Read more
Dhammapada - Con đường của Phật (Tập 8)
Chương 5. Trong thế gian và vẫn linh thiêng
Có hoan lạc
và có phúc lạc.
Quên cái thứ nhất để có cái thứ hai.
Nếu ông hạnh phúc
với cái giá hạnh phúc của người khác,
Ông bị trói buộc mãi mãi.
Ông làm không phải điều ông đáng làm.
Ông làm điều ông đáng không nên làm.
Ông coi thường, và ham muốn phát triển.
Nhưng người chủ thức tỉnh.
Người đó quan sát thân thể mình.
trong mọi hành động người đó phân biệt,
và người đó trở thành thuần khiết.
Người đó không có trách móc
dù có khi người đó có thể giết
bố mình và mẹ mình,
Hai vua, một vương quốc, và tất cả thần dân
của nó.
Mặc dầu vua là linh thiêng
và thần dân của họ là những người đức hạnh,
Vậy mà người đó không đáng trách.
Lời kinh thứ nhất:
Có hoan lạc
và có phúc lạc.
Quên điều thứ nhất để có điều thứ hai.
Thiền về nó sâu nhất có thể đi,
bởi vì nó chứa một trong những chân lí nền tảng nhất. Bốn từ này sẽ phải được
hiểu, được cân nhắc kĩ. Từ thứ nhất là hoan lạc. Từ thứ hai, hạnh phúc; từ thứ
ba là vui vẻ, và từ thứ tư là phúc lạc.
Hoan lạc có tính vật lí, sinh
lí. Hoan lạc là thứ nông cạn nhất trong cuộc sống; nó là kích thích. Nó có thể
có tính dục, nó có thể là của giác quan khác, nó có thể trở thành ám ảnh với thức
ăn, nhưng nó bắt rễ trong thân thể. Thân thể là ngoại vi của bạn, chu vi của bạn;
nó không phải là trung tâm của bạn. Và sống ở chu vi là sống phó mặc cho đủ mọi
loại điều cứ xảy ra xung quanh bạn. Người tìm kiếm hoan lạc vẫn còn phó mặc cho
điều ngẫu nhiên.
Điều đó cũng giống như sóng
trong đại dương; chúng phó mặc cho gió. Khi gió mạnh tới, chúng có đó; khi gió
biến mất, chúng biến mất. Chúng không có sự tồn tại độc lập, chúng bị phụ thuộc
- và bất kì cái gì phụ thuộc vào cái gì đó khác đều đem tới tù túng. Hoan lạc
phụ thuộc vào người khác. Nếu bạn yêu người đàn bà, nếu đó là hoan lạc của bạn,
thế thì người đàn bà đó trở thành chủ của bạn. Nếu bạn yêu người đàn ông, nếu
điều đó là hoan lạc của bạn và bạn cảm thấy bất hạnh, trong thất vọng, buồn,
khi không có anh ấy, thế thì bạn đã tạo ra tù túng cho bản thân mình mình rồi.
Bạn đã tạo ra nhà tù, bạn không còn trong tự do nữa.
Nếu bạn là người tìm kiếm tiền
và quyền, thế thì bạn sẽ bị phụ thuộc vào tiền và quyền. Người cứ tích luỹ tiền,
nếu đấy là hoan lạc của người đó để có ngày một nhiều tiền hơn, sẽ ngày càng trở
nên khổ hơn - bởi vì người đó càng có nhiều, người đó càng muốn nhiều, và người
càng có nhiều, người đó càng sợ mất nó hơn. Lưỡi kiếm hai cạnh: người đó càng
muốn nhiều... cạnh thứ nhất của lưỡi kiếm. Do đó người đó trở nên ngày một khổ
hơn.
Bạn càng đòi hỏi, ham muốn, bạn
càng cảm thấy bản thân mình thiếu cái gì đó, bạn dường như là hổng hoác, trống
rỗng với bản thân mình. Mặt khác - cạnh kia của lưỡi kiếm - là ở chỗ bạn càng
có nhiều, bạn càng sợ nó có thể bị lấy đi; nó có thể bị đánh cắp. Ngân hàng có
thể phá sản, tình huống chính trị trong nước có thể thay đổi, đất nước có thể
đi theo cộng sản.
Có cả nghìn lẻ một điều mà tiền
của bạn lệ thuộc vào. Tiền của bạn không làm cho bạn thành người chủ, nó làm
cho bạn thành nô lệ. Hoan lạc là ở ngoại vi; do đó nó nhất định phụ thuộc vào
hoàn cảnh bên ngoài. Và nó chỉ là kích thích. Nếu thức ăn là hoan lạc, cái gì
thực tế được hưởng thú? - chỉ là vị giác! Trong một khoảnh khắc, khi thức ăn đi
qua gai vị giác trên lưỡi bạn, bạn cảm thấy một cảm giác mà bạn diễn giải như
hoan lạc. Đấy là diễn giải của bạn. Hôm nay nó có thể giống như hoan lạc và
ngày mai nó có thể không giống như hoan lạc. Nếu bạn cứ ăn cùng một thức ăn mọi
ngày, gai vị giác của bạn sẽ trở thành không đáp ứng với nó. Chẳng mấy chốc bạn
sẽ phát ngán với nó. Đó là cách mọi người trở nên chán ngán.
Ngày này bạn đuổi theo người
đàn ông hay người đàn bà và ngày tiếp bạn đang cố gắng để tìm cớ để gạt bỏ người
đó. Cùng con người này, chẳng cái gì đã thay đổi! Trong khi đó điều gì đã xảy
ra? Bạn chán với người khác, bởi vì toàn thể hoan lạc là việc biết cái mới. Bây
giờ người kia không còn mới nữa; bạn đã quen với lãnh thổ của người kia. Bạn đã
quen với thân thể của người kia, những đường cong thân thể, cảm giác về thân thể.
Bây giờ tâm trí đang khao khát cái gì đó mới.
Tâm trí bao giờ cũng khao khát
cái gì đó mới. Đó là cách tâm trí giữ bạn bao giờ cũng bị buộc vào đâu đó ở
tương lai. Nó giữ cho bạn hi vọng, nhưng nó không bao giờ chuyển giao hàng hoá
- nó không thể làm thế được. Nó chỉ có thể tạo ra hi vọng mới, ham muốn mới.
Cũng như lá mọc ra trên cây,
ham muốn và hi vọng mọc ra trong tâm trí. Bạn muốn ngôi nhà mới và bây giờ bạn
có nó - và hoan lạc đâu rồi? Mới một khoảnh khắc nó có đó, khi bạn đạt tới mục
đích của mình. Một khi bạn đã đạt được mục đích của bạn, tâm trí bạn không còn
quan tâm tới nó; nó đã bắt đầu chăng nên mạng ham muốn mới. Nó đã bắt đầu nghĩ
về ngôi nhà khác, lớn hơn. Và điều này là vậy với mọi thứ.
Hoan lạc giữ bạn trong trạng
thái thần kinh, bất ổn, bao giờ cũng trong rối loạn. Biết bao nhiêu ham muốn,
và mọi ham muốn đều không thể nén được, cứ la hét đòi chú ý. Bạn vẫn còn là nạn
nhân của đám đông những ham muốn không lành mạnh - không lành mạnh bởi vì chúng
là không thể nào đáp ứng được – và chúng cứ lôi bạn đi theo những hướng khác nhau.
Bạn trở nên mâu thuẫn.
Ham muốn này lôi bạn sang bên
trái, ham muốn khác lôi bạn sang phải, và đồng thời bạn cứ nuôi dưỡng cả hai
ham muốn này. Và thế rồi bạn cảm thấy chia chẻ, thế rồi bạn cảm thấy bị phân
chia, bạn cảm thấy bị xé ra, thế rồi bạn cảm thấy dường như bạn đang rã thành từng
mảnh. Không ai chịu trách nhiệm. Chính toàn thể ngu si của ham muốn hoan lạc tạo
ra điều này.
Và nó là hiện tượng phức tạp. Bạn
không chỉ là người đang tìm kiếm hoan lạc; hàng triệu người giống bạn đang tìm
kiếm cùng hoan lạc đó. Do đó có tranh đấu lớn lao, cạnh tranh, bạo hành, chiến
tranh. Tất cả đều trở thành kẻ thù của nhau bởi vì họ tất cả đang tìm kiếm cùng
một cái đích - và không phải tất cả họ đều có thể có được nó; do đó cuộc đấu
tranh phải là toàn bộ. Bạn phải mạo hiểm tất cả - vì cái không, bởi vì khi bạn
được, bạn được cái không, toàn thể cuộc sống của bạn bị phí hoài trong cuộc đấu
tranh này. Cuộc sống đáng có thể là lễ hội trở thành cuộc đấu tranh lâu dài,
mòn mỏi, không cần thiết.
Khi bạn theo đuổi hoan lạc quá
nhiều bạn không thể yêu được, bởi vì người tìm kiếm hoan lạc dùng người khác
như phương tiện. Và dùng người khác như phương tiện là một trong nhưng hành động
vô đạo đức nhất có thể được, bởi vì từng con người đều là mục đích cho chính
mình, bạn không thể dùng người khác như phương tiện được. Nhưng trong tìm kiếm
hoan lạc bạn phải dùng người khác như phương tiện. Bạn trở thành tinh ranh bởi
vì nó là cuộc đấu tranh thế. Nếu bạn không tinh ranh bạn sẽ bị lừa, và trước
khi người khác lừa bạn, bạn phải lừa họ.
Machiavelli đã khuyên người tìm
kiếm hoan lạc rằng cách tốt nhất để phòng ngự là tấn công. Đừng bao giờ đợi người
khác tấn công bạn; điều đó có thể quá muộn. Trước khi người khác tấn công bạn,
bạn tấn công người đó! Đó là cách phòng ngự tốt nhất. Và điều này được tuân
theo, dù bạn có biết Machiavelli hay không.
Đây là điều gì đó rất kì lạ: mọi
người biết về Christ, về Phật, về Mô ha mét, về Krishna, không ai theo họ cả. Mọi
người không biết mấy về Chanakya và Machiavelli, nhưng mọi người theo họ - cứ dường
như Machiavelli và Chanakya rất gần với trái tim họ! Bạn không cần đọc họ, bạn
đã theo họ rồi. Toàn thể xã hội của bạn đều dựa trên các nguyên tắc của
Machiavelli; đó là điều toàn thể trò chơi chính trị tất cả là gì. Trước khi ai
đó giật cái gì từ bạn, giật nó từ người khác. Bao giờ cũng cảnh giác. Một cách
tự nhiên, nếu bạn bao giờ cũng cảnh giác bạn sẽ căng thẳng, lo âu, lo nghĩ. Và
giành giật là như vậy và nó là thường xuyên. Bạn có một, còn kẻ thù có cả triệu.
Chẳng hạn, nếu ở Ấn Độ bạn muốn
trở thành thủ tướng, thế thì cả triệu người, những người cũng muốn thành thủ tướng,
đều là kẻ thù của bạn. Và ai không muốn thành thủ tướng? Người ta có thể nói,
người ta có thể không nói. Cho nên mọi người đều chống lại bạn và bạn chống lại
mọi người khác. Cuộc sống nhỏ bé này của bẩy mươi năm, tám mươi năm, sẽ bị phí
hoài trong nỗ lực vô tích sự hoàn toàn. Hoan lạc không và không thể là mục đích
của cuộc sống được.
Từ thứ hai cần được hiểu là hạnh
phúc. Hạnh phúc có tính tâm lí, hoan lạc có tính sinh lí. Hạnh phúc có tốt hơn
chút ít, tinh tế hơn chút ít, cao hơn chút ít, nhưng không khác mấy so với hoan
lạc. Bạn có thể nói rằng hoan lạc là loại hạnh phúc bậc thấp còn hạnh phúc là
loại hoan lạc bậc cao - hai mặt của cùng một đồng tiền. Hoan lạc có chút ít
nguyên thuỷ, con vật; hạnh phúc có chút ít văn hoá hơn, chút ít con người hơn -
nhưng nó là cùng một trò chơi được chơi trong thế giới của tâm trí. Bạn không
quan tâm mấy tới cảm giác sinh lí, bạn quan tâm nhiều tới cảm giác tâm lí.Nhưng
về căn bản chúng không khác nhau, do đó Phật đã không nói về bốn từ, ông ấy đã
nói chỉ về hai từ.
Từ thứ ba là vui vẻ; vui vẻ có
tính tâm linh. Nó là khác, khác toàn bộ với hoan lạc, hạnh phúc. Nó chẳng liên
quan gì tới người khác; nó là bên trong. Nó không phụ thuộc vào chu vi; nó là của
riêng bạn. Nó không phải là kích thích được tạo ra bởi sự vật; nó là trạng thái
của an bình, của im lặng, trạng thái thiền. Nó có tính tâm linh.
Nhưng Phật đã không nói về vui
vẻ, bởi vì vẫn còn một điều đi ra ngoài vui vẻ. Ông ấy gọi nó là phúc lạc. Phúc
lạc có tính toàn bộ. Nó không phải là sinh lí, không tâm lí không tâm linh. Nó
không biết tới phân chia, nó là không phân chia được. Nó là toàn bộ theo một
nghĩa nào đó và siêu việt theo nghĩa khác. Phật chỉ nói hai từ. Từ thứ nhất là
hoan lạc; nó bao gồm cả hạnh phúc. Từ thứ hai là phúc lạc; nó bao hàm cả vui vẻ.
Phúc lạc nghĩa là bạn đã đạt tới
chính cốt lõi bên trong nhất của bản thể bạn. Nó thuộc vào chiều sâu tối thượng
của bản thể bạn, nơi ngay cả bản ngã cũng không còn, nơi chỉ im lặng ngự trị; bạn
đã biến mất. Trong vui vẻ bạn có một chút ít, nhưng trong phúc lạc bạn không
có. Bản ngã đã tan biến; nó là trạng thái của không hiện hữu.
Phật gọi nó là niết bàn. Niết
bàn nghĩa là bạn đã dừng hiện hữu; bạn chỉ là cái trống rỗng vô hạn như bầu trời.
Và khoảnh khắc bạn là cái vô hạn đó, bạn trở thành đầy các vì sao, và một cuộc
sống hoàn toàn mới bắt đầu. Bạn được sinh ra.
Hoan lạc là tạm thời, của thời
gian, dành cho thời đang diễn ra; phúc lạc là không có tính thời gian, vô thời gian.
Hoan lạc bắt đầu và kết thúc; phúc lạc còn lại mãi mãi. Hoan lạc tới rồi đi;
phúc lạc không hề tới, không hề đi - nó đã có đó trong cốt lõi bên trong nhất của
bản thể bạn. Hoan lạc phải được vồ lấy từ người khác; bạn hoặc trở thành kẻ ăn
xin hoặc kẻ ăn cắp.
Phúc lạc làm bạn thành người chủ.
Phúc lạc không phải là cái gì đó bạn phát minh ra mà là cái gì đó bạn khám phá
ra. Phúc lạc là bản tính bên trong nhất của bạn. Nó đã có đó từ chính lúc bắt đầu,
bạn chỉ không nhìn vào nó thôi, bạn đã coi nó như đương nhiên có.
Bạn không nhìn vào trong.
Đây là khổ duy nhất của con người:
rằng con người cứ nhìn ra ngoài, tìm và kiếm. Và bạn không thể tìm thấy nó ở
bên ngoài được bởi vì nó không có đó. Một buổi tối, Rabiya đang tìm cái gì đó
trên phố ngay trước chiếc lều nhỏ của bà ấy. Mặt trời đang lặn; dần dần bóng tối
choàng xuống. Vài người tụ tập lại. Họ hỏi bà già - bà ấy là nhà huyền môn Sufi
nổi tiếng - "Bà làm gì vậy? Bà mất cái gì thế? Bà tìm cái gì?"
Bà ấy nói, "Ta đánh mất
chiếc kim."
Mọi người nói, "Bây giờ mặt
trời đang lặn và rất khó tìm chiếc kim, nhưng chúng tôi sẽ giúp bà. Nó rơi đích
xác ở chỗ nào? - bởi vì con đường thì lớn mà chiếc kim nhỏ thế. Nếu chúng tôi
biết đích xác chỗ của nó thì sẽ dễ tìm thấy nó hơn."
Rabiya nói, "Nếu các ông
bà không hỏi ta câu hỏi đó thì còn tốt hơn - bởi vì thực ra nó không rơi trên
đường chút nào! Nó đã rơi bên trong nhà ta."
Mọi người bắt đầu cười và họ
nói, "Chúng tôi bao giờ cũng nghĩ rằng bà có chút ít không lành mạnh! Nếu
kim đã rơi bên trong nhà, thế sao bà tìm trên đường?"
Rabiya nói, "Bởi lí do
logic, đơn giản: trong nhà không có ánh sáng nhưng bên ngoài vẫn còn chút ít
ánh sáng đó."
Mọi người cười và bắt đầu giải
tán.
Rabiya gọi họ lại và nói,
"Nghe đây! Đó đích xác là điều các ông bà đang làm đấy; ta chỉ theo gương
các ông bà thôi. Các ông bà cứ tìm kiếm phúc lạc ở thế giới bên ngoài mà không
hỏi câu hỏi đầu tiên và chính yếu: Các ông bà đã đánh mất nó ở đâu? Và ta bảo
các ông bà, các ông bà đã đánh mất nó ở bên trong. Các ông bà đang tìm nó ở bên
ngoài bởi một lí do đơn giản, logic là giác quan của các ông bà hướng ra ngoài
– có chút ít ánh sáng. Mắt các ông bà nhìn ra ngoài, tai các ông bà nghe ra bên
ngoài, tay các ông bà chìa ra bên ngoài; đó là lí do đơn giản tại sao các ông
bà đang tìm ở đó. Bằng không, ta bảo các ông bà, các ông bà không đánh mất nó ở
bên ngoài đâu - và ta bảo các ông bà theo thẩm quyền riêng của ta. Ta cũng đã
tìm kiếm ở bên ngoài trong nhiều, nhiều kiếp rồi, và cái ngày ta nhìn vào trong
ta ngạc nhiên. Chẳng cần phải tìm và kiếm; nó bao giờ cũng ở đó rồi."
Phúc lạc là cốt lõi bên trong
nhất của bạn. Hoan lạc bạn phải cầu xin từ người khác; một cách tự nhiên bạn trở
nên phụ thuộc. Phúc lạc làm bạn thành người chủ. Phúc lạc không phải là cái gì
đó xảy ra; nó đã có trong hoàn cảnh rồi.
Phật nói: Có hoan lạc và có
phúc lạc. Quên cái thứ nhất để có được cái thứ hai. Dừng việc nhìn ra ngoài.
Nhìn vào trong, quay vào trong đi. Bắt đầu tìm và kiếm trong lãnh thổ riêng của
bạn, tính chủ thể riêng của bạn. Phúc lạc không phải là đối thể được tìm thấy ở
đâu khác; nó là tâm thức của bạn.
Ở phương Đông chúng ta bao giờ
cũng định nghĩa chân lí tối thượng là Sat-Chit-Anand. Sat nghĩa là chân lí,
chit nghĩa là tâm thức, anand nghĩa là phúc lạc. Chúng là ba khuôn mặt của cùng
một thực tại. Đây là ba ngôi thực - không phải là Thượng đế Cha, Con, Jesus
Christ, và Thánh thần linh thiêng; đó không phải là ba ngôi thực. Ba ngôi thực
là chân lí, tâm thức, phúc lạc. Và chúng không phải là hiện tượng tách rời, mà
là một năng lượng được diễn đạt theo ba cách, một năng lượng có ba khuôn mặt.
Do đó ở phương Đông chúng ta nói Thượng đế là trimurti - Thượng đế có ba khuôn
mặt. Đây là những khuôn mặt thực - không phải Brahma, Vishnu và Mahesh đâu. Những
điều đó dành cho trẻ con - về mặt tâm linh, về mặt siêu hình, cho những người
chưa trưởng thành. Brahma, Vishnu và Mahesh: những cái tên đó là cho người mới
bắt đầu.
Chân lí, tâm thức, phúc lạc -
đây là chân lí tối thượng. Trước hết đi tới chân lí đi; khi bạn đi vào, bạn trở
nên nhận biết về thực tại vĩnh hằng của mình - sat, chân lí. Khi bạn đi sâu hơn
vào trong thực tại của mình, vào trong chân lí của mình, bạn trở nên nhận biết
về tâm thức, tâm thức vô cùng. Tất cả đều là ánh sáng, không cái gì tối cả. Tất
cả đều là nhận biết, không cái gì là vô nhận biết. Bạn là ngọn lửa của tâm thức,
thậm chí không có cái bóng nào của vô ý thức ở đâu cả. Và khi bạn đi vào sâu
hơn nữa, thế thì cái lõi tối thượng là phúc lạc - anand.
Phật nói: Quên mọi thứ mà ông
đã từng cho là có nghĩa, có ý nghĩa mãi cho tới nay. Hi sinh mọi thứ vì điều tối
thượng này đi bởi vì đây là điều duy nhất sẽ làm cho ông mãn nguyện, điều sẽ
làm cho ông được hoàn thành, điều sẽ đem mùa xuân tới cho bản thể ông... và ông
sẽ nở hoa trong nghìn lẻ một đoá hoa.
Hoan lạc sẽ giữ bạn như mẩu gỗ
trôi dạt. Hoan lạc sẽ làm cho bạn ngày một tinh ranh hơn; nó sẽ không cho bạn
trí huệ. Nó sẽ làm cho bạn ngày một nô lệ hơn; nó sẽ không cho bạn vương quốc của
Thượng đế. Nó sẽ làm cho bạn ngày một tính toán hơn, nó sẽ làm cho bạn ngày một
khai thác hơn. Nó sẽ làm cho bạn ngày một chính trị hơn, ngoại giao hơn. Bạn sẽ
bắt đầu bòn rút người khác; đó là điều mọi người đang làm.
Chồng nói với vợ, "Anh yêu
em," nhưng thực ra anh ta đơn giản dùng cô ấy. Vợ nói cô ấy yêu chồng,
nhưng cô ấy đơn giản dùng anh ấy. Chồng có thể dùng cô ấy như một đối tượng dục
và vợ có thể dùng anh ấy như an ninh tài chính.
Hoan lạc làm cho mọi người tinh
ranh, có tính lừa dối. Và là tinh ranh tức là bỏ lỡ phúc lạc của việc là hồn
nhiên, là bỏ lỡ phúc lạc của việc là đứa trẻ. Tại công ti Lockheed, một bộ phận
được cần tới cho chiếc máy bay mới và một thông báo được gửi đi khắp thế giới để
gọi thầu rẻ nhất. Từ Ba Lan gửi tới chào giá ba nghìn đô la. Nước Anh chào giá
xây dựng bộ phận này là sáu nghìn đô la. Chào giá từ Israel là chín nghìn đô
la. Richardson, kĩ sư chịu trách nhiệm xây dựng máy bay mới, quyết định phải đi
thăm từng nước để tìm hiểu lí do đằng sau sự chênh lệch giá thầu.
Ở Ba Lan, nhà chế tạo giải
thích, "Cần một nghìn đô cho vật tư, một nghìn đô cho lao động và một
nghìn đô cho phí quản lí và tí ti lợi nhuận."
Ở Anh, Richardson giám định bộ
phận này và thấy nó cũng tốt ngang ngửa như cái được chế tạo tại Ba Lan.
"Sao các ông đòi sáu nghìn đô?" viên kĩ sư hỏi.
"Hai nghìn đô cho vật
tư," người Anh giải thích, "hai nghìn đô cho lao động, và hai nghìn
đô cho chi phí và lợi nhuận nhỏ."
Ở Israel, viên đại diện
Lockheed vẩn vơ giữa lối đi đằng sau để vào một cửa hiệu nhỏ và gặp một ông già
người đã đệ trình chào thầu chín nghìn đô la. "Sao ông đòi nhiều thế?"
ông ta hỏi.
"Thế này," ông già Do
Thái nói, "ba nghìn đô cho ông, ba nghìn đô cho tôi, và ba nghìn đô cho kẻ
khờ ở Ba Lan!"
Tiền, quyền, danh - chúng tất cả
đều làm cho bạn thành tinh ranh.
Tìm hoan lạc và bạn sẽ đánh mất
hồn nhiên của bạn, và đánh mất hồn nhiên của bạn là đánh mất tất cả. Jesus nói:
như trẻ nhỏ, chỉ thế thì ông mới có thể đi vào vương quốc Thượng đế của ta. Và
ông ấy là đúng. Nhưng người tìm kiếm hoan lạc không thể là người hồn nhiên như
đứa trẻ được. Người đó phải rất láu lỉnh, rất tinh ranh, rất chính trị; chỉ thế
thì người đó mới có thể thành công trong cạnh tranh cắt cổ vẫn tồn tại khắp
nơi. Mọi người đều chẹn họng ai đó khác, bạn không sống giữa bạn bè. Thế giới
không thể thân hữu được chừng nào chúng ta chưa vứt bỏ ý niệm này về tính cạnh
tranh.
Nhưng chúng ta đem mọi đứa trẻ...
Từ ngay ban đầu chúng ta bắt đầu đầu độc mọi đứa trẻ bằng chất độc ganh đua
này. Vào lúc nó ra khỏi đại học nó sẽ hoàn toàn bị đầu độc. Chúng ta đã thôi
miên nó bằng ý niệm rằng nó phải tranh đấu với người khác, rằng cuộc sống là sự
sống còn của kẻ mạnh nhất. Thế thì cuộc sống không bao giờ có thể là lễ hội được.
Thế thì cuộc sống không bao giờ có thể có bất kì kiểu tính tôn giáo nào trong
nó. Thế thì nó không thể ngoan đạo, linh thiêng được. Thế thì nó không thể có bất
kì phẩm chất nào của điều linh thiêng. Thế thì nó tất cả đều thấp kém, xấu xí.
Phật nói:
Quên cái thứ nhất để có cái thứ hai.
Nếu ông hạnh phúc với cái giá hạnh phúc của
người khác,
Ông bị trói buộc mãi mãi.
Tự nhiên thôi. Nếu bạn hạnh
phúc với việc trả giá bằng hạnh phúc của người khác - và đó là cách bạn có thể
hạnh phúc được, không có cách khác. Nếu bạn tìm thấy người đàn bà đẹp và bằng
cách nào đó xoay xở để sở hữu cô ấy, bạn đã giằng cô ấy khỏi tay của người
khác. Chúng ta cố gắng làm mọi thứ có vẻ đẹp nhất có thể được, nhưng nó chỉ là
trên bề mặt. Bây giờ người khác, người đã thua trong trò chơi này, họ giận dữ,
họ trong cơn rồ dại. Họ sẽ đợi cơ hội của họ để trả thù, và sớm hay muộn cơ hội
sẽ có đó.
Bất kì điều gì bạn sở hữu trong
thế giới này bạn đều sở hữu bằng việc trả giá của ai đó khác, với cái giá hoan
lạc của ai đó khác. Không có cách khác. Nếu bạn thực sự muốn không thù địch với
bất kì ai trên thế giới này, bạn phải vứt bỏ toàn thể ý niệm về sở hữu. Dùng bất
kì cái gì xảy ra cùng với bạn trong khoảnh khắc, nhưng đừng có tính sở hữu. Đừng
cố gắng tuyên bố rằng nó là của bạn. Không cái gì là của bạn, tất cả đều là của
Thượng đế.
Chúng ta tới với đôi bàn tay trống
rỗng và chúng ta sẽ đi với đôi bàn tay trống rỗng, cho nên phỏng có ích gì mà
đòi hỏi nhiều thế trong khi chờ đợi? Nhưng đây là điều chúng ta biết, điều thế
giới đang là: sở hữu, chi phối, có nhiều hơn người khác có. Và nó có thể là tiền
hay nó có thể là đức hạnh; không thành vấn đề bạn buôn bán theo loại đồng tiền
nào - chúng có thể là thế giới này, chúng có thể là thế giới khác. Nhưng rất
láu lỉnh, bằng không bạn sẽ bị khai thác. Khai thác và đừng bị khai thác - đó
là thông điệp tinh vi được trao cho bạn qua sữa mẹ bạn. Và mọi trường phổ
thông, cao đẳng, đại học, đều được bắt rễ vào ý niệm này: cạnh tranh.
Nền giáo dục thực sự sẽ không dạy
bạn cạnh tranh; nó sẽ dạy bạn hợp tác. Nó sẽ không dạy bạn tranh đấu và đi tới
thứ nhất. Nó sẽ dạy bạn sáng tạo, đáng yêu, phúc lạc, không có bất kì so sánh
nào với người khác. Nó sẽ không dạy bạn rằng bạn chỉ có thể hạnh phúc khi bạn
là người thứ nhất. Điều đó cực kì vô nghĩa. Bạn không thể hạnh phúc chỉ bởi là
người thứ nhất. Và trong cố gắng là người thứ nhất bạn trải qua khổ tới mức đến
lúc bạn trở thành quen với khổ trước khi bạn là người thứ nhất.
Đến lúc bạn trở thành tổng thống
hay thủ tướng của đất nước, bạn đã trải qua khổ nhiều tới mức bây giờ khổ là bản
tính thứ hai của bạn. Bây giờ bạn không biết cách nào khác để tồn tại; bạn vẫn
còn khổ. Căng thẳng đã trở thành thâm căn cố đế; lo âu đã trở thành cách sống của
bạn. Bạn không biết cách nào khác; đây chính là phong cách sống của bạn. Cho
nên cho dù bạn đã trở thành người thứ nhất, bạn vẫn còn thận trọng, lo âu, sợ sệt.
Nó không thay đổi phẩm chất bên trong của bạn chút nào.
Nền giáo dục thực sự sẽ không dạy
bạn là người thứ nhất. Nó sẽ bảo bạn tận hưởng bất kì cái gì bạn đang làm,
không vì kết quả, mà vì bản thân hành động. Cũng giống như hoạ sĩ hay vũ công
hay nhạc sĩ...
Bạn có thể vẽ theo hai cách. Bạn
có thể vẽ để ganh đua với hoạ sĩ khác; bạn muốn là hoạ sĩ vĩ đại nhất trên thế
giới, bạn muốn là một Picasso hay một Van Gogh. Thế thì tranh của bạn sẽ là loại
hai, bởi vì tâm trí bạn không quan tâm tới bản thân việc vẽ; nó quan tâm tới việc
là người thứ nhất, hoạ sĩ vĩ đại nhất trên thế giới. Bạn sẽ không đi sâu vào
nghệ thuật vẽ. Bạn không tận hưởng nó, bạn chỉ dùng nó như bậc đá để bước lên.
Bạn đang trong trò bản ngã. Và
vấn đề là: Để thực sự là hoạ sĩ, bản ngã phải bị vứt bỏ hoàn toàn. Để thực sự
là hoạ sĩ, bản ngã phải bị gạt sang bên. Chỉ thế thì Thượng đế mới có thể tuôn
chảy qua bạn. Chỉ thế thì ngài mới có thể dùng bàn tay của bạn và ngón tay của
bạn và chổi vẽ của bạn. Chỉ thế thì cái gì đó của cái đẹp siêu phàm mới có thể
được sinh ra.
Nó không bao giờ được tạo ra bởi
bạn mà chỉ thông qua bạn. Sự tồn tại tuôn chảy; bạn trở thành mỗi lối chuyển. Bạn
cho phép nó xảy ra, có vậy thôi; bạn không cản trở nó, có vậy thôi. Nhưng nếu bạn
quá bận tâm tới kết quả, kết quả tối thượng - rằng bạn phải trở nên nổi tiếng,
rằng bạn phải đoạt giải thưởng Nobel, rằng bạn phải là hoạ sĩ thứ nhất trên thế
giới, rằng bạn phải đánh bại mọi hoạ sĩ khác cho tới giờ - thế thì mối quan tâm
của bạn không ở trong việc vẽ; việc vẽ là phụ. Và tất nhiên, với mối quan tâm
phụ vào việc vẽ bạn không thể vẽ được cái gì độc đáo; nó sẽ tầm thường.
Bản ngã không thể đem được cái
gì phi thường vào thế giới này; cái phi thường tới chỉ qua vô ngã. Và đấy cũng
là trường hợp với nhạc sĩ và nhà thơ và vũ công. Cho nên đây là trường hợp xảy
ra cho mọi người.
Trong Bhagavad Gita, Krishna
nói: Đừng mảy may nghĩ tới kết quả. Đó là thông điệp của cái đẹp và ý nghĩa và
chân lí vô cùng. Đừng mảy may nghĩ tới kết quả. Làm điều bạn đang làm với tính
toàn bộ của bạn. Mất hút vào trong nó đi. Làm mất đi người làm trong việc làm. Đừng
có đấy - để năng lượng sáng tạo của bạn tuôn chảy không bị cản trở.
Đó là lí do tại sao ông ấy nói
với Arjuna: "Đừng trốn khỏi chiến tranh... bởi vì ta có thể thấy việc này
chỉ là trò bản ngã, việc trốn chạy này. Cách anh đang nói đơn giản chỉ ra rằng
anh đang tính toán: rằng anh đang suy nghĩ là bằng cách trốn chạy khỏi chiến
tranh anh sẽ trở thành mahatma lớn. Thay vì buông xuôi theo Thượng đế, theo cái
toàn thể, anh đang coi bản thân mình là quá nghiêm chỉnh: cứ dường như sẽ không
có chiến tranh nếu anh không có đó."
Krishna nói với Arjuna,
"Nghe ta đi. Ở trong trạng thái buông bỏ. Nói với Thượng đế, 'Cứ dùng con
theo bất kì cách nào ngài muốn dùng con. Dùng con đi. Con sẵn có, sẵn có vô điều
kiện.' Thế thì bất kì điều gì xảy ra qua anh sẽ có sự đích thực lớn lao về nó.
Nó sẽ có sự mãnh liệt, nó sẽ có chiều sâu. Nó sẽ có tác động của cái vĩnh hằng
lên nó. Nó sẽ được Thượng đế kí, không phải bởi anh. Và anh sẽ hân hoan bởi vì
Thượng đế đã chọn anh làm phương tiện."
Phật nói: Nếu ông hạnh phúc với
cái giá hạnh phúc của người khác, ông bị trói buộc mãi mãi. Và hạnh phúc, hoan
lạc tuỳ thuộc vào khai thác. Bạn bao giờ cũng trả giá bằng chi phí của ai đó
khác. Bạn đứng đầu trong đại học - thế cả nghìn sinh viên khác cũng đang vật lộn
để đứng đầu thì sao? Chính với sự trả giá của họ mà bạn đã đứng đầu.
Jesus nói: Nhớ lấy, những người
là người đầu tiên trong thế giới này sẽ là người cuối cùng trong vương quốc Thượng
đế của ta, và những người cuối cùng sẽ là người đầu tiên. Ông ấy đã cho bạn luật
nền tảng - aes dhammo sanantano - ông ấy đã cho bạn luật vĩnh hằng, không cạn:
Dừng việc cố gắng là người đầu tiên.
Nhưng nhớ một điều, điều rất có
thể, bởi vì tâm trí tinh ranh thế nó có thể bóp méo mọi chân lí. Bạn có thể bắt
đầu cố gắng là người cuối cùng - nhưng thế thì bạn bỏ lỡ toàn thể vấn đề. Thế
thì cạnh tranh khác bắt đầu: rằng ta là người cuối cùng, và nếu ai đó khác nói,
"Tôi là người cuối cùng," thế thì lại có vật lộn, thế thì lại có xung
đột.
Tôi đã nghe một chuyện ngụ ngôn
Sufi:
Một hoàng đế vĩ đại, Nadirshah,
đang cầu nguyện. Lúc đó là sáng sớm; mặt trời chưa lên, trời vẫn còn tối.
Nadirshah vừa mới bắt đầu ngày hôm đó cuộc chinh phục mới với một nước mới. Tất
nhiên ông ấy cầu nguyện Thượng đế ban phước lành cho ông ấy, để được thắng lợi.
Ông ấy nói với Thượng đế, "Con là không ai cả, con chỉ là người hầu - người
hầu của người hầu của ngài. Xin ban ân huệ cho con. Con đang làm việc cho ngài,
đây là thắng lợi của ngài. Và con là không ai cả, xin ngài nhớ cho. Con chỉ là
người hầu của người hầu của ngài."
Một tu sĩ cũng ở bên cạnh ông ấy,
giúp ông ấy trong lời cầu nguyện, hoạt động như một trung gian giữa ông ấy và
Thượng đế. Và thế rồi bỗng nhiên họ nghe thấy một giọng nói khác trong bóng tối.
Một người ăn xin của thành phố cũng đang cầu nguyện, và ông ta đang nói với Thượng
đế, "Con cũng là không ai cả, người hầu của người hầu của ngài."
Nhà vua nói với tu sĩ,
"Trông kẻ ăn xin này! Ông ta là kẻ ăn xin và nói với Thượng đế rằng 'Con
là không ai cả!' Chấm dứt điều vô nghĩa này đi! Ông là ai mà nói ông là không
ai cả trước ta? Ta mới là không ai cả, và không ai khác có thể tranh giành được
điều này. Ta là người hầu của người hầu của ngài - ông là ai mà nói rằng ông là
người hầu của người hầu của ngài?"
Bây giờ bạn thấy đấy, cạnh
tranh vẫn có đó, cùng việc cạnh tranh ấy, cùng cái ngu xuẩn ấy. Chẳng cái gì đã
thay đổi. Cùng tính toán ấy: "Ta phải là người cuối cùng. Không ai khác có
thể được phép là người cuối cùng."
Tâm trí có thể cứ chơi trò chơi
như thế lên bạn nếu bạn không rất hiểu biết, nếu bạn không rất thông minh. Một
điều Phật muốn bạn ghi nhớ là: Đừng bao giờ cố gắng hạnh phúc với việc trả giá
bằng hạnh phúc của người khác. Điều đó là xấu, vô nhân. Đó là bạo hành theo
đúng nghĩa. Nếu bạn là thánh nhân bằng việc kết án người khác là tội nhân, tính
thánh thiện của bạn chẳng là gì ngoài trò bản ngã mới. Nếu bạn linh thiêng bởi
vì bạn đang cố gắng chứng tỏ người khác là không linh thiêng… và đó là điều những
người linh thiêng của bạn đang làm. Họ cứ ba hoa về tính linh thiêng của mình,
tính thánh tihện của họ.
Tới các cái gọi là thánh nhân của
bạn và nhìn vào mắt họ mà xem. Họ có kết án bạn thế! Họ đang nói rằng bạn nhất
định xuống địa ngục; họ cứ kết án mọi người. Nghe buổi giảng đạo của họ; mọi buổi
giảng đạo của họ đều có tính kết án. Và tất nhiên bạn nghe một cách im lặng những
lời kết án bạn bởi vì bạn biết rằng bạn đã phạm phải nhiều sai lầm trong cuộc sống
của mình, những lỗi lầm trong cuộc sống của mình. Và họ đã kết án mọi thứ cho
nên bạn không thể nào cảm thấy rằng bạn có thể là người tốt - không thể nào. Bạn
thích thức ăn, bạn là tội nhân rồi. Bạn yêu con bạn, bạn là tội nhân. Bạn yêu vợ
bạn, bạn là tội nhân. Bạn không dậy sớm buổi sáng, bạn là tội nhân rồi; bạn
không đi ngủ sớm buổi tối, bạn là tội nhân rồi. Họ đã thu xếp mọi thứ theo cách
rất khó để không là tội nhân.
Vâng, họ không là tội nhân đâu
- họ đi ngủ sớm và họ dậy sớm buổi sáng. Thực ra, họ chẳng có gì khác để làm cả!
Họ chưa bao giờ phạm phải sai lầm nào bởi vì họ chưa bao giờ làm cái gì cả. Họ
chỉ ngồi đó gần như chết. Họ là những xác ướp, cái xác, đầy rác rưởi!
Nhưng bởi vì họ không làm gì, họ
linh thiêng. Và nếu bạn làm điều gì đó, tất nhiên, làm sao bạn có thể linh
thiêng được? Do đó trong hàng thế kỉ người linh thiêng đã từng từ bỏ thế giới
và trốn khỏi thế giới này, bởi vì ở trong thế giới và linh thiêng dường như
không thể được.
Toàn thể cách tiếp cận của tôi
là: chừng nào bạn chưa ở trong thế giới này, tính linh thiêng của bạn chẳng có
giá trị chút nào. Ở trong thế giới và linh thiêng! Thế thì chúng ta phải định
nghĩa tính linh thiêng theo cách khác toàn bộ. Không sống với cái giá hạnh phúc
của người khác - đó là tính linh thiêng. Không phá hoại hạnh phúc của người
khác - việc phá huỷ đó không là tính linh thiêng. Giúp người khác hạnh phúc. Tạo
ra bầu không khí trong đó mọi người có thể có chút ít vui vẻ.
Và thánh nhân của bạn đã làm
gì? Họ đã làm chính điều đối lập. Họ đã tạo ra bầu khí hậu trong đó mọi người sống
trong địa ngục - và họ linh thiêng. Họ đã kết án thế giới của Thượng đế và họ
đã dạy bạn từ bỏ nó. Nếu Thượng đế chống lại thế giới, ông ấy đáng phải từ bỏ bản
thân mình chứ! Nhưng ông ấ vẫn chưa từ bỏ. Dầu vậy xuân vẫn tới và hoa vẫn nở,
ong vẫn vo ve và chim vẫn hót... và mặt trời vẫn mọc, và đêm đầy sao. Dầu vậy
trẻ con mới sinh vẫn cứ tới. Thượng đế đã không dừng sáng tạo.
Điều toàn vô nghĩa là trong sáu
ngày ông ấy đã tạo ra thế giới và kể từ đó ông ấy đã về hưu - điều đó toàn là
vô nghĩa! Ông ấy không thể có ngày nghỉ được, bởi vì nếu Thượng đế đi nghỉ một
ngày thôi, tất cả chúng ta sẽ chết. Thế thì ai sẽ thở cuộc sống trong chúng ta?
Thế thì ai sẽ là mầu sắc trong hoa và là đôi cánh chim? Và ai sẽ là ánh sáng mặt
trời và mầu xanh của cỏ? Nếu trong hai mươi bốn giờ ông ấy cứ đi nghỉ, nếu ông ấy
có chủ nhật, kết thúc rồi - mọi thứ đều kết thúc! Ông ấy không thể có ngày nghỉ
được - và ông ấy không cần có.
Ông ấy yêu thế giới này; nó là
sáng tạo của ông ấy. Nó không phải là
công việc, nó là tính sáng tạo. Nó là vui vẻ của ông ấy, nó là trò chơi của ông
ấy. Bạn có nghĩ vào sáng chủ nhật chim chóc không hót bởi vì đó là chủ nhật
không và chúng sẽ không đi làm việc nào không? Chủ nhật hay thứ hai, chả tạo ra
khác biệt gì. Chim chóc vẫn hót và cây vẫn mọc và bạn thở và sự tồn tại tiếp tục
trong lễ hội của nó mà không có lỗ hổng nào, không có gián đoạn nào.
Thượng đế đã không từ bỏ thế giới
này - còn thánh nhân của bạn là lớn hơn cả Thượng đế, cao hơn Thượng đế, linh
thiêng hơn bản thân Thượng đế đấy! Cảm giác riêng của tôi là: Thượng đế phải sợ
các thánh nhân của bạn. Đó là lí do tại sao ông ấy chưa bao giờ xuất hiện trước
họ - bởi vì họ sẽ kết án ông ấy. Họ sẽ bảo ông ấy về bao nhiêu sai lầm và bao
nhiêu tội lỗi ông ấy đã phạm phải, và họ sẽ hỏi ông ấy đã nhịn ăn bao nhiêu lần
và ông ấy đã làm bao nhiêu lời cầu nguyện mọi ngày. Và tất nhiên ông ấy sẽ lúng
túng - ông ấy không cầu nguyện và ông ấy không nhịn ăn và ông ấy không đọc kinh
sách linh thiêng! Ông ấy sẽ có vẻ rất phi tôn giáo.
Nhưng các thánh nhân này phải
đã tạo ra ý niệm này: rằng cuộc đời bạn là tội lỗi. Bạn được thụ thai trong tội
lỗi và bạn sống trong tội lỗi, và trong cái chết bạn sẽ chết như một tội nhân.
Bạn mang định mệnh vậy rồi! Điều đó cho họ vui vẻ lớn. Họ cảm thấy linh thiêng
hơn bạn, họ cảm thấy họ được cứu - vài người được chọn.
Tôi bảo bạn, không có khác biệt
giữa tội nhân và thánh nhân đâu. Tất cả đều sẽ được chọn và tất cả đều sẽ được
cứu - tất cả đều được cứu. Thượng đế bao giờ cũng bao quanh bạn. Bạn còn cần gì
hơn nữa? Mọi người đều được cứu.
Nhưng nếu điều này là chân lí,
thế thì thánh nhân của bạn sẽ bắt đầu biến mất - với những bản ngã to đùng của
họ. Sẽ rất khó cho họ tồn tại. Họ đang sống với trả giá của bạn. Họ càng chứng
minh bạn là tội nhân nặng, họ càng có vẻ thánh hơn; do đó họ đã bịa ra nhiều điều.
Cơ đốc giáo có thú tội. Đó là vui vẻ lớn cho linh mục để nghe tội lỗi của mọi
người. Bạn càng nói nhiều về tội lỗi của mình, ông ấy càng cảm thấy linh thiêng
hơn.
Nếu ông hạnh phúc
với cái giá hạnh phúc của người khác,
Ông bị trói buộc mãi mãi.
Cậu học sinh ít nói nhất trong
lớp xuất hiện tại cuộc hội họp khoác tay cùng cô bé tóc vàng tuyệt đẹp và chiếc
Cadillac đỗ tại đường. Anh ta trút đồ uống cho mọi người. Sững sờ, một người bạn
cũ hỏi, "Anh đã làm điều đó thế nào, Abe? Anh bao giờ cũng chậm trong toán
học."
"Này," Abe nói,
"anh mua cái gì đó một đô la và anh bán nó lấy hai đô la và một phần trăm
bần tiện đó thực sự được thêm vào!"
Đó là điều mọi người đang làm,
dù bạn biết toán học hay bạn không biết. Mọi người đều khai thác mọi người
khác. Tay của mọi người đều ở trong ví của ai đó khác; và người đó có thể không
có khả năng phát hiện ra điều đó bởi vì tay riêng của người đó đang trong túi của
ai đó khác. Nhưng thế thì bạn sẽ phụ thuộc vào người khác, Ông bị trói buộc mãi
mãi. Bạn khai thác bất kì ai, trên bề mặt bạn dường như là người chủ của tình
huống, nhưng thực sự bạn là nô lệ.
Người hàng xóm mới tham gia vào
nhóm bạn lần đầu tiên, và mọi quí bà đều nhìn chằm chằm vào viên kim cương khổng
lồ bà ấy đang đeo. "Nó là viên kim cương nổi tiếng thứ ba trên thế giới đấy,"
bà ấy nói với các bà khác. "Viên thứ nhất là viên kim cương Kohinoor, rồi
đến viên kim cương Hi vọng, và rồi đến viên này - viên kim cương
Horowitz."
"Đẹp thật!" bà Fisch
nói, "Chị may mắn thế!"
"Cũng không được may lắm
đâu," người mới tới thở dài. "Không may, với viên kim cương Horowitz
nổi tiếng này, tôi bị phiền toái bởi tai hoạ Horowitz nổi tiếng."
"Cái đó là gì vậy?"
bà Fisch hỏi.
"Ông Horowitz," người
đàn bà này nói.
Đó là cách nó vậy: nếu bạn phụ
thuộc vào ai đó về hạnh phúc của bạn, bạn trở thành nô lệ, bạn trở nên phụ thuộc,
bạn tạo ra tù túng. Và bạn phụ thuộc vào nhiều người thế; họ tất cả đều trở
thành những người chủ tinh vi và họ tất cả đều khai thác bạn trở lại. Đó là việc
thu xếp lẫn nhau, nhớ lấy. Khai thác không bao giờ là giao thông một chiều. Chồng
nghĩ mình là chủ, và vợ mỉm cười vì cô ấy biết rõ hơn ai là chủ.
Một hôm vợ của Mulla Nasruddin
đuổi theo anh ta với một chiếc gậy. Để tự cứu mình anh ta chui tụt xuống gầm
giường. Cô vợ là bà béo và cô ta không thể chui vào được.
Mulla nói, "Bây giờ em biết
ai là chủ nhà rồi đấy!"
Và thế rồi đích xác vào khoảnh
khắc đó, ai đó gõ cửa; vài người hàng xóm sang. Cô vợ bắt đầu bảo Mulla chui
ra. "Chúng ta có thể chấm dứt chuyện cãi cọ này sau. Bây giờ có hàng xóm
sang rồi."
Mulla nói, "Cứ để họ tới!
Để mọi người biết một lần cho rõ ràng ai là chủ nhà này! Tôi là chủ, và bất kì
chỗ nào tôi muốn ngồi tôi sẽ ngồi đó!"
Đây là cái loại làm chủ gì vậy
- ngồi dưới gầm giường sao?
Nhưng mọi ông chồng đều nghĩ rằng
anh ta là chủ và mọi bà vợ đều nghĩ rằng cô ta là chủ. Ngay cả trẻ nhỏ... bố mẹ
cứ tưởng họ là chủ; họ sai. Trẻ con biết cách thao túng bạn, chúng biết cách tạo
ra rắc rối cho bạn - vào đúng khoảnh khắc. Khi hàng xóm tới nhà chúng bắt đầu
khai thác bạn, chúng bắt đầu đòi hỏi cái này cái nọ. Khi bạn ở bãi chợ, trong
trung tâm mua bán, chúng tạo ra cơn cáu kỉnh, và bạn phải mua đồ chơi chúng muốn.
Nếu người khác không có đó bạn đã đánh cho chúng một trận nên thân rồi - nhưng
khi người khác có đó bạn phải rất lịch sự, rất văn hoá. Cứ để hàng xóm tới, thế
thì chúng sẽ thấy! Chúng có thời gian, cơ hội riêng của chúng, lúc thao túng được
bạn.
Mọi đứa trẻ đều biết - ngay cả
đứa trẻ nhỏ cũng biết - cách khai thác mẹ, bố và khi nào. Khi bố bắt đầu đọc
báo, nó bắt đầu hỏi các câu hỏi. Nó sẽ không cho phép bố đọc báo chừng nào đòi
hỏi của nó chưa được đáp ứng.
Mọi người theo cách riêng của
mình đều cố gắng là người chủ của người khác. Và thực ta, đó là tình huống kì lạ:
mọi người theo một nghĩa nào đó đều trở thành người chủ của người khác, và cũng
là nô lệ của người khác. Đó là tình huống kép. Chúng ta tất cả đều liên thuộc
nhau; chúng ta vừa là cai tù vừa là tù nhân.
Ông không làm điều ông nên làm.
Ông làm điều ông không nên làm.
Ông coi thường, và ham muốn phát triển.
Phật nói: Ông cứ làm điều ông
không nên làm – và ông biết điều đó; và ông cứ làm những điều hại cho ông, hại
cho người khác. Dẫu sao ông vẫn bền bỉ làm chúng bởi vì ông dường như không có
khả năng vẫn còn tỉnh táo. Dẫu sao ông vẫn bền bỉ làm chúng bởi vì ông dường
như không có khả năng vẫn còn có ý thức. Ông vô ý thức thế; đó là lí do tại sao
ông không làm điều ông nên làm và ông làm điều ông không nên làm.
Ông ấy không cho bạn lời răn: rằng
bạn phải làm cái này và bạn phải không làm cái kia. Ông ấy đơn giản làm rõ ràng
cho bạn rằng bạn vô ý thức tới mức bạn cứ làm hại bản thân mình và người khác.
Bạn phải trở nên có ý thức. Với ý thức, cuộc sống của bạn bắt đầu thay đổi.
Giải phóng phụ nữ đã trở thành
một phần tích hợp của xã hội Ai Cập mặc cho việc phản đối truyền thống của những
cô gái có hẹn hò với nhiều đàn ông khác nhau.
Một đêm, Sabra đang ngồi trong
xe cùng bạn trai, anh ta bắt đầu hôn cô ta một cách đam mê trong khi cởi quần
áo cô ấy. Cô ta bắt đầu nức nở.
"Sao em khóc?" anh ta
hỏi.
"Em sợ anh sẽ coi em là đồ
con gái hư hỏng. Em không phải là loại đó."
"Thôi khóc đi - anh tin
em."
"Anh là người đàn ông đầu
tiên," Sabra nức nở.
"Em muốn nói anh là người
đàn ông đầu tiên làm việc này với em sao?"
"Không. Anh là người đầu
tiên tin vào em."
Mọi người không biết họ đang
làm gì, không biết họ đang nói gì. Mọi người chỉ biết khi họ đã làm xong nó, chỉ
khi họ đã nói ra nó. Mọi người chỉ biết khi đã quá trễ không thay đổi được gì,
khi điều hại đã được làm rồi.
Ông coi thường, và ham muốn
phát triển. Và trong mảnh đất vô thức này chẳng cái gì ngoài ham muốn mọc ra.
Ham muốn giống như cỏ dại. Nếu bạn không chăm sóc vườn của mình, hoa hồng sẽ sớm
biến mất và sẽ có toàn cỏ dại và cỏ dại.
Mulla Nasruddin đã mua một ngôi
nhà mới và anh ta làm ra một khu vườn đẹp, bãi cỏ đẹp. Thế rồi một hàng xóm mới
dọn tới ngôi nhà trống bên cạnh nhà của Mulla. Anh ta say mê khu vườn của Mulla
cùng bãi cỏ. Anh ta nói, "Tôi cũng muốn làm bãi cỏ đẹp, nhưng làm sao bác
biết cỏ là gì và cỏ dại là gì?"
Mulla nói, "Rất đơn giản.
Bác nhổ cả hai lên và vứt chúng đi. Bất kì cái gì mọc ra theo cách riêng của nó
đều là cỏ dại."
Cỏ dại mọc theo cách riêng của
chúng; bạn không cần chăm sóc chúng. Đó là cách nó xảy ra với ham muốn vô ý thức:
chúng phát triển theo cách riêng của chúng. Chúng được bắt rễ trong sinh học của
bạn, trong quá khứ của bạn, trong sinh lí của bạn, trong hooc môn của bạn,
trong hệ thống hoá chất của bạn.
Ý thức phải có chủ định. Người
ta phải làm nỗ lực gian nan để có ý thức. Và khi bạn có ý thức bạn làm điều nên
làm và bạn không làm điều không nên làm. Phật không cho bạn thông tin chi tiết
về cái gì nên làm và cái gì không nên làm. Đó là khác biệt giữa Phật và các bậc
thầy khác. Ông ấy đơn giản cho bạn chìa khoá chính mở được mọi ổ khoá; không có
nhu cầu phải mang cả nghìn khoá cho mọi ổ.
Phật nói: Ý thức và thế là đủ.
Thế thì mọi thứ sẽ bắt đầu thay đổi trong cuộc sống của bạn.
... Người chủ thức tỉnh.
Đó là chìa khoá nền tảng.
Nhưng người đó thức tỉnh.
Người đó quan sát thân thể mình.
trong mọi hành động người đó phân biệt,
và người đó trở thành thuần khiết.
Bây giờ từ 'phân biệt' không phải
là cách dịch đúng. Lời của Phật là vivek. Vivek có thể được dịch theo hai cách:
hoặc như "phân biệt" hoặc như "nhận biết." Bất kì khi nào
Phật và Mahavira dùng từ 'vivek' họ đều dùng nó theo nghĩa nhận biết, chưa bao
giờ theo nghĩa phân biệt - bởi vì phân biệt nghĩa là suy nghĩ. Bạn đang suy
nghĩ, "Cái này tốt và cái này không tốt. Cái này mình nên làm và cái này
mình không nên làm."
Nhận biết là không suy nghĩ; nó
là sáng suốt rõ ràng. Nó không phải là vấn đề chọn lựa - nhận biết là vô chọn lựa.
Bạn đơn giản biết rằng đây là điều duy nhất có thể được làm; không có phương án
khác. Bạn không chọn, bạn không cân nhắc cái nào tốt hơn. Bạn đơn giản biết -
toàn thể trái tim bạn biết - rằng điều này là vậy, và bạn không thể đi ngược lại
nó. Trong mọi hành động người đó đều nhận biết, và người đó trở thành thuần khiết.
Nhận biết đem tới thuần khiết, hồn nhiên.
Người đó không có trách móc
dù có khi người đó có thể giết
bố mình và mẹ mình,
Hai vua, một vương quốc, và tất cả thần dân
của nó.
Mặc dầu vua là linh thiêng
và thần dân của họ là những người đức hạnh,
Vậy mà người đó không đáng trách.
Vào thời Phật, những điều này bị
coi là tội ác lớn nhất: giết bố và mẹ của mình, và giết vua.
Phật nói: Người trở nên nhận biết,
với người đó toàn thể quá khứ như mơ; nó biến mất không để lại cho dù một dấu vết
đằng sau nó. Cứ dường như trong mơ bạn giết bố và mẹ mình và tới sáng bạn thức
dậy, bạn có đi tới tu sĩ để thú tội rằng bạn đã phạm phải tội lớn không? - bạn
đã giết bố và mẹ bạn trong mơ. Hay bạn đi xin lỗi bố mẹ bạn, rằng "Con xin
lỗi - con đã giết bố mẹ đêm qua"? Bạn đơn giản quên tất cả về nó. Nó là giấc
mơ, chả thành vấn đề gì. Bố và mẹ không bị giết.
Phật nói: Khi ông trở nên nhận
biết, mọi điều ông đã làm trong vô nhận biết của ông, trong vô ý thức của ông,
trong giấc ngủ của ông, trong giấc ngủ siêu hình của ông, đều không là gì ngoài
mơ. Và nhớ: hành vi xấu là mơ, hành vi tốt là mơ. Việc là tội nhân của bạn
trong mơ cũng tựa như việc là thánh nhân của bạn. Khi bạn thức dậy bạn không là
tội nhân không là thánh nhân. Bạn đơn giản là nhận biết.
Một lần Phật được hỏi,
"Ông là ai? Ông có là thượng đế không?"
Ông ấy nói, "Không."
"Ông có là thiên thần
không?"
Ông ấy nói, "Không."
"Ông có là chakravartin -
hoàng đế vĩ đại của mọi thế giới không?"
Ông ấy nói, "Không."
Người hỏi rất phân vân. Ông ta
nói, "Ông cứ nói không với mọi thứ. Ít nhất ông cũng phải là con người chứ!
Bây giờ ông không thể nói không được."
Phật cười và nói, "Vâng,
ta sẽ vẫn nói không!"
"Thế thì ông là ai?"
người này hỏi, bực mình.
Phật nói, "Ta chỉ là nhận
biết. Mọi người và thiên thần và thượng đế, họ đều là một phần của giấc ngủ
siêu hình của ta. Giấc ngủ đó không còn đó nữa; ta đã trở nên thức tỉnh."
Đó đích xác là nghĩa của từ 'phật':
người đã trở nên thức tỉnh, người đã chứng ngộ, người không còn mơ nữa. Và khi
bạn không mơ, bạn có sáng tỏ, bạn có thể thấy. Và chính việc thấy đó trở thành
yếu tố xác định cuộc sống của bạn. Chỉ thế thì bạn mới làm điều đáng được làm
và bạn không làm điều không đáng được làm.
Vấn đề không phải là phân biệt
giữa đúng và sai.
Vấn đề là ra khỏi giấc ngủ của
bạn.
Dậy đi!
Đủ cho hôm nay.
