Chương 12. Hãy Tạo Ra Sự Cân Bằng

Thiền Osho by Hành Trình Vô Ngã

Sách Osho

(Đọc hoặc download miễn phí hàng trăm quyển sách của Osho tại đây)

Bí Mật Của Những Bí Mật – Osho

Tập 1

Bài nói về Bí Mật Của Hoa Vàng

Chương 12. Hãy Tạo Ra Sự Cân Bằng

Sách Nói Thiền Osho Podcast - Nghe , Tải Xuống

Câu hỏi 1

Để chính khách cùng với chó có công bằng không?

Tôi rất tiếc, tôi xin lỗi - bởi vì chó hồn nhiên thế. Điều đó là không công bằng chút nào.

Câu hỏi 2

Chứng thần kinh là gì và cái gì là cách chữa cho nó?

Chứng thần kinh chưa bao giờ lan truyền như bệnh dịch trong quá khứ như nó bây giờ. Nó gần như trở thành trạng thái bình thường của tâm trí con người. Nó phải được hiểu.

Quá khứ đã lành mạnh hơn về tâm linh, và lí do là ở chỗ tâm trí không được nuôi dưỡng với nhiều thứ đồng thời - tâm trí đã không bị quá tải. Tâm trí hiện đại bị quá tải, và cái vẫn còn không được đồng hoá tạo ra chứng thần kinh. Cứ dường như bạn ăn mãi và tọng vào thân thể bạn: cái mà không được tiêu hoá bởi thân thể sẽ chứng tỏ là độc hại. Và điều bạn ăn là ít quan trọng bằng điều bạn nghe và nhìn. Từ mắt, từ tai, từ mọi giác quan, bạn cứ nhận cả nghìn lẻ một thứ từng khoảnh khắc, và không có thời gian tiêu hoá phụ, dường như người ta thường xuyên ngồi tại bàn ăn, ăn, ăn - hai mươi bốn giờ một ngày. Đây là tình huống của tâm trí hiện đại: nó bị quá tải, nhiều thứ thế đang đè nặng nó; không có gì ngạc nhiên là nó suy sụp. Có giới hạn cho mọi cái máy. Và tâm trí là một trong những cái máy tinh vi và tinh tế nhất.

Người thực sự mạnh khoẻ là người để năm mươi phần trăm thời gian của mình để đồng hoá kinh nghiệm của mình. Năm mươi phần trăm hành động, năm mươi phần trăm bất hành - đó là cân bằng đúng. Năm mươi phần trăm suy nghĩ, năm mươi phần trăm thiền - đó là việc chữa. Thiền không là gì ngoài thời gian mà bạn có thể thảnh thơi hoàn toàn trong bản thân bạn, khi bạn đóng mọi cánh cửa, mọi giác quan, với các kích thích bên ngoài. Bạn biến mất khỏi thế giới. Bạn quên đi thế giới, dường như nó không còn tồn tại nữa - không báo chí, không radio, không truyền hình, không mọi người. Bạn một mình trong bản thể bên trong nhất của bạn, thảnh thơi, ở nhà.

Trong những khoảnh khắc này, mọi thứ đã trở nên được tích luỹ đều được đồng hoá: cái xứng đáng thì được đồng hoá, cái không xứng đáng bị tống ra. Thiền vận hành như chiếc kiếm hai lưỡi: một mặt nó đồng hoá mọi cái có tính nuôi dưỡng, và nó bác bỏ và tống ra mọi thứ đồng nát. Nhưng thiền đã biến mất khỏi thế giới.

Ngày xưa, mọi người tự nhiên có tính thiền. Cuộc sống của thời xưa, mọi người có tính thiền một cách tự nhiên. Cuộc sống là không phức tạp và mọi người có đủ thời gian chỉ để ngồi và không làm gì, hay nhìn lên sao hay quan sát cây cối hay nghe chim chóc. Mọi người có những khoảng hở của tính thụ động sâu sắc. Trong những khoảnh khắc đó bạn trở nên ngày một lành lạnh và toàn thể hơn.

Chứng thần kinh nghĩa là bạn đang mang tải trọng lớn trong tâm trí tới mức bạn đang chết dưới nó. Bạn không thể di chuyển được - không có chuyện về tâm thức bạn bay. Bạn thậm chí không thể bò - gánh nặng quá nhiều... và gánh nặng cứ tăng lên mọi khoảnh khắc. Người ta kiệt sức. Điều đó là rất tự nhiên.

Vài điều cần được hiểu.

Chứng thần kinh là con chuột đang cố gắng vô tận trong ngõ cụt, không học. Vâng, không học là bị chứng thần kinh - đó là định nghĩa thứ nhất. Bạn cứ cố gắng cho tình thế không lối thoát.

Bạn đã từng giận - bao nhiêu lần bạn đã từng giận? Và bao nhiêu lần bạn đã ăn năn vì việc giận? Dầu vậy, cứ để có kích thích mà xem và phản ứng của bạn sẽ lại như cũ - bạn đã không học được một điều nào. Bạn đã từng tham lam và tham lam đã tạo ngày càng nhiều khổ. Bạn biết điều đó - tham chưa bao giờ cho bất kì ai phúc lạc nào - nhưng bạn vẫn cứ tham, bạn vẫn cứ tiếp tục tham. Bạn không học. Không học tạo ra chứng thần kinh, là chứng thần kinh.

Học nghĩa là đồng hoá. Bạn cố gắng điều này và thế rồi bạn thấy rằng nó không có tác dụng: bạn bỏ nó, bạn đi sang hướng khác, bạn thử phương án khác. Đây là khôn ngoan, đây là thông minh. Cứ đập đầu bạn vào tường nơi bạn biết hoàn toàn rõ là không có cửa là chứng thần kinh.

Mọi người đang ngày càng thần kinh hơn bởi vì họ cứ cố thử tình huống không lối thoát, họ cứ thử điều không có tác dụng. Người có khả năng học không bao giờ trở thành thần kinh - không thể trở thành được. Người đó lập tức thấy ra vấn đề rằng đây là tường. Người đó bỏ toàn thể ý tưởng này. Người đó bắt đầu đi vào trong chiều hướng khác - có phương án khác sẵn có. Người đó đã học được cái gì đó.

Người ta nói về Edison rằng ông ấy đã thử một thực nghiệm mà ông ấy đã thất bại bẩy trăm lần. Đồng nghiệp của ông ấy trở nên chán nản. Ba năm phí hoài và ông ấy cứ thử những phương án mới lặp đi lặp lại. Và mọi sáng ông ấy tới với nhiệt tình lớn lao - cùng nhiệt tình mà ông ấy đã tới từ ngày đầu tiên - và ba năm đã phí hoài.

Một hôm đồng nghiệp của ông ấy tụ tập lại và họ nói với ông ấy, “Chúng ta không thấy ra vấn đề. Chúng ta đã thất bại bẩy trăm lần. Đây là lúc bỏ thực nghiệm này.”

Edison tương truyền đã nói, “Các ông nói gì vậy - thất bại sao? Chúng ta đã biết rằng bẩy trăm phương án đã là phương án sai. Nó đã là thực nghiệm lớn! Ngày nay chúng ta không định thử cùng thực nghiệm, tôi đã tìm ra thực nghiệm khác. Chúng ta đang lại gần hơn với chân lí. Bao nhiêu phương án sai có thể có đó? - phải có giới hạn chứ. Nếu có một nghìn phương án sai, thế thì bẩy trăm đã bị bỏ đi rồi và chỉ ba trăm phương án còn lại, và thế thì chúng ta sẽ đạt tới điểm đúng.”

Đây là việc học: thử một thực nghiệm, thấy rằng nó không có tác dụng; thử một phương án, thấy nó không có tác dụng, người khôn ngoan bỏ nó. Người ngu bám lấy nó. Người ngu gọi nó là tính nhất quán. Người ngu nói, “Tôi đã làm nó hôm qua và tôi đang làm nó hôm nay nữa. Và tôi sẽ làm nó ngày mai.” Người đó ương ngạnh, cứng đầu. Người đó nói, “Làm sao tôi có thể bỏ nó được? Tôi đã đầu tư nhiều thế vào trong nó, tôi không thể thay đổi nó được.” Thế rồi người đó cứ khăng khăng vào nó và cả đời người đó bị phí hoài. Và khi cái chết tới gần hơn, người đó tuyệt vọng, người đó vô hi vọng. Người đó biết hoàn toàn rõ sâu bên dưới trong tâm can mình rằng người đó sẽ thất bại. Người đó đã thất bại nhiều lần thế và người đó vẫn cố cùng một điều mà không học gì hết cả. Điều này tạo ra chứng thần kinh.

Người có khả năng học sẽ không bao giờ trở thành thần kinh. Đệ tử sẽ không bao giờ trở thành thần kinh. Đệ tử nghĩa là người có khả năng học. Đừng bao giờ trở thành thông thái; bao giờ cũng trong quá trình học. Tính thông thái dẫn người ta tới thần kinh. Không phải là ngẫu nhiên mà các giáo sư, triết gia, nhà tâm thần, học giả, dễ dàng phát điên: họ đã học và họ đã đạt tới kết luận rằng chẳng có gì nữa để học.

Khoảnh khắc bạn quyết định rằng không có gì nữa để học, bạn đã dừng trưởng thành. Dừng trưởng thành là thần kinh - đó là định nghĩa thứ hai.

Thế giới đã rất khác trong quá khứ, hiển nhiên. Sáu trăm năm trước giá trị của kích thích giác quan trong sáu tuần là điều bây giờ chúng ta nhận trong một ngày. Giá trị kích thích, thông tin, của sáu tuần chúng ta đang nhận trong một ngày - quãng bốn mươi lần sức ép để học và thích nghi. Con người hiện đại phải có khả năng học nhiều hơn con người đã từng có khả năng trước đây, bởi vì có nhiều thứ hơn để học bây giờ. Con người hiện đại phải trở thành có khả năng thích ứng với tình huống mới mọi ngày bởi vì thế giới đang thay đổi nhanh thế. Nó là thách thức lớn lao.

Một thách thức lớn, nếu được chấp nhận, sẽ giúp vô cùng trong việc mở rộng tâm thức. Hoặc con người hiện đại sẽ hoàn toàn thần kinh hoặc con người hiện đại sẽ được biến đổi bởi chính sức ép này. Điều đó là tuỳ vào cách bạn nhận nó. Một điều là chắc chắn: không có cách nào quay lui. Kích thích giác quan sẽ cứ tăng lên ngày cành nhiều hơn. Bạn sẽ ngày càng nhận được nhiều thông tin hơn và cuộc sống sẽ thay đổi, với nhịp điệu ngày càng nhanh hơn, và bạn sẽ phải có khả năng học, thích nghi, với những điều mới.

Trong quá khứ con người đã sống trong thế giới gần như tĩnh tại. Mọi thứ đều tĩnh: bạn bỏ lại thế giới đích xác như bố bạn đã bỏ lại nó cho bạn. Bạn chắc sẽ không thay đổi cái gì hết cả. Không cái gì được thay đổi. Không có vấn đề về học quá nhiều, chút ít học là đủ. Và thế thì bạn có không gian trong tâm trí bạn, không gian trống rỗng, điều giúp cho mọi người vẫn còn lành mạnh. Bây giờ không còn không gian trống rỗng nữa... trừ phi bạn chủ ý tạo ra nó.

Thiền được cần cho ngày nay nhiều hơn trước đây cần. Thiền được cần nhiều tới mức nó gần như là vấn đề sống và chết. Trong quá khứ nó là xa hoa; vài người thôi - một Phật, một Mahavira, một Krishna - đã quan tâm tới nó. Những người khác tự nhiên im lặng, tự nhiên hạnh phúc, lành mạnh. Không có nhu cầu cho họ nghĩ tới thiền; theo một cách vô ý thức họ đã thiền. Cuộc sống chuyển động im lặng, chuyển động chậm chạp tới mức ngay cả người ngu nhất cũng có khả năng thích nghi với nó. Bây giờ thay đổi là cực kì nhanh thế, với tốc độ mà ngay cả người thông minh nhất cũng cảm thấy không có khả năng thích nghi với nó. Mọi ngày cuộc sống đều khác, và bạn phải học nữa - bạn phải học và học nữa lặp đi lặp lại. Bạn không bao giờ có thể dừng việc học bây giờ; nó phải là quá trình học cả đời. Tới chính điểm chết bạn sẽ phải vẫn còn là người học, chỉ thế thì bạn mới có thể vẫn còn lành mạnh, bạn mới có thể tránh được thần kinh. Và sức ép là lớn - bốn mươi lần lớn hơn. Làm sao thảnh thơi được với sức ép này? Bạn sẽ phải đi một cách có chủ ý vào trong những khoảnh khắc thiền.

Nếu một người không thiền ít nhất một giờ một ngày, thì chứng thần kinh sẽ không phải là ngẫu nhiên; tự bản thân người đó sẽ tạo ra nó. Trong một giờ người đó phải biến mất khỏi thế giới vào trong bản thể riêng của người đó. Trong một giờ người đó phải một mình tới mức không cái gì xuyên thấu vào người đó - không kí ức, không ý nghĩ, không tưởng tượng; trong một giờ không nội dung nào trong tâm thức người đó, và điều đó sẽ làm người đó khoẻ lại và điều đó sẽ làm người đó tươi tắn lại. Điều đó sẽ xả ra nguồn năng lượng mới trong người đó và người đó sẽ trở lại trong thế giới, trẻ hơn, tươi hơn, nhiều khả năng học hơn, với nhiều ngạc nhiên hơn trong mắt người đó, với nhiều kính nể hơn trong trái tim người đó - lại là đứa trẻ.

Sức ép này để học và thói quen cũ về không học dẫn mọi người tới phát cuồng. Tâm trí hiện đại thực sự bị siêu tải và thời gian thì không được cho để tiêu hoá nó và hấp thu nó vào trong bản thể riêng của người ta. Đó là chỗ thiền đi vào và trở thành có ý nghĩa hơn bao giờ: không có thời gian được trao cho tâm trí để nghỉ ngơi trong thiền, chúng ta kìm nén mọi thông điệp đang rót vào liên tục. Chúng ta từ chối học. Chúng ta nói chúng ta không có thời gian. Thế thì các thông điệp này bắt đầu tích luỹ.

Nếu bạn không có đủ thời gian để nghe các thông điệp mà tâm trí bạn đang nhận liên tục, chúng bắt đầu tích luỹ hệt như các hồ sơ tích luỹ trên bàn của bạn - hàng chồng thư tích luỹ trên bàn của bạn vì bạn không có đủ thời gian đọc và trả lời chúng. Đích xác giống như điều đó, tâm trí bạn trở nên bị lộn xộn: nhiều hồ sơ thế đang đợi được nhìn vào, nhiều thư thế cần được đọc, được trả lời, nhiều thách thức thế cần được nhận, được đối diện.

Tôi đã nghe...

Mulla Nasruddin một hôm nói, “Nếu cái gì đó sai xảy ra hôm nay, tôi sẽ không có thời gian để nhìn vào nó trong ít nhất ba tháng. Cho nên nhiều điều sai đã xảy ra mà đang đợi đó. Nếu cái gì đó sai xảy ra hôm nay,” anh ta nói, “tôi sẽ không có thời gian để nhìn vào nó trong ít nhất ba tháng.”

Một hàng đợi - bạn có thể đích thân thấy hàng đợi đó - và hàng đợi này cứ tăng lên. Và hàng đợi càng lớn, bạn càng có ít không gian hơn; hàng đợi càng lớn, tiếng ồn bên trong càng lớn, bởi vì mọi thứ mà bạn đã tích luỹ đều đòi hỏi sự chú ý của bạn.

Điều này thường bắt đầu vào quãng năm tuổi, khi việc học thực thực tế dừng lại, và kéo dài cho tới chết. Vào những ngày xưa điều đó là được. Năm hay bẩy tuổi là đủ để học mọi điều bạn cần trong đời bạn - điều đó sẽ có tác dụng: việc học của bẩy năm sẽ có tác dụng cho bẩy mươi năm cuộc đời. Nhưng bây giờ điều đó là không thể được. Bạn không thể dừng việc học lại được vì những điều mới bao giờ cũng xảy ra và bạn không thể đối diện với những điều mới đó bằng ý tưởng cũ. Bạn không thể phụ thuộc vào bố mẹ bạn và tri thức của bạn, bạn thậm chí không thể phụ thuộc vào thầy giáo của bạn ở trường phổ thông và đại học, bởi vì điều họ nói tới đã lạc hậu rồi. Nhiều điều nữa đã xảy ra; nhiều nước đã trôi xuôi theo sông Hằng.

Đây đã là kinh nghiệm của tôi: khi tôi là sinh viên tôi đã ngạc nhiên về tri thức của các giáo sư của tôi vì nó cổ ba mươi năm rồi. Đó là khi họ còn trẻ, họ đã thu thập nó từ các thầy giáo của họ. Kể từ đó họ đã không nhìn vào cái gì đã xảy ra. Tri thức đó đã tuyệt đối vô dụng.

Tôi thường xuyên trong xung đột với các giáo sư của tôi. Tôi bị tống ra khỏi nhiều đại học, bị đuổi ra, bởi vì các giáo sư nói rằng họ không thể đương đầu được với tôi. Và tôi đã không tạo ra rắc rối gì. Tôi đơn giản làm cho họ nhận biết rằng điều họ nói đã lạc hậu rồi. Nhưng điều đó làm tổn thương bản ngã. Họ đã học nó trong những ngày đại học riêng của họ và họ tưởng rằng thế giới đã dừng lại từ thời đó.

Bây giờ sinh viên không thể phụ thuộc vào thầy giáo và con cái không thể phụ thuộc vào bố mẹ chúng, do đó nổi dậy lớn đang có ở khắp thế giới. Nó chẳng liên quan tới bất kì cái gì khác. Sinh viên không thể kính trọng được thầy của họ thêm nữa. Chừng nào những thầy giáo này không liên tục học, họ không thể được kính trọng. Để làm gì? Không có lí do. Và trẻ con không thể kính trọng được bố mẹ chúng vì cách tiếp cận của bố mẹ rất nguyên thuỷ. Trẻ nhỏ đang trở nên nhận biết rằng điều bố mẹ chúng nói là lạc hậu. Bố mẹ sẽ phải liên tục học nếu họ muốn giúp con cái họ trưởng thành, và thầy giáo sẽ phải liên tục học. Bây giờ không ai có thể dừng việc học. Và tốc độ này đang tăng lên liên tục.

Cho nên một điều: học phải không bị dừng lại, bằng không bạn sẽ bị thần kinh, bởi vì dừng học nghĩa là bạn đang tích luỹ thông tin mà bạn đã không đồng hoá, tiêu hoá, điều đã không trở thành máu và xương và tuỷ bạn. Nó sẽ treo quanh bạn với sự khăng khăng lớn lao, để được lấy vào.

Thứ hai: bạn sẽ cần thời gian để thảnh thơi - sức ép này là quá nhiều. Bạn sẽ cần thời gian nào đó để biến mất khỏi sức ép này. Ngủ không thể giúp bạn được thêm nữa vì bản thân ngủ đang trở thành quá bị nặng gánh. Ngày của bạn bị quá tải tới mức khi bạn đi ngủ chỉ thân thể bỏ xuôi tứ chi trên giường, nhưng tâm trí tiếp tục phân loại mọi thứ. Đó là lí do tại sao bạn có thể mơ: nó không là gì ngoài nỗ lực tuyệt vọng của tâm trí để phân loại mọi thứ ra... bởi vì bạn sẽ không cho nó thời gian nào.

Bạn phải thảnh thơi một cách có ý thức trong thiền. Vài phút của thiền sâu sẽ giữ cho bạn không thần kinh. Trong thiền, tâm trí thông thoáng: các kinh nghiệm được tiêu hoá và quá tải biến mất, để lại tâm trí tươi tắn và trẻ trung và rõ ràng và sạch sẽ.

Trong quá khứ, khối lượng đưa vào là một phần mười của thời gian của người ta và thời gian thiền là chín phần mười. Bây giờ chính điều đảo ngược lại là hoàn cảnh: chín phần mười khối lượng đưa vào và một phần mười thời gian thiền. Rất hiếm khi bạn thảnh thơi, rất hiếm khi bạn chỉ ngồi im lặng, không làm gì. Ngay cả một phần mười thời gian đó của thiền vô ý thức cũng đang biến mất. Một khi điều đó xảy ra, con người sẽ hoàn toàn điên. Và điều đó đang xảy ra.

Tôi ngụ ý gì bởi thời gian thiền vô ý thức? Bạn đơn giản đi vào trong vườn, bạn chơi quanh với con bạn - đó là thời gian thiền vô ý thức. Hay bạn bơi trong bể bơi - đó là thời gian thiền vô ý thức. Hay bạn cắt cỏ, hay bạn nghe chim - đó là thời gian thiền vô ý thức. Điều đó nữa cũng đang biến mất vì bất kì khi nào mọi người có thời gian, họ ngồi trước ti vi, dán vào ghế.

Bây giờ, thông tin cực kì nguy hiểm đang được đưa vào trong tâm trí bạn bởi ti vi; bạn sẽ không có khả năng tiêu hoá nó. Hay bạn đang đọc báo - đủ loại thứ vô nghĩa được nhét vào bạn. Bất kì khi nào bạn có thời gian, bạn đều bật radio hay ti vi lên. Hay một ngày nào đó bạn cảm thấy rất thoải mái và bạn muốn thảnh thơi và bạn đi xem phim. Đây là loại thảnh thơi nào vậy? Phim sẽ không cho phép bạn thảnh thơi, vì thông tin liên tục được ném vào bạn.

Thảnh thơi nghĩa là không thông tin nào được nén vào bạn. Nghe con chim cúc cu sẽ có tác dụng, vì không thông tin nào được ném vào bạn. Âm nhạc không có ngôn ngữ; nó là âm thanh thuần khiết. Nó không cho bất kì thông điệp nào; nó đơn giản làm cho bạn vui sướng. Nhảy múa sẽ là tốt, âm nhạc sẽ là tốt, làm việc trong vườn sẽ là tốt, chơi với trẻ con sẽ là tốt, hay chỉ ngồi không làm gì sẽ là tốt. Đây là cách chữa. Và nếu bạn làm nó một cách có ý thức, tác động sẽ lớn hơn. Hãy tạo ra cân bằng đi.

Chứng thần kinh là trạng thái mất cân bằng của tâm trí: quá nhiều hoạt động và không có bất hoạt chút nào, quá nhiều nam tính và không có nữ tính chút nào, quá nhiều dương và quá ít âm. Và bạn phải năm mươi - năm mươi, bạn phải giữ cân bằng sâu sắc. Đối xứng được cần bên trong bạn. Bạn phải là một ar-dha-na-rish-war, nửa đàn ông-nửa đàn bà, thế thì bạn sẽ không bao giờ bị thần kinh.

Và đó là toàn thể quá trình của cuốn sách này, Bí mật của Hoa Vàng: nó sẽ làm bạn biến mất như đàn ông, như đàn bà; nó sẽ làm bạn là một toàn thể, một sự thống nhất; nó sẽ cho bạn việc cá nhân hoá.

Cá nhân không là nam không là nữ, nó là sự thống nhất đơn giản. Cố gắng đạt tới nó giữa thời gian được dành cho làm, hướng tới thời gian dành cho không làm. Đây là tính toàn thể, đây là điều Phật gọi là trung đạo, ma-jj-him ni-kai. Ở đích xác chỗ giữa. Và nhớ, bạn có thể trở nên mất cân bằng cho cực đoan kia nữa: bạn có thể trở thành quá bất hoạt. Điều đó sẽ nguy hiểm nữa. Điều đó có cạm bẫy và nguy hiểm riêng của nó. Nếu bạn trở nên quá bất hoạt, đời bạn mất điệu vũ, đời bạn mất niềm vui, bạn bắt đầu trở thành chết.

Cho nên tôi không nói trở thành bất hoạt, tôi nói cân bằng giữa hành động và không hành động. Để chúng cân bằng lẫn nhau, và bạn chỉ ở giữa. Để chúng là hai cánh của bản thể bạn. Không cánh nào nên lớn hơn cánh kia.

Ở phương Tây, hành động đã trở thành quá lớn, bất hành đã biến mất. Ở phương Đông, bất hành đã trở thành quá lớn và hành động đã biến mất. Phương Tây biết tới sung túc, giầu có ở bên ngoài và nghèo nàn ở bên trong; phương Đông biết giầu có, sung túc ở bên trong và nghèo nàn ở bên ngoài. Cả hai đều khổ bởi vì cả hai đã chọn các cực đoan.

Cách tiếp cận của tôi không phương Đông không phương Tây, cách tiếp cận của tôi không nam không nữ, cách tiếp cận của tôi không hành động không bất hành. Cách tiếp cận của tôi là cách tiếp cận về cân bằng hoàn toàn, đối xứng trong bạn. Do đó tôi nói với các sannyasins của tôi: Đừng từ bỏ thế giới; ở trong thế giới và vậy mà không là của nó. Đây là điều Đạo nhân gọi là vi vô vi, hành động qua bất hành. Gặp gỡ của âm và dương, phần trống và phần mái - nó đem tới chứng ngộ. Mất cân bằng là thần kinh, cân bằng là chứng ngộ.

Câu hỏi 3

Mọi đàn bà có thực sự dịu dàng, nữ tính và đáng yêu không?

Tôi đã không nói điều đó - rằng mọi đàn bà đều thực sự dịu dàng, nữ tính và đáng yêu. Mọi đàn ông cũng không hùng hổ, bạo hành, tham vọng, cứng rắn, bởi vì sâu bên dưới trong bạn, tâm thức không là cả hai. Phần cái và phần đực, nam và nữ tồn tại trong hoá chất thân thể bạn. Bạn có thể là nam về thể chất, nhưng bạn có thể đã chọn, sâu bên trong, phần nữ tính. Một đàn bà có thể là đàn bà về thể chất nhưng cô ấy có thể đã chọn phần nam tính. Cả hai phần đều sẵn có. Thế thì thân thể vẫn còn nữ tính nhưng người đàn bà sẽ trở thành nam tính. Đó là điều đang xảy ra cho đàn bà có kết nối với phong trào giải phóng phụ nữ: họ bỏ nữ tính, họ đang trở nên hung hăng như đàn ông. Họ đang cố cạnh tranh với mọi loại tính ngu xuẩn mà đàn ông có: họ muốn bản thân họ có mọi cái ngu xuẩn đó nữa. Họ không thể bị bỏ lại sau.

Ý tưởng về việc bình đẳng đang tạo ra ý tưởng ngu xuẩn về việc là tương tự. Bình đẳng không có nghĩa là tương tự. Bình đẳng là chiều khác toàn bộ. Tương tự là khác.

Vâng, đàn bà có thể chọn phần nam tính của cô ấy quá nhiều - có thể trở nên bị đồng nhất với nó - thế thì dịu dàng của cô ấy sẽ biến mất. Đàn ông có thể chọn tính nữ của anh ta, thế thì cứng rắn của anh ta sẽ biến mất. Thân thể sẽ vẫn còn mang giới tính nam hay nữ, nhưng phẩm chất bao quanh thân thể, sự rung động, sẽ phải là rung động mà bạn đã chọn ở bên trong. Đàn ông có thể chọn là đàn bà bên trong, đàn bà có thể chọn là đàn ông bên trong. Và đó không phải là chọn lựa mà bạn làm một lần cho mãi mãi, bạn có thể thay đổi nó mọi khoảnh khắc. Có những khoảnh khắc mà đàn bà rất dịu dàng và có những khoảnh khắc khi cô ấy có thể rất nghiêm khắc, rất ác. Có những khoảnh khắc mà đàn ông rất nghiêm khắc, hung hăng, nhưng có những khoảnh khắc anh ta có thể rất dịu dàng. Ngay cả một Genghis Khan cũng rất dịu dàng với con ông ta. Với vợ ông ta rất dịu dàng.

Tôi đã nghe...

Cô con gái giản dị và vạm vỡ của thống chế Field sắp lấy một sĩ quan trẻ trong bộ tham mưu của bố cô ta. “Bố không thể làm cái gì đó cho anh Frank sao vì anh ấy đã hỏi con làm vợ?” một hôm cô ta hỏi bố mình.

“Chả có gì mấy bố có thể làm thực sự,” thống chế Field đáp, “ngoại trừ việc cho anh ta huân chương dũng cảm về lịch sự với phụ nữ.”

Hay, nghe chuyện này...

Anh ta là người còi cọc, nhu mì, nhút nhát và nhỏ nhẹ, và anh ta xin làm việc của người gác đêm.

“Được,” người quản lí nói, một cách đầy nghi ngờ, “nhưng sự kiện là chúng tôi cần ai đó không ngủ được và không ngủ yên, đặc biệt vào ban đêm - ai đó nghĩ tới điều xấu nhất của mọi người, ai đó ngủ với một mắt vẫn mở. Tóm lại là loại người mà khi bị đánh thức dậy, bản thân người đó là quỉ.”

“Được rồi,” anh chàng nhỏ bé nhu mì nói khi bước đi, “tôi sẽ phái vợ tôi tới.”

Điều đó tuỳ thuộc vào điều bạn chọn bên trong bạn. Đó là chọn lựa. Thân thể không phải là chọn lựa của bạn, nhưng rung động bao quanh thân thể bạn là chọn lựa. Và nếu bạn chọn một cách có ý thức, bạn sẽ có tự do lớn trong bản thể bạn, bởi vì bạn sẽ biết bạn là ai và bạn đang làm gì với thân thể bạn.

Thân thể là cực kì có tiềm năng - nhiều điều có thể xảy ra qua nó - nhưng mọi người coi nó như đương nhiên có. Dường như là chiếc đàn ghi ta đẹp đã được trao cho bạn như món quà và bạn chỉ giữ nó, không biết tới tiềm năng của nó. Bạn có thể chơi chiếc ghi ta này, bạn có thể học chơi ghi ta và âm nhạc lớn sẽ được sinh ra. Và thế thì điều đó tuỳ thuộc vào bạn mà nó sẽ là loại nhạc nào. Bạn có thể tạo ra nhạc buồn, bạn có thể tạo ra nhạc hội hè, bạn có thể tạo ra nhạc có tính bạo hành, bạn có thể tạo ra nhạc có sự nhịp nhàng uyển chuyển, đáng yêu, im lặng - có các loại nhạc.

Âm nhạc cổ điển có phẩm chất khác: nó êm dịu, nó đem bạn tới im lặng, nghỉ ngơi. Nhạc pop hiện đại làm cho bạn hiếu động, dục tính; nó đưa bạn vào một loại điên cuồng. Nhạc cụ là như nhau, thân thể cũng vậy. Người trí huệ thực sẽ chọn chơi loại âm nhạc người đó muốn chơi trên thân thể. Bạn có thể làm cho thân thể bạn giống như vị phật hay bạn có thể trở thành một Mohammed Ali. Điều đó tuỳ vào bạn. Nhìn vào thân thể Phật mà xem: mềm mại làm sao - mặc dầu ông ấy là đàn ông, nữ tính làm sao - mặc dầu ông ấy là đàn ông. Ông ấy đã chọn duyên dáng.

Điều đó tuỳ thuộc vào bạn. Nó là chọn lựa của bạn. Bạn không bị hạn chế bởi hoá chất của bạn. Bạn có thể bị hạn chế chỉ nếu bạn vẫn còn vô ý thức trong hoá chất của bạn, bằng không hoá chất của bạn có tiềm năng vô hạn: nó có thể được đặt vào cả nghìn lẻ một cách dùng. Và học cách dùng thân thể người ta, cách cư xử với thân thể người ta, cách quan hệ với thân thể người ta, là một nghệ thuật lớn. Hàng triệu người chỉ coi thân thể như điều đương nhiên có; họ chưa bao giờ tìm các khả năng của nó. Thân thể họ vẫn còn là hạt mầm, nó chưa bao giờ trở thành hoa sen.

Câu hỏi 4

Bài nói của thầy về chính trị, và nó là độc hại, là phi thường! Tôi đã sống trong nhiều cộng đồng, tất cả đều chân thành và có thiện chí, vậy mà ở mọi nơi tôi đã kinh hoàng với tham vọng và mưu đồ chính trị vô ý thức điều nằm ngầm bên dưới và ngủ nhưng vẫn bật ra mặc cho các ý định tốt.

Làm sao bạn xoay xở nó ở đây được? Bạn có cho phép nó tự do vận hành để cho mọi người có thể làm nó từ hệ thống của họ hay bạn phá huỷ nó từ khi còn là nụ và diệt tận gốc những điều đó, cái phô ra hơi chút xu hướng?

Kinh nghiệm khiêm tốn của tôi là ở chỗ mọi người không bao giờ, không bao giờ có thể làm được cho cái gì diễn ra mà không có chính trị - mà không làm cho bản thân họ lên ngày càng cao hơn trong trò chơi quyền lực. Họ là trên tất cả - có lẽ thậm chí cả ở đây - lan toả chất độc của họ ra.

Stilwell, tôi không tin vào kìm nén cái gì, không tin ngay cả kìm nén chính trị độc hại, vì bị kìm nén nó vẫn còn trong hệ thống của bạn - sớm hay muộn nó sẽ tiếp quản bạn. Và nó càng bị kìm nén lâu, nó càng trở nên nguy hiểm hơn, bởi vì nó càng đi sâu hơn vào trong vô thức của bạn, nó càng đi sâu hơn vào trong chính cội nguồn của bản thể bạn. Và nếu bạn bị đầu độc ở chính cội nguồn của bạn, ở chính trung tâm, thế thì sự việc trở thành thực sự khó để nhổ bật gốc rễ của nó.

Cách tiếp cận của tôi về mọi thứ là đem nó lên bề mặt. Cho nên tôi chưa bao giờ phá huỷ cái gì từ nụ, tôi giúp cho nó trở thành hoa. Và sau việc nở hoa, hoa bắt đầu héo đi theo cách riêng của nó. Đó là cách tự nhiên.

Cho nên trong công xã của tôi, không cái gì bị ngăn cản. Tham vọng được phép, được chấp nhận, như một phần của con người - dốt nát của họ, vô nhận biết của họ. Nhưng tôi làm cho người của tôi nhận biết rằng đây là trò chơi, cho nên chơi chúng nhưng chơi một cách có ý thức, trở nên ngày một tỉnh táo hơn, và đừng bao giờ để chúng trở thành nghiêm chỉnh. Nếu chúng không trở nên nghiêm chỉnh, không cần sợ chúng. Vấn đề là, khi trò chơi trở thành nghiêm chỉnh thế thì bạn quên mất hoàn toàn rằng nó là trò chơi.

Đó là chỗ các chính khách bị lạc: ông ta nghĩ ông ta đang làm cái gì đó rất nghiêm chỉnh. Ông ta đang làm cái gì đó rất xuẩn ngốc, nhưng ông ta nghĩ ông ta đang làm cái gì đó rất nghiêm chỉnh. Mọi thứ được cần là làm cho ông ta nhận biết rằng đây là trò chơi; nếu bạn muốn chơi nó, thì chơi đi, nhưng đừng trở nên nghiêm chỉnh thế về nó. Giữ một chút ít khôi hài đi. Cảm giác khôi hài là một trong những chìa khoá vĩ đại nhất để biến đổi nhân cách con người.

Vâng, bạn đúng - ở đây nữa! - bởi vì những người này tới từ thế giới và họ đem đủ mọi loại tiêm nhiễm từ thế giới. Họ không tới đây tươi tắn, họ đã bị ước định rồi. Tham vọng đã được đặt vào trong họ. Bố mẹ họ, xã hội, nhà thờ, trường phổ thông, cao đẳng, đại học - mọi nơi họ đều bị đầu độc, họ đem mọi chất độc đó tới đây. Bạn không thể dập tắt nó từ trong nụ được; bằng không họ sẽ trở thành chia chẻ và đạo đức giả. Thế thì trên bề mặt họ sẽ biểu lộ nhún nhường, khiêm tốn, và sâu bên dưới họ sẽ nghĩ, “Chẳng có ai khiêm tốn hơn ta” - và chính trị đã bước vào. Sâu bên dưới họ sẽ nghĩ, “Ta là người vô ngã vĩ đại nhất trên thế giới” - nhưng là người vĩ đại nhất. Bây giờ một loại tham vọng mới đã bước vào. Nó là cùng tham vọng đó thôi, bây giờ chiều hướng là mới. Và nó còn tinh vi hơn và tất nhiên, nguy hiểm hơn nữa. Và bởi vì nó là 'ngoan đạo' bây giờ, nó là nhân danh tôn giáo. Cho nên ngay cả chất độc cũng không còn có vẻ là độc nữa, nó được dán nhãn nước cam lồ. Nó là chất độc tôn giáo, chất độc đạo đức giả.

Khó gạt bỏ chất độc đạo đức giả này hơn, cho nên tôi không kìm nén cái gì và tôi không giúp bất kì loại kìm nén nào. Tôi giúp mọi người đem bất kì cái gì họ có trong họ lên bề mặt. Tôi giúp họ nhận biết về nó, quan sát nó, thấy cái ngu xuẩn của nó, thấy cái xuẩn ngốc của nó - không phải bởi vì tôi nói cái gì đó và bạn chỉ tin, bạn sẽ kìm nén. Tôi giúp bạn - chức năng của tôi ở đây là giúp bạn trở nên nhận biết về điều riêng của bạn. Ngày bạn thấy ra cái ngu xuẩn của nó, nó sẽ mất đi theo cách riêng của nó.

Cho nên tôi đã tạo ra đủ mọi loại trò chơi ở đây. Vâng, có cấp bậc nữa, cho nên những người muốn chơi, họ có thể chơi trò chơi cấp bậc. Nhưng sớm hay muộn - bởi vì toàn thể nỗ lực này là để làm cho họ có ý thức - họ trở nên nhận biết rằng đây là trò chơi. Và khoảnh khắc họ thấy nó là trò chơi, họ ở ngoài nó. Thấy cái gì đó như trò chơi làm cho bạn cười nó - tiếng cười thật lòng vào cái ta riêng của bạn. Và khi một người có thể cười vào cái ngu xuẩn riêng của mình, người đó trở thành trí huệ. Tiếng cười phải thoát ra từ nhận biết.

Người tham vọng cũng cười chứ. Mới hôm nọ tôi đọc thấy rằng khi Jimmy Carter lên nắm quyền ông ấy đã cười to tới mức bạn có thể đếm được cả răng của ông ấy. Và một số người đã đếm - mười một cái răng phô ra. Bây giờ chỉ bẩy cái được phô ra. Bây giờ nụ cười đang biến mất vì danh giá của ông ấy tụt xuống mọi ngày: mong đợi của mọi người không được đáp ứng, điều ông ấy đã hứa ông ấy không thể chuyển giao. Chỉ có bẩy! Chẳng mấy chốc bạn sẽ thấy năm, ba, hai. Đền lúc ông ấy đi, nụ cười sẽ biến mất hoàn toàn. Bạn sẽ không thấy một cái răng nào. Đây không phải là tiếng cười thực. Ngay cả tiếng cười này cũng là chính trị, được quản lí, được thực hành, được trau dồi.

Có một loại tiếng cười khác tới với bạn khi bạn thấy mọi loại ngu xuẩn mà bạn đã từng ở trong đó - và nghiêm chỉnh làm sao - khi bạn thấy toàn thể cái lố bịch của hình mẫu sống của bạn, toàn thể động thái của bạn và cái ngu xuẩn của nó thay đổi. Nhưng không phải bởi vì tôi nói hay Phật nói hay Thầy Lữ tử nói... Đó không phải là vấn đề về niềm tin, đó không phải là vấn đề về tri thức của ai đó khác và bạn vay mượn nó - tri thức vay mượn chưa bao giờ giúp ích. Nó phải nảy sinh trong bạn.

Nỗ lực của tôi là làm cho bạn nhận biết về mọi điều ẩn kín trong bạn. Mọi điều bạn đã làm một cách vô ý thức đều phải được làm một cách có ý thức, có vậy thôi. Và thỉnh thoảng phép màu xảy ra.

Một lần một giáo sư tới gặp tôi. Vấn đề của ông ấy... và nó thực sự là vấn đề, vì là một giáo sư và có vấn đề như thế mới thực sự là khó. Vấn đề của ông ấy là ở chỗ ông ấy đi như đàn bà. Cho nên bất kì khi nào ông ấy đi qua, sinh viên sẽ tới và cười và khúc khích và ông ấy cảm thấy thực sự khó chịu - phải làm gì về điều đó? Và ông ấy đã từng đi tới các bác sĩ và nhà phân tâm và họ chẳng thể giúp được gì. Họ nói, “Chúng tôi có thể làm gì được?” Từ chính thời thơ ấu ông ấy đã đi theo cách đó rồi. Và ông ấy đã cố không bước đi như thế, và ông ấy càng cố, ông ấy càng thất bại.

Có một luật nào đó - các nhà thôi miên gọi nó là luật hiệu quả ngược: bạn cố gắng vất vả để làm cái gì đó và chính cái đối lập xảy ra.

Cho nên ông ấy đã cố gắng vất vả. Toàn thể nỗ lực của ông ấy, toàn thể tâm trí ông ấy hướng tới không bước đi như đàn bà, nhưng ông ấy lại bước đi như đàn bà ngày một nhiều hơn. Tôi bảo ông ấy, “Làm một điều thôi - vì chính phép màu là thầy bước đi như đàn bà, nó thực sự là phép màu.”

Ông ấy nói, “Thầy nói gì?”

Tôi nói, “Đó là phép màu! Đàn bà không thể bước đi được theo cách đó bởi vì cơ bắp khác nhau. Bởi vì có dạ con cô ấy bước đi theo cách nào đó; không đàn ông nào có thể bước đi giống điều đó. Thầy là duy nhất!”

Ông ấy nói, “Thầy nói gì vậy? Và mọi người cười tôi.”

Tôi nói, “Thầy mới thực là duy nhất. Thầy đã làm cái gì đó kì diệu. Nó là phép thần. Thầy quên tất cả về nó đi. Gợi ý của tôi là ở chỗ thầy bắt đầu bước đi một cách có ý thức giống như đàn bà, làm cho điều đó thành vấn đề phải bước đi giống như đàn bà.”

Ông ấy nói, “Thầy gợi ý cái gì vậy? Tôi đã cố cả đời để không bước đi như đàn bà, thế mà tôi vẫn bước đi như đàn bà. Và nếu tôi bắt đầu bước đi như đàn bà, chuyện gì sẽ xảy ra?”

Tôi nói, “Thì thầy cứ thử trước tôi mà xem.” Và ít nhất hai mươi, ba mươi người đang ngồi đó.

Ông ấy nói, “Thử ở đây sao?”

Tôi nói “Ở đây. Thầy thử đi.”

Ông ấy thử và ông ấy không làm được! Ông ấy không thể bước được... ông ấy không thể bước như đàn bà được. Và ông ấy có vẻ rất ngạc nhiên. Ông ấy nói, “Cái gì đã xảy ra thế nhỉ?”

Tôi nói, “Thầy phải hiểu luật hiệu quả ngược. Bây giờ đi tới đại học, bất kì chỗ nào, và thử một cách có ý thức bước đi như đàn bà đi - bởi vì rất khó bước đi như đàn bà trừ phi thầy là đàn bà.”

Và kể từ đó ông ấy đã không bước đi như đàn bà nữa. Ông ấy trở nên có ý thức về điều đó. Nó là cơ chế vô ý thức. Vô ý thức là căn nguyên của nó. Chỉ trở nên có ý thức, và nó biến mất.

Vấn đề của con người được bắt rễ trong vô thức. Và bạn vẫn tiếp tục làm gì? Bạn liên tục kìm nén những vấn đề đó trong vô thức. Bạn sẽ kìm nén chúng ở chỗ nào khác được? Không có chỗ nào khác để kìm nén chúng. Bất kì khi nào bạn kìm nén cái gì đó, bạn kìm nén nó vào trong vô thức; đó là cách vô thức được tạo ra.

Tôi không có vô thức vì tôi chưa bao giờ kìm nén bất kì cái gì. Vô thức được tạo ra bởi kìm nén. Đứa trẻ không có vô thức - dần dần nó sẽ có. Và người già có nhiều vô thức hơn ý thức vì người đó đã từng kìm nén cả đời mình. Vô thức vận hành như tầng ngầm: bất kì cái gì vô dụng, bạn ném vào trong tầng ngầm, nó tích luỹ ở đó - nó trở thành đồ đồng nát! Đó là điều vô thức của bạn là gì. Và từ vô thức, mọi thứ nảy sinh và chiếm quyền sở hữu bạn.

Mọi ma chiếm quyền sở hữu bạn đều tới từ vô thức chứ không tới từ nghĩa địa. Vô thức của bạn là nghĩa địa nơi ma được sinh ra. Và bất kì khi nào chúng có thể tìm ra một cơ hội, một dịp để ú oà và sở hữu bạn, chúng sẽ sở hữu bạn - và chúng sở hữu với sự trả thù, với báo thù. Bây giờ, kìm nén nó là giúp cho vô thức nhiều hơn. Đó là luật hiệu quả ngược. Vô thức của bạn sẽ trở thành ngày một mạnh hơn. Bạn đang nuôi nó và dưỡng nó.

Toàn thể cách tiếp cận của tôi là ở chỗ ý thức là giải thoát, nhận biết là giải pháp. Chỉ trở nên ý thức hơn về bất kì cái gì bạn đang làm.

Có lần chuyện xảy ra...

Một kẻ trộm tới một thầy lớn, Nagarjuna. Anh ta tới vì lí do nào đó. Nagarjuna thường sống trần - một trong những nhà huyền môn Ấn Độ vĩ đại và là một trong những nhà giả kim thuật vĩ đại nhất. Ông ấy chắc đã là người đúng để bình luận về Bí mật của Hoa Vàng. C.G. Jung không phải là người đúng để bình luận về nó.

Ông ấy tới một kinh đô lớn. Hoàng hậu là tín đồ của Nagarjuna. Bà ta tới với bát ăn xin bằng vàng và nói với Nagarjuna, “Thầy đưa bát ăn xin bằng gỗ của thầy cho tôi. Tôi sẽ giữ nó như kho báu. Và tôi đã mang bát ăn xin bằng vàng này cho thầy.”

Bà ấy sợ rằng có thể Nagarjuna sẽ nói, “Ta không chạm tới vàng, ta là người khổ hạnh.”

Nhưng Nagarjuna là người chứng ngộ. Ông ấy nói, “Được.” Thế là ông ấy lấy bát vàng có nạm kim cương giá trị.

Một kẻ trộm thấy Nagarjuna đi với bát vàng, trần trụi, và mọi kim cương đó chói sáng trong ánh mặt trời. Anh ta nói, “Chà! Người này có thể có cái bát này được bao lâu? Ai đó sẽ lấy nó khỏi người này thôi. Sao không là mình? Người trần trụi này không thể giữ nó lâu được. Ông ta đã có nó từ đâu vậy?”

Thế là kẻ trộm theo sau Nagarjuna. Nagarjuna ở bên ngoài kinh đô trong ngôi đền cổ mục nát nơi không có cửa ra vào, thậm chí không có cửa sổ - chẳng có gì - chỉ có tường sắp đổ, chỉ một chỗ trú ngụ nhỏ. Chút ít mái vẫn còn chắc. Kẻ trộm nói, “Làm sao mà ông ta bảo vệ được thứ có giá trị của ông ta? Trong đêm ít nhất ông ta phải đi ngủ chứ.”

Thế là tên trộm đợi bên ngoài bên cạnh bức tường gần cửa sổ. Nagarjuna muốn ngủ chút ít buổi chiều - đó là thói quen của ông ấy. Thấy kẻ trộm theo sau mình, ông ấy biết hoàn toàn rõ tại sao anh ta đã theo. Anh ta không theo Nagarjuna, anh ta theo chiếc bát vàng - cho nên sao buộc anh ta phải đợi ở đó? Đằng nào thì anh cũng sẽ lấy nó. “Khi mình rơi vào giấc ngủ,” Nagarjuna nghĩ, “anh ta sẽ lấy nó, cho nên sao buộc anh ta phải đợi một cách không cần thiết?” Ông ấy ném chiếc bát ra ngoài cửa sổ.

Kẻ trộm không thể nào tin được vào điều xảy ra. Nhưng người này có vẻ thực sự có sức lôi cuốn - trần trụi, đẹp thế, trông thiêng liêng thế, với thứ quí giá thế cùng ông ta, và ông ta đã ném nó ra! Bây giờ kẻ trộm này không thể đi được: anh ta bị hấp dẫn thế bởi người này, bị say mê thế, gần như bị thôi miên. Anh ta nhìn vào qua cửa sổ và nói, “Thưa ngài, tôi có thể vào và nói chuyện chút ít với ngài được không?”

Nagarjuna nói, “Đó là lí do tại sao ta đã ném bát ra ngoài - để cho anh có thể vào được! Anh chắc sẽ vào khi ta đã đi vào giấc ngủ nhưng điều đó sẽ là vô nghĩa. Vào đi!”

Kẻ trộm bước vào và anh ta nói, “Nhìn ông, thấy rằng ông có thể ném thứ quí giá thế đi một cách dễ dàng thế - và tôi biết tại sao ông đã ném nó, ông đã ném nó đi vì tôi - một ham muốn lớn đã nảy sinh trong tôi: Sẽ có một lúc, bất cứ lúc nào, khi nào tôi cũng sẽ được tách rời thế, xa cách thế, tự do thế với của cải như ông vậy?”

Nagarjuna nói, “Lúc đó đã tới rồi. Ngẫu nhiên anh đã bị bắt. Ta sẽ cho anh bí mật về cách trở nên siêu việt với thế giới, cách đi ra ngoài, cách không sở hữu.”

Người này nói, “Nhưng để tôi trước hết nói cho ông rằng tôi là kẻ trộm. Và tôi đã tới nhiều thánh nhân trước đây, nhưng tất cả họ đều nói - bởi vì tôi là kẻ trộm nổi tiếng - tất cả họ đều nói, ‘Đầu tiên anh phải chấm dứt ăn trộm, chỉ thế thì anh mới có thể thiền.’ Cho nên để tôi nói cho ông trước. Ông có thể không biết.”

Nagarjuna nói, “Thế thì điều đó đơn giản chỉ ra rằng anh chưa bao giờ gặp được thánh nhân nào mãi cho tới giờ. Họ phải đã từng là cựu kẻ trộm, bằng không ai quan tâm anh là ai? Và tại sao phải ra điều kiện rằng trước hết anh phải dừng ăn trộm? Ta sẽ cho anh cách thiền - nó rất đơn giản. Anh cứ đi ăn trộm đi, chỉ làm một điều này thôi: làm nó một cách có ý thức vào, làm nó với nhận biết đầy đủ. Khi anh đi ăn trộm, đi với nhận biết đầy đủ, tỉnh táo với điều anh làm, và sau mười lăm ngày anh báo cáo lại cho ta.”

Nhưng đến ngày thứ bẩy kẻ trộm quay lại và anh ta nói, “Ông lừa tôi. Trong bẩy ngày liên tục tôi đã không thể nào ăn trộm được. Và không phải là tôi bị ngăn cản; tôi tới các chỗ có kho báu để sẵn, nhưng tôi không thể làm được điều đó. Nếu tôi trở nên nhận biết, tôi bắt đầu cười vào cái ngu xuẩn của tôi. Tôi đang làm gì thế này - ăn trộm những thứ mà sẽ bị lấy đi khỏi tôi sao? Sớm hay muộn tôi sẽ phải chết. Toàn thể vấn đề có vẻ trẻ con thế. Nếu tôi trở nên nhận biết, tôi không thể ăn trộm được; nếu tôi ăn trộm, tôi mất nhận biết của tôi. Cả hai không thể đi cùng nhau.”

Nagarjuna nói, “Thế thì anh quyết định đi. Bất kì cái nào anh chọn, anh có thể chọn. Anh có thể bỏ nhận biết và ăn trộm, hay nếu anh muốn có nhận biết, thế thì bỏ ăn trộm.”

Và người này nói, “Tôi đã nếm nhận biết rồi. Không thể bỏ được nó. Tôi sẽ bỏ ăn trộm vì nhận biết là có giá trị hơn nhiều, có ý nghĩa hơn nhiều. Tôi chỉ mới nếm trải chút ít của nó, nhưng điều đó cho niềm vui thế. Và tôi đã từng ăn trộm cả đời và tôi đã tích luỹ nhiều thứ quí giá trong nhà tôi, nhưng chúng chưa bao giờ cho tôi niềm vui nào. Chúng chỉ cho tôi ngày càng nhiều sợ.”

Nhận biết là chìa khoá bí mật duy nhất: nó biến đổi. Không thành vấn đề bệnh của bạn là gì, nhận biết là thuốc duy nhất: nó chữa cho mọi bệnh. Nếu bạn có tâm trí chính trị - và mọi người đều có... Theo một cách nào đó này khác mọi người đều cố là cao hơn người khác, mọi người đều cố có quyền thế hơn người khác. Ngay cả trong các mối quan hệ chính trị vẫn tiếp tục. Chồng cố có quyền hơn vợ, vợ cố có quyền hơn chồng, do đó mới có xung đột thường xuyên, thậm chí giữa bố mẹ và con cái. Mọi nơi đều có xung đột. Nó toàn là chính trị, các bộ mặt khác nhau của chính trị.

Cho nên khi bạn tới tôi, tôi không thể mong đợi bạn tới mà không có chính trị - điều đó là không thể được. Nếu bạn không có chính trị, bạn sẽ không cần tới; dù bạn ở bất kì chỗ nào, Thượng đế sẽ tới với bạn. Khi bạn tới đây tôi chấp nhận mọi nhược điểm con người của bạn. Tôi không có kết án. Tôi không bảo bạn kìm nén; tôi không muốn làm cho bạn cảm thấy mặc cảm về bất kì cái gì. Nếu bạn muốn chơi trò chơi chính trị, bạn được phép chơi nó, chỉ với một điều kiện: trở nên ngày một tỉnh táo hơn trong khi chơi nó, có cảm giác khôi hài, và thế thì tất cả đều tốt. Sớm hay muộn nó sẽ tàn phai đi theo cách riêng của nó.

Và đấy cũng là trường hợp cho dâm dục, tính dục, đấy cũng là trường hợp cho sở hữu - đấy cũng là trường hợp cho mọi thứ mà con người khổ vì chúng.

Câu hỏi 5

Osho ơi,

Sáng nay trong bài giảng, tôi đi sâu tới mức tôi chắc chắn thân thể sẽ chết ngay lúc ấy. Tôi trở nên rất sợ và vật lộn quay lại bề mặt. Bây giờ tôi sợ nó sẽ xảy ra nữa. Phải làm gì?

Saguna, bạn ngu thì có. Bạn phải cho phép nó xảy ra chứ. Bạn bỏ lỡ một cơ hội lớn rồi. Nếu bất kì lúc nào lần nữa bạn bắt đầu cảm thấy rằng bạn sắp chết trong hiện diện của tôi, chết ngay lập tức đi! Điều đó nghĩa là bản ngã của bạn đang trên bờ vực của biến mất và cái gì đó cực kì có giá trị sắp xảy ra. Bạn đã bỏ lỡ nó.

Nhưng nó xảy ra lần đầu tiên cho mọi người: người ta co lại trong sợ, trốn lại vào trong bản ngã của mình, níu bám, ôm giữ. Bạn có thể tìm đâu ra chỗ tốt hơn để chết? Nếu bạn có thể chết trong hiện diện của tôi, bạn sẽ đạt tới sống, sống vĩnh hằng, sống thừa thãi. Nếu bạn có thể chết trong satsang, trong sự hiện diện của thầy, bạn sẽ được phục sinh. Nhưng dũng cảm đó phải có đó. Thu lấy dũng cảm của bạn đi, và lần sau nó bắt đầu xảy ra, để cho nó xảy ra.

Câu hỏi 6

Phân tâm có thực sự vô dụng không?

Không, không phải bao giờ cũng vậy đâu. Thỉnh thoảng nó giúp đỡ đấy. Thiền về câu chuyện này.

Felix Simons là một anh chàng tốt bụng nhưng là một thất bại xã hội. Mặc dầu anh ta đã ba mươi nhăm, anh ta chưa bao giờ khắc phục được thói quen trẻ con về đái dầm. Cuối cùng, một trong các bạn của anh ta bảo anh ta, “Này, Felix, anh có thể biết rõ chân lí. Chúng tôi tất cả đều yêu mến anh, nhưng không ai có thể dám đến nhà anh được vì nó khai lắm, và anh làm cho vợ anh rất bực và chán. Sao anh không tới khám nhà tâm thần về vấn đề của anh? Chứng đái dầm không phải là quá bất thường và nó có thể chữa được. Chữa nó đi một lần xong tuốt!”

Felix bị thuyết phục. Sau sáu tháng điều trị, anh ta chạy tới cùng người bạn đó.

“Rồi, Felix, anh có theo lời khuyên của tôi không?”

“Có chứ,” Felix trả lời, “Tôi đã tới khám nhà tâm thần ba lần một tuần trong sáu tháng cho tới giờ.”

“Rồi, anh đã có kết quả nào chưa?”

“Ồ,” Felix rạng rỡ lên, “kết quả lớn!”

“Anh không đái dầm nữa chứ?”

“Vẫn đái dầm chứ, nhưng bây giờ tôi tự hào về điều đó!”

Phân tâm chỉ giúp theo cách này: nó làm cho bạn tự hào về những thứ bạn đã từng mặc cảm. Tôn giáo đã tạo ra mặc cảm trong mọi người. Phân tâm đã đi sang cực đoan kia: phân tâm là phản ứng lại với mặc cảm tôn giáo. Điều này phải được hiểu.

Tôn giáo đã làm điều sai lớn cho nhân loại. Nó đã làm tổn thương trái tim con người bằng việc tạo ra mặc cảm. Nó sống trên mặc cảm. Toàn thể thế giới tôn giáo - Hindu giáo, Ki tô giáo, Mô ha mét giáo, đây chỉ là những cái tên khác nhau cho cùng một thủ đoạn: cách tạo ra mặc cảm trong mọi người. Một khi bạn đã tạo ra mặc cảm trong mọi người, họ bị mắc vào trong lưới của bạn, bạn có thể khai thác họ. Mặc cảm là mạng nhện: làm cho mọi người cảm thấy mặc cảm và họ ở trong quyền lực của bạn. Thế thì bạn có thể thao túng họ, bạn có thể buộc họ qui phục, bạn có thể buộc họ làm mọi thứ cho bạn - cho nhà thờ, cho tu sĩ. Họ mặc cảm, họ sợ, họ sẽ khổ - họ muốn tìm cách thoát ra.

Đầu tiên tạo ra mặc cảm, thế thì họ nhất định tới bạn, bởi vì họ sẽ phải tìm cách thoát khỏi mặc cảm. Thế rồi bảo họ cầu nguyên, thế rồi bảo họ làm nghi lễ nào đó, mật chú nào đó. Nhưng trước hết mặc cảm phải được tạo ra.

Tôi đã nghe...

Hai người đang làm kinh doanh lớn. Họ là đối tác. Kinh doanh này là đơn giản. Một người sẽ vào thị trấn trong đêm và ném hắc ín lên cửa sổ mọi nhà, rồi sau đó hai, ba ngày, người kia sẽ tới để lau. Và người này sẽ làm cho cả thị trấn biết rằng anh ta biết cách lau sạch hắc ín khỏi cửa sổ. Đến lúc anh ta đã lau sạch các cửa sổ, người kia sẽ chuẩn bị xong thị trấn khác cho anh ta. Thế rồi anh ta sẽ đi sang thị trấn khác. Họ làm kinh doanh thực sự lớn. Họ là đối tác.

Tôn giáo tuỳ thuộc vào việc tạo ra mặc cảm: đầu tiên ném hắc ín lên tim mọi người và thế rồi bảo họ cách lau sạch nó... và thế thì họ phải trả tiền cho điều đó.

Phân tâm là phản ứng. Tôi không gọi nó là cách mạng mà chỉ là phản ứng. Nó phản ứng chống lại toàn thể kinh doanh này và nó bắt đầu làm điều đối lập: nó làm cho bạn tự hào về những thứ của bạn. Nó nói, “Đây là bình thường hoàn hảo. Nếu mình đái dầm điều này hoàn toàn là bình thường. Không có gì sai trong nó. Mình phải thực sự tự hào về nó.” Nó hỗ trợ cho bạn như bạn đang vậy.

Tôn giáo kết án bạn như bạn đang vậy. Phân tâm thuyết phục bạn rằng đây là cách duy nhất bạn có thể là vậy và bạn hoàn toàn đúng. Bạn là được - đó là thông điệp của phân tâm. Cả hai là sai. Bạn không cần cảm thấy mặc cảm mà bạn cũng không cần cảm thấy hoàn toàn được. Nếu bạn cảm thấy mặc cảm bạn sẽ trở thành nạn nhân của nhà thờ, của linh mục, và họ sẽ khai thác bạn. Nếu bạn bắt đầu cảm thấy bạn là hoàn toàn được, bạn trở nên ngủ, trưởng thành của bạn dừng lại.

Bạn phải biết một điều: rằng cuộc sống nghĩa là tiến hoá, trưởng thành, cuộc sống nghĩa là đi lên ngày càng cao hơn - tới sự viên mãn mới, tới bình diện mới của bản thể. Không cần cảm thấy mặc cảm về điều bạn là, nhưng có mọi nhu cầu để có khao khát vô cùng để vươn lên cao hơn, bởi vì bạn là hạt mầm, là tiềm năng - và bạn có thể trở thành Thượng đế. Nếu bạn chấp nhận bản thân bạn như bạn vậy, và bạn lắng đọng cùng nó, bạn sẽ vẫn còn là hạt mầm - bạn sẽ không bao giờ trở thành cây và bạn sẽ không bao giờ có khả năng có đối thoại với các vì sao. Bạn sẽ không có khả năng chơi với gió và mưa và mặt trời. Bạn sẽ vẫn còn co lại trong hạt mầm. Nhưng không cần cảm thấy mặc cảm! Hạt mầm là hạt mầm - không cần cảm thấy mặc cảm - nhưng hạt mầm phải trở thành cây. Thực sự có nhu cầu lớn để truy hỏi vào trong tiềm năng của người ta. Đừng bao giờ cảm thấy mặc cảm, đừng bao giờ cảm thấy tự hào. Chỉ cảm thấy vô cùng hạnh phúc rằng cơ hội lớn đã được trao cho bạn để trưởng thành.

Và toàn thể cuộc sống này là thách thức để trưởng thành. Điều đó là tôn giáo thực và điều đó là tâm lí học thực nữa - bởi vì một tôn giáo thực không thể là cái gì khác hơn tâm lí học thực. Tôi gọi tâm lí học đó là "tâm lí học của chư phật.” Nó không làm cho bạn cảm thấy mặc cảm - nó chấp nhận bạn, nó yêu bạn - nhưng nó dường như không làm cho bạn cảm thấy tự hào là người như bạn đang là. Nó cho bạn thách thức lớn để là nhiều hơn bạn đang là. Nó cho bạn sự bất mãn thiêng liêng. Nó làm cho bạn bắt lửa với ham muốn đi lên ngày càng cao hơn - không cao hơn người khác, nhưng cao hơn bản thân bạn. Ngày mai sẽ không phải chỉ là việc lặp lại của hôm nay - đó là nghĩa của bất mãn thiêng liêng. Hôm nay không nên chỉ là lặp lại của hôm qua, bằng không bạn đã không sống. Hôm nay phải mang món quà mới nào đó tới cho bạn, hoa mới nào đó, tia sáng mới nào đó. Cửa sổ mới nào đó phải mở ra hôm nay.

Cảm thấy mặc cảm nghĩa là vẫn còn bị sở hữu bởi quá khứ, cảm thấy tự hào nghĩa là vẫn còn ở bất kì chỗ nào bạn đang ở, bất kì cái gì bạn đang là. Có bất mãn thiêng liêng nghĩa là trưởng thành, tìm, kiếm, thám hiểm. Và cuộc sống không là gì ngoài cuộc phiêu lưu, phiêu lưu thường xuyên vào trong cái không biết.

Cho nên tôi không muốn bạn cảm thấy mặc cảm và tôi không muốn bạn cảm thấy tự hào. Khi bạn bỏ cả hai, cuộc sống thực bắt đầu.

Câu hỏi 7 và là câu hỏi cuối cùng

Tại sao trao đổi lại khó thế?

Nó không chỉ khó, nó là không thể được. Thực sự là phép màu nếu thỉnh thoảng nó xảy ra, bởi vì hai người là hai người - kinh nghiệm quá khứ của họ là khác, động thái của họ là khác, tri thức của họ là khác, nhân cách của họ là khác. Họ là hai thế giới. Họ nói ngôn ngữ khác; đó có thể là cùng ngôn ngữ, nhưng họ nói ngôn ngữ khác. Họ cho nghĩa khác vào các lời, các sắc thái khác, hình bóng khác và mầu sắc khác.

Khi bạn nhìn vào hoa hồng và nếu có năm người nhìn vào hoa hồng đó, đừng nghĩ trong một khoảnh khắc rằng các bạn đang nhìn vào cùng hoa hồng - các bạn không thể nhìn thế được! Chỉ năm vị phật đứng bên cạnh hoa mới có khả năng nhìn vào cùng hoa hồng - bạn không thể - bởi vì năm vị phật nghĩa là năm số không, năm vô trí. Chỉ hai vô trí mới có thể giao cảm bởi vì chẳng có gì cản trở bây giờ, không cái gì diễn giải - nó là trực tiếp.

Nhưng khi năm tâm trí đứng bên cạnh đoá hoa hồng họ chỉ tin rằng họ đang nhìn vào cùng một hoa hồng, vì họ có các ý tưởng khác về hoa hồng, các kinh nghiệm khác về hoa hồng, các tác động quá khứ khác về hoa hồng. Tất cả những điều đó có đó trong mắt họ, hết tầng nọ tới tầng kia; hoa hồng này là xa xôi thế, xa xăm thế.

Chẳng hạn, một người có thể đã yêu một người đàn bà bị ám ảnh bởi hoa hồng, nhưng cô ấy đã phản bội anh ta. Bây giờ hoa hồng sẽ chỉ nhắc nhở anh ta về sự phản bội đó và người đàn bà đó. Điều đó không phải là kinh nghiệm của những người khác. Người khác có thể đã thấy một người chết mang vòng hoa hồng. Hoa hồng này sẽ nhắc nhở người đó về cái chết - người đó có thể cảm thấy hơi sợ. Người thứ ba có thể có kinh nghiệm riêng của mình về hoa hồng. Nó sẽ tuỳ thuộc. Và đó là cách nó là vậy cho từng kinh nghiệm.

Chỉ hai vô trí mới có thể trao đổi; cho dù là không lời, thế thì trao đổi xảy ra. Nó là giao cảm. Nhưng tâm trí nhất định va chạm, xung đột.

Tôi sẽ kể cho bạn vài câu chuyện.

Chuyện thứ nhất:

Ngồi trong một nhà hàng được trang bị thanh lịch, Chico Marx đang nghiên cứu menu quá khổ thì tiếp viên trưởng tiến tới bàn anh ta. Người phục vụ khoanh tay trước anh ta và với thái độ lục địa đúng kiểu cất tiếng hỏi, “Thưa quí ông, điều gì làm ông hài lòng?”

“Con gái,” Chico đáp. “Hài lòng của ông là gì?”

Chuyện thứ hai:

Anh chồng trẻ và cô dâu của mình bay sang Miami trong tuần trăng mật và trong nhiều ngày không có bất cứ một dấu vết gì được thấy về họ. Vào sáng ngày thứ sáu, họ vào phòng ăn để ăn sáng. Khi người phục vụ tiến tới họ để nhận gọi món, cô dâu quay sang chồng và nói một cách bẽn lẽn, “Anh biết cái em thích, anh yêu, phải không?”

“Có chứ, anh biết,” anh ta đáp lại một cách mệt mỏi, “nhưng thỉnh thoảng chúng ta cũng đã ăn rồi!”

Và chuyện thứ ba:

Ông chủ đã từng theo đuổi cô thư kí của mình gần một năm. Ông ta đã gợi ý đủ mọi thứ cho cô ấy. Một buổi tối đặc biệt ông ta kiên trì một cách bất thường.

“Ồ, lại đây đi!” ông ta nói. “Chúng ta đi chơi và ăn tối, rồi đi rạp hát, rồi đi hộp đêm rồi chúng ta sẽ lên căn hộ của anh.”

Cô tóc vàng đốp lại, “Em muốn anh hiểu rằng em có kỉ cương và mô phạm trong việc từ chối của em về những đề nghị dâm ô, điêu toa và phỉ báng của anh.”

Ông chủ nói, “Anh không hiểu điều đó.”

Cô thư kí trả lời, “Đó chính là điều em đã từng cố nói cho anh.”

Ngôn ngữ là vấn đề - những kinh nghiệm khác, tâm trí khác, hình mẫu khác, thói quen khác, nhân cách khác.

Bạn hỏi tôi tại sao khó trao đổi. Nó không chỉ khó, nó gần như là không thể được. Nếu thỉnh thoảng nó xảy ra, cảm thấy cực kì may mắn đi. Vâng, thỉnh thoảng nó xảy ra đấy. Khi bạn ở sâu trong yêu với ai đó, nó xảy ra. Thế thì ngôn ngữ không được cần tới. Thế thì chính sự hiện hiện của bạn, chính rung động của bạn trao đổi nhau. Thế thì, trong một khoảnh khắc, trong yêu sâu sắc, bạn trượt ra khỏi tâm trí. Trong yêu sâu sắc, trong một khoảnh khắc bạn trở thành chư phật, bạn trở thành vô trí.

Cho nên chỉ trong những khoảnh khắc hiếm hoi của yêu, trao đổi mới xảy ra, bằng không nó bao giờ cũng là cãi cọ, xung đột tinh vi. Bạn nói điều này, người kia hiểu cái gì đó khác. Người kia nói cái gì đó, bạn hiểu cái gì đó khác. Nếu bạn thực sự muốn trao đổi, trở nên ngày một đáng yêu hơn đi - bởi vì yêu được cần, không phải ngôn ngữ. Ngôn ngữ là rào chắn, yêu là chiếc cầu. Nếu bạn thực sự muốn trao đổi, bắt đầu trượt ra khỏi tâm trí của bạn đi. Trở nên ngày một là số không nhiều hơn, là vô trí, và đột nhiên bạn sẽ thấy phép màu xảy ra. Nó đang xảy ra ở đây.

Người mới tới đây không hoà điệu với tôi trong vài ngày: tôi nói cái gì đó, họ hiểu cái gì đó khác. Nhưng khi họ trở nên ngày cảng mở hơn với tình yêu của tôi, việc trao đổi bắt đầu xảy ra. Với những người đã thực sự sống lâu với tôi và đã trở thành thân thiết, với những người mà rào chắn ngôn ngữ đã biến mất, chỉ nhìn vào mắt họ hay chỉ tay tôi chạm vào và có trao đổi - không chỉ trao đổi, mà giao cảm. Đó là lí do tại sao chỉ gần đây tôi đã bắt đầu một cách trao đổi mới với các sannyasin của tôi: chỉ chạm vào họ, chỉ để cho họ cảm thấy năng lượng của tôi.

Bạn càng trở nên thân thiết với tôi, lời sẽ càng ít được cần tới hơn - vì bạn sẽ bắt đầu nghe tôi! Thế thì sẽ không cần lời. Tôi sẽ tiếp tục nói cho những người mới, tôi sẽ tiếp tục nói cho những người sẽ tới - ngày càng nhiều người sẽ tới, hàng nghìn người đang trên đường - nhưng những người đã từng ở đây với tôi đủ lâu hay đủ sâu... Và chiều sâu có thể xảy ra ngay cả trong một khoảnh khắc. Nó không chỉ là vấn đề thời gian, nó là vấn đề sự mãnh liệt.

Thỉnh thoảng chuyện xảy ra là khi một người tới tôi lần đầu tiên, khoảnh khắc đầu tiên của tiếp xúc và người đó trở thành thân thiết dường như người đó đã từng ở cùng tôi trong nhiều kiếp. Và không chỉ tôi cảm thấy điều đó, người đó cũng lập tức cảm thấy rằng người đó đã về nhà, rằng đây là chỗ người đó đã từng tìm cả đời người đó, hay trong nhiều kiếp rồi. Thế thì trao đổi lập tức xảy ra. Thế thì không có xung đột.

Thực ra, khoảnh khắc có giao cảm và không có xung đột là khoảnh khắc của việc khai tâm thực của bạn. Thế thì điều tôi nói là phụ. Điều tôi hiện hữu trở thành chính. Thế thì bạn quan hệ thẳng với tôi. Thế thì bạn không bị sao lãng bởi lời tôi - bởi vì tôi không phải là con người nhất quán. Tôi tự mâu thuẫn với bản thân mình, và tôi tự mâu thuẫn với bản thân mình một cách có chủ ý để giúp cho bạn gạt bỏ mong đợi của bạn về tính nhất quán, để giúp cho bạn gạt bỏ ngôn ngữ. Việc nghe tôi mâu thuẫn với bản thân tôi lặp đi lặp lại, dần dần, dần dần bạn sẽ thấy rằng lời chỉ là trò chơi; bạn sẽ không nghiêm chỉnh về lời. Ngày mà việc thức tỉnh xảy ra trong bạn, bạn quan hệ thẳng với tôi. Thế thì không có trung gian nào được cần, thế thì bạn được bắc cầu.

Tôi đang trong yêu, tôi là tình yêu. Khoảnh khắc bạn ở trong yêu và bạn trở thành tình yêu, giao cảm xảy ra. Giao cảm là chức năng của yêu, không của ngôn ngữ. Thực ra, ngôn ngữ vận hành như cản trở, không như giúp đỡ.

Nhớ điều đó: ở cùng tôi là ở cùng với cái trống rỗng, không ai cả. Tôi chẳng có gì để cấp cho bạn, tôi chẳng có gì để dạy bạn, tôi chẳng có triết học nào. Tôi hiện hữu, nhưng tôi không có triết học. Tôi hiện hữu, nhưng tôi chẳng có gì để cấp. Tôi hiện hữu, nhưng tôi chẳng có gì để dạy. Và bạn phải học để sống cùng với cái 'tôi hiện hữu' này... và thế thì bạn sẽ biết giao cảm là gì.

Giao cảm là hiện tượng của yêu, việc nở hoa của yêu. Nó chẳng liên quan gì tới ngôn ngữ, tới lời - chẳng chút nào. Nó là im lặng.

Đủ cho hôm nay.

Xem Tiếp Chương 13 – Quay Về Mục Lục Tập 1 - Mục Lục Toàn Tập