Chương 72: Chỉ nhân chứng mới có thể nhảy múa

Osho - Thiền động
Osho – Thiền – Tự do đầu tiên và cuối cùng

Câu hỏi với thầy

Chương 72: Chỉ nhân chứng mới có thể nhảy múa

Thầy cứ liên tục bảo chúng tôi ‘nhận biết,’ ‘là nhân chứng.’ Nhưng tâm thức chứng kiến liệu có thể ca hát, nhảy múa và nếm trải cuộc sống không? Nhân chứng có phải chỉ là khán giả của cuộc sống và không bao giờ là người tham dự không?

Tâm trí chắc chắn sớm hay muộn sẽ nêu ra câu hỏi này, vì tâm trí rất sợ bạn trở thành nhân chứng. Tại sao tâm trí lại sợ bạn trở thành nhân chứng đến thế? - vì trở thành nhân chứng là cái chết của tâm trí. Tâm trí là người làm - nó muốn làm các thứ - còn chứng kiến là trạng thái không làm. Tâm trí sợ rằng, “Nếu mình trở thành nhân chứng, mình sẽ chẳng còn được cần gì nữa.” Và theo cách này tâm trí cũng phải.

Một khi nhân chứng nảy sinh trong bạn, tâm trí phải biến mất, hệt như khi bạn đem đèn vào trong phòng và bóng tối phải biến mất; điều đó không thể tránh khỏi. Tâm trí có thể tồn tại chỉ nếu bạn còn ngủ say vì tâm trí là trạng thái mơ, và giấc mơ chỉ có thể tồn tại trong giấc ngủ.

Bằng việc trở thành nhân chứng bạn không còn ngủ nữa; bạn tỉnh thức. Bạn trở nên nhận biết - trong suốt thế, tươi trẻ thế, sống động và hiệu nghiệm thế. Bạn trở thành ngọn lửa, mạnh mẽ, dường như bùng cháy từ cả hai đầu. Trong trạng thái của mạnh mẽ, sáng chói của tâm thức, tâm trí chết đi, tâm trí tự tử.

Do đó tâm trí sợ, và tâm trí sẽ tạo ra nhiều vấn đề cho bạn. Nó sẽ đưa ra nhiều, nhiều câu hỏi. Nó sẽ làm cho bạn vội vã nhảy vào cái chưa biết; nó sẽ cố gắng kéo bạn lại. Nó sẽ thử thuyết phục bạn: “Với tôi có an toàn, an ninh; với tôi, bạn đang sống dưới lớp vỏ, được bảo vệ kĩ. Tôi chăm sóc mọi điều cho bạn. Với tôi bạn hiệu quả, tài năng. Khoảnh khắc bạn rời bỏ tôi, bạn sẽ phải bỏ lại tất cả mọi hiểu biết của mình, và bạn sẽ phải rời bỏ tất cả mọi an toàn, an ninh của mình. Bạn sẽ phải loại bỏ áo giáp của mình và bạn sẽ đi vào cái chưa biết. Bạn đang nhận lấy mạo hiểm không cần thiết chẳng bởi lí do nào cả.” Nó sẽ cố gắng đem ra những lập luận hay ho. Đây là một trong những lập luận gần như bao giờ cũng xảy ra với mọi thiền nhân.

Không phải bạn là người đang hỏi câu hỏi này; đấy là tâm trí, kẻ thù của bạn, người đang đẩy ra câu hỏi qua bạn. Đấy là tâm trí người đang nói “Osho, thầy cứ liên tục bảo chúng tôi ‘nhận biết,’ ‘là nhân chứng.’ Nhưng tâm thức chứng kiến liệu có thể ca hát, nhảy múa và nếm trải cuộc sống không?”

Có, trong thực tế, chỉ tâm thức chứng kiến mới có thể thực sự ca hát, nhảy múa và nếm trải cuộc sống. Điều này sẽ dường như là ngược đời - nó quả thế đấy! - nhưng tất cả những cái đúng đắn, bao giờ cũng ngược đời cả. Nhớ lấy, nếu chân lí không phải là ngược đời, nó không phải là chân lí chút nào, thế thì nó là cái gì đó khác.

Ngược đời là phẩm chất cơ bản, cố hữu của chân lí. Để cho điều đó được chìm vào trong tim bạn mãi mãi; chân lí là cái bao giờ cũng ngược đời. Mặc dầu mọi điều ngược đời, không nhất thiết là chân lí, nhưng mọi chân lí đều là ngược đời. Chân lí phải là ngược đời bởi vì nó phải có cả hai cực, phủ định và khẳng định, và siêu việt. Nó phải là sống và chết, và hơn nữa. Với ‘hơn nữa’ tôi muốn nói siêu việt lên trên cả hai - cả hai, và không cả hai. Đó là ngược đời tối hậu.

Khi bạn đang trong tâm trí, làm sao bạn ca hát được? Tâm trí tạo ra khổ: từ khổ, không thể có ca hát được. Khi bạn đang trong tâm trí, làm sao bạn có thể nhảy múa được? Có đấy, bạn có thể đi qua một cử chỉ trống rỗng nào đó gọi là điệu vũ, nhưng đấy không phải là điệu vũ thật.

Chỉ một Meera mới biết điệu vũ thật, hay một Krishna, hay một Chaitanya; đấy là những người biết điệu vũ thật. Những người khác chỉ biết kĩ thuật nhảy múa, nhưng chẳng có gì tràn ngập; năng lượng của họ trì trệ. Những người đang sống trong tâm trí là đang sống trong bản ngã, và bản ngã, không thể nhảy múa được. Nó có thể trình diễn nhưng không phải là điệu vũ.

Điệu vũ thực xảy ra chỉ khi bạn đã trở thành nhân chứng. Thế thì bạn phúc lạc đến mức chính phúc lạc bắt đầu tràn ngập bạn; đó là điệu vũ. Chính phúc lạc bắt đầu hát, bài hát nảy sinh theo cách của nó. Và chỉ khi bạn là nhân chứng, bạn mới có thể nếm trải cuộc sống được. Bạn có thể hiểu được câu hỏi của mình. Bạn đang lo lắng rằng bằng việc trở thành nhân chứng, bạn sẽ trở thành khán giả của cuộc sống. Không, là khán giả là một điều, còn là nhân chứng là một điều hoàn toàn khác, khác hẳn về chất.

Khán giả thì dửng dưng; người đó đờ đẫn, người đó là một kiểu ngủ. Người đó không tham dự vào cuộc sống. Người đó sợ, người đó hèn nhát. Người đó nép sang bên đường và chỉ nhìn người khác sống. Đó là điều bạn đang làm cả cuộc đời mình: ai đó khác hành động trong phim và bạn xem điều đó. Bạn là khán giả! Người bị dính vào ghế hàng giờ trước ti vi - cũng là khán giả. Ai đó khác đang hát, bạn nghe. Ai đó khác đang múa, bạn chỉ là khan giả. Ai đó khác đang yêu và bạn chỉ ngồi xem, bạn không phải là người tham gia. Các nhà chuyên môn đang làm điều bạn đáng phải làm cho riêng mình.

Nhân chứng không phải là khán giả.

Thế thì nhân chứng là gì? Nhân chứng là người tham dự nhưng vẫn còn tỉnh táo. Nhân chứng là trong trạng thái vi vô vi. Đó là lời của Lão tử; điều đó có nghĩa là hoạt động qua bất hoạt. Nhân chứng không phải là người đã thoát li khỏi cuộc sống. Người đó vẫn sống trong cuộc đời, còn sống toàn bộ hơn nhiều, còn sống say mê hơn nhiều, nhưng vẫn còn là người quan sát sâu bên trong, liên tục nhớ, “Ta là tâm thức.”

Thử nó đi. Bước trên đường, nhớ lấy rằng bạn là tâm thức. Việc bước đi vẫn tiếp tục, và một điều mới được thêm vào - sự giầu có mới được thêm vào, cái đẹp mới. Cái gì đó bên trong được thêm vào cho hành động bên ngoài. Bạn trở thành ngọn lửa của tâm thức, và thế thì việc bước có vui vẻ hoàn toàn khác cho nó: bạn đang trên mặt đất mà chân bạn lại không chạm vào đất chút nào.

Đó là điều Phật đã nói: Đi qua sông nhưng không để nước làm ướt vào chân.

Đó là ý nghĩa của biểu tượng phương Đông về hoa sen. Bạn phải đã thấy tượng, ảnh Phật, ngồi trên đài hoa sen; đó là biểu dụ. Hoa sen là hoa sống trong nước thế mà nước không thể nào dính được vào nó. Hoa sen không thoát li lên hang động Himalayas; nó sống trong nước mà vẫn còn ở xa, xa với nước. Sống trong bãi chợ nhưng không cho phép bãi chợ đi vào con người bạn, sống trong thế giới nhưng không thuộc vào thế giới: đó là điều được ngụ ý bởi ‘tâm thức chứng kiến.’

Đó là điều tôi ngụ ý khi nói đi nói lại với bạn: Nhận biết! Tôi không chống lại hành động, nhưng hành động của bạn phải được làm sáng tỏ bởi nhận biết. Những người chống lại hành động, họ chắc chắn là kìm nén, và mọi loại kìm nén làm cho bạn thành bệnh hoạn, không tổng thể, không lành mạnh.

Các sư sống trong các tu viện - Ki tô giáo hay Hindu, các sư Jaina giáo và Phật giáo - những người đã thoát li khỏi cuộc sống đều không phải là sannyasin đúng đắn. Họ đơn thuần kìm nén những ham muốn của mình và họ đã xuất thế, ra khỏi thế giới hành động. Bạn có thể là nhân chứng ở đâu nếu bạn trốn khỏi thế giới hành động? Thế giới hành động là cơ hội tốt nhất để nhận biết. Nó cho bạn thách thức, nó vẫn còn thường xuyên là thách thức. Hoặc bạn có thể rơi vào giấc ngủ và trở thành người làm - thế thì bạn là phàm nhân, tay mơ, nạn nhân của ảo tưởng; hoặc bạn có thể trở thành nhân chứng và sống trong thế giới. Thế thì hành động của bạn mang phẩm chất khác cho nó: đấy là hành động thực. Những người không nhận biết, hành động của họ là hành động không thực mà là các phản ứng. Họ chỉ phản ứng.

Ai đó xúc phạm bạn và bạn phản ứng lại. Bạn xúc phạm Phật mà xem - ông ấy không phản ứng đâu, ông ấy hành động. Phản ứng phụ thuộc vào người khác: người đó nhấn vào nút và bạn chỉ là nạn nhân, nô lệ; bạn cư xử như cái máy.

Người thực, người biết nhận biết là gì, chẳng bao giờ phản ứng; người đó hành động theo nhận biết của riêng mình. Hành động không đến từ hành động của người khác; không ai có thể nhấn phím người đó được. Nếu người đó tự phát cảm thấy rằng đây là điều phải, nên làm, thì người đó làm nó; nếu người đó cảm thấy chẳng cần làm, người đó giữ yên tĩnh. Người đó không kìm nén; người đó bao giờ cũng cởi mở, bầy tỏ. Bầy tỏ của người đó là đa chiều: trong bài hát, trong bài thơ, trong điệu vũ, trong tình yêu, trong cầu nguyện, trong từ bi, người đó tuôn chảy. Nếu bạn không trở nên nhận biết, thế thì chỉ có hai khả năng: hoặc bạn kìm nén hoặc bạn đam mê. Theo cả hai cách bạn vẫn còn trong tù túng.

Một ni cô bị cưỡng hiếp ngay bên ngoài tu viện. Khi cuối cùng người ta tìm thấy cô ấy, cô ấy được đưa vào bên trong và một bác sĩ điều trị gần đó được gọi tới. Ông ta tới, giang tay ra và nói, “Đây là công việc dành cho bác sĩ phẫu thuật tạo hình.”

Một bác sĩ phẫu thuật tạo hình được mời tới. Khi ông ta thấy ni cô đáng thương ông ta than lên. “Ôi, lạy trời! Cái chết tiệt gì thế này! Tôi phải bắt đầu từ đâu đây?”

Mẹ tối cao trả lời, “Này, điều ấy dễ lắm. Trước hết tháo bỏ nụ cười khỏi mặt cô ấy đi!”144

Xem tiếp Chương 73 – Quay  về Mục lục