Read more
Osho - Đạo: Ba Kho Báu (Tập 2)
Chương 5. Phẩm hạnh đạo nhân
Phẩm hạnh của đạo nhân:
Thượng sĩ văn Đạo,
Cần nhi hành chi.
Trung sĩ văn Đạo,
Nhược tồn nhược vong.
Hạ sĩ văn Đạo.
Đại tiếu chi.
Bất tiếu, bất túc dĩ vi Đạo.
Cố kiến ngôn hữu chi:
Minh Đạo nhược muội,
Tiến Đạo nhược thối.
Di Đạo nhược lội.
Thượng Đức nhược cốc,
Đại bạch nhược nhục,
Quảng đức nhược bất túc.
Kiến đức nhược thu,
Chất chân nhược du.
Khi kiểu người cao nhất nghe Đạo,
họ cố gắng vất vả để sống theo nó.
Khi kiểu phàm nhân nghe Đạo,
họ dường như biết mà lại không biết về nó.
Khi kiểu người thấp nhất nghe Đạo,
họ cười to -
nếu mà không cười, đấy không phải là Đạo.
Nên chi người xưa nói:
Sáng về Đạo, dường tăm tối,
Tiến về Đạo, dường như thối lui.
Ngang với Đạo, dường như tầm thường.
Đức mà cao, dường như trũng thấp,
Thật trong trắng, dường như bợn nhơ.
Đức dồi dào, dường không đủ.
Đức vững chắc, dường như cẩu thả.
Kẻ chân chất, dường như biến đổi.
Huyền thoại lớn nhất mà tôi đã bắt
gặp là huyền thoại về nhân loại. Chẳng tồn tại cái gì như nó cả. Có nhiều nhân
loại như có ngần ấy người; không có một loại. Mọi con người đều khác biệt với mọi
người khác tới mức nhân loại không tồn tại. Nó chỉ là một từ, sự trừu tượng
hoá.
Các bạn có vẻ giống nhau khác
nhưng các bạn không giống đâu, và huyền thoại đó phải bị vứt đi - chỉ thế thì bạn
mới có thể xuyên thấu vào sâu hơn trong thực tại của con người. Không tâm lí học
cổ đại nào đã từng tin rằng nhân loại tồn tại. Thực tế, nếu chúng ta mà phân loại,
thế thì tất cả các tâm lí học cổ đại đều phân loại con người thành ba phân
chia. Ở Ấn Độ, họ đã chia nhân loại thành ba phần: satwa, raijas và tamas. Lão
Tử đã không cho những cái tên này, nhưng ông ấy cũng phân chia nhân loại thành
ba kiểu người, đích xác theo cùng cách.
Ba phân chia này cũng tuỳ tiện.
Chúng ta phải phân loại để hiểu; bằng không, có nhiều nhân loại như có ngần ấy
con người, mọi con người đều là một thế giới trong bản thân mình. Nhưng phân loại
này giúp để hiểu nhiều điều, nhiều điều mà chắc không thể hiểu được nếu không
có nó.
Cố hiểu phân loại này thật rõ
ràng nhất có thể được đi.
"Thượng sĩ văn Đạo, cần nhi hành chi.
Trung sĩ văn Đạo, nhược tồn nhược vong.
Hạ sĩ văn Đạo, đại tiếu chi.
Bất tiếu, bất túc dĩ vi Đạo."
Khi kiểu người cao nhất nghe Đạo,
họ cố gắng vất vả để sống theo nó.
Khi kiểu phàm nhân nghe Đạo,
họ dường như biết mà lại không biết về nó.
Khi kiểu người thấp nhất nghe Đạo,
họ cười to -
nếu mà không cười, đấy không phải là Đạo.
Kiểu người thứ nhất là satwa,
kiểu thứ hai là raijas, và kiểu thứ ba là tamas.
Kiểu người cao nhất, khi người
đó nghe nói về Đạo, bỗng nhiên cảm thấy hài hoà với nó. Đó không phải là hiểu
biết trí tuệ cho người đó, toàn thể bản thể người đó rung động với bài ca mới;
âm nhạc mới được nghe thấy. Khi người đó nghe về chân lí, đột nhiên cái gì đó
khớp vào và người đó không còn là người cũ nữa - chỉ nghe thôi, người đó trở
thành một kiểu người khác toàn bộ. Không phải là người đó phải dùng trí tuệ của
mình để hiểu nó đâu, điều đó sẽ là việc hiểu bị làm chậm lại. Kiểu người cao nhất
hiểu ngay lập tức, không lỗ hổng thời gian. Nếu người đó nghe về chân lí, với
chính việc nghe về chân lí đó, người đó đã hiểu. Không phải là người đó phải
đem thông minh của mình ra để hiểu nó, không điều đó sẽ trì hoãn - toàn bộ bản
thể người đó hiểu nó, không chỉ phần trí tuệ. Không chỉ linh hồn người đó,
không chỉ tâm trí người đó, mà ngay cả thân thể người đó cũng rung động theo
cách không biết mới. Điệu vũ mới đã đi vào trong bản thể người đó, và bây giờ
người đó không bao giờ có thể như cũ nữa.
Một khi người đó nghe thấy chân
lí, người đó không bao giờ có thể là con người cũ được nữa; cuộc hành trình mới
đã bắt đầu. Bây giờ không cái gì khác có thể được làm; người đó phải đi. Người
đó đã nghe nói về ánh sáng và người đó đã từng sống trong bóng tối: bây giờ chừng
nào người đó còn chưa đạt tới nó, sẽ không có nghỉ ngơi cho người đó. Người đó
sẽ trở nên bị tách rời sâu sắc. Người đó đã nghe nói rằng một kiểu tồn tại khác
là có thể có: bây giờ chừng nào người đó còn chưa đạt tới nó, người đó không thể
nào thoải mái được, người đó không thể nào ở nhà được tại bất kì đâu. Bất kì chỗ
nào người đó ở, tiếng gọi thường xuyên từ cái không biết sẽ gõ cửa liên tục: thức
người đó sẽ nghe thấy nó; ngủ người đó sẽ nghe thấy nó; mơ - và tiếng gõ cửa sẽ
có đó, người đó sẽ nghe thấy nó. Ăn người đó sẽ nghe thấy nó; bước đi người đó
sẽ nghe thấy nó; ở cửa hiệu, ở chợ, người đó sẽ nghe thấy nó - nó sẽ là hiện tượng
ám ảnh người đó liên tục.
Chỉ bằng nghe thôi sao?
Mahavira nói rằng có hai kiểu người, và người Jaina đã không hiểu điều đó chút
nào. Một ý nghĩ rất cách mạng đã bị hoàn toàn mất hút bởi hiểu lầm. Ông ấy nói:
Có hai kiểu người. Một kiểu trở thành muktas, trở trở nên được giải thoát chỉ bằng
việc nghe. Họ được gọi là shravakas. Từ shravak nghĩa là 'người đã nghe và chỉ
bằng việc nghe được biến đổi.' Thế rồi có kiểu thứ hai người không thể trở nên
được giải thoát chỉ bằng việc nghe, họ phải thực hành nó. Họ được gọi là
sadhus. Bây giờ hiểu lầm lớn tồn tại: shravak phải cúi lạy trước sadhu. Thực tế
chính điều đối lập lại mới đáng là hoàn cảnh bởi vì shravak là linh hồn vĩ đại
hơn. Người đó đã đạt tới chỉ bằng việc nghe, nhưng sadhu phải thực hành - chỉ bằng
nghe người đó không thể đạt tới được. Cảm nhận của người đó không sắc bén thế,
nhạy cảm của người đó là đờ đẫn. Người đó không có tâm trí hạng nhất, người đó
có tâm trí hạng hau, tâm trí thường.
Thực tế, người trở nên nhận biết
chỉ bằng nghe có phẩm chất tâm thức lớn hơn người phải làm việc vì nó trong nhiều
năm, làm sadhana, thực hành cái này cái nọ. Người đó là người đần, tâm trí thường.
Tôi đã từng quan sát hàng nghìn người, tôi đã gặp đủ mọi kiểu người, nhưng
sadhus bao giờ cũng xuất hiện với tôi có chút ít đờ đẫn, và tôi bao giờ cũng lo
nghĩ: Có chuyện gì thế nhỉ? Sao họ trông hơi chút đờ đẫn, hơi chút đần đần?
Thông minh của họ không phải là có phẩm chất cao nhất - dần dần tôi hiểu ra rằng
lí do là ở chỗ họ không thể đạt tới được nó chỉ bằng việc nghe, là bởi vì họ đã
không có thông minh.
Điều này bạn có thể thấy được.
Nếu bạn cứ đi và nhìn các sadhus của người Jaina bạn có thể lập tức cảm thấy họ
đờ đẫn: thông minh nào đó bị thiếu, cảm nhận của họ không toàn bộ. Họ để ra nhiều
năm để thực hành điều có thể được hiểu ngay lập tức. Họ đang làm điều đó theo
cách vất vả bởi vì họ không có thông minh để chọn cách dễ nhất, thẳng, trực tiếp,
đơn giản và tự phát. Họ đang làm cả nghìn lẻ một thứ để đạt tới cái mà có thể
được đạt tới bằng tâm trí cảm nhận ngay lập tức không cần làm gì cả.
Đó là lí do tại sao
Krishnamurti cứ nói rằng không cần làm cái gì cả. Thực tế, với tâm trí hạng nhất
này không cần làm gì cả; chỉ bằng việc nghe, chỉ bằng việc nghe đúng, người ta
đạt tới. Nhưng tìm đâu ra tâm trí hạng nhất này? Điều đó rất hiếm hoi. Chừng
nào một Krishnamurti còn chưa tới nghe Krishnamurti, điều đó sẽ không xảy ra
đâu. Nhưng tại sao một Krishnamurti lại phải tới nghe một Krishnamurti? Điều đó
là ngớ ngẩn. Nó không có nghĩa. Người có loại cảm nhận đó có thể trở nên thức tỉnh
chỉ bởi việc nghe tiếng chim hót; chỉ bởi việc nghe gió thoảng qua cây, chỉ bởi
việc nghe tiếng nước chảy - thế là đủ, bởi vì từ mọi nơi điều thiêng liêng đều
nói. Nếu bạn cảm nhận, bất kì cái gì bạn nghe bạn đều đã nghe thấy điều thiêng
liêng.
Không cái gì khác tồn tại. Mọi
âm thanh đều là của ngài, mọi thông điệp đều là của ngài, mọi nơi đều là chữ kí
của ngài. Với tâm trí hạng nhất con đường không phải là con đường chút nào; người
đó đơn giản đi vào ngôi đền không có đường, không cần cây cầu nào.
Lão Tử nói rằng khi kiểu người
cao nhất nghe Đạo có cảm nhận ngay lập tức, hiểu ngay lập tức. Chỉ bằng việc
nhìn vào thầy, người đã đạt tới, chỉ bằng nghe lời thầy, hay chỉ bằng nghe hơi
thở của thầy, im lặng, an bình, ngồi cạnh thầy, người đó hiểu ra.
Một khi họ hiểu ra thế thì họ
không cố đạt tới chân lí nữa; thế thì họ đơn giản cố gắng làm tinh tế lại cơ chế
của họ. Họ đã hiểu chân lí, nó tồn tại, họ đã nghe về nó. Người Hindu gọi kinh
sách của họ là shrutis. Từ shruti nghĩa là 'cái đã được nghe'. Mọi kinh sách đều
là 'cái đã được nghe'.
Một khi người thông minh hàng đầu
nghe chân lí, người đó hiểu nó.
Ngày xưa chuyện xảy ra là một
thầy Sufi đột nhiên gọi một trong các đệ tử của mình tới. Nhiều đệ tử đang ngồi
trong buồng, nhưng ông ấy chỉ gọi một người: Lại gần ta. Thầy đang đứng gần cửa
sổ, và lúc đó là đêm trăng tròn. Mọi đệ tử đều ngạc nhiên nhìn. Sao thầy lại gọi
người này? Thế rồi ông già chỉ cái gì đó bên ngoài cửa sổ cho anh thanh niên và
nói: Trông đấy! Và từ ngày đó anh thanh niên này thay đổi hoàn toàn. Những người
khác hỏi: Chuyện gì đã xảy ra? Chẳng có gì cả, chúng ta đều biết, chỉ mỗi đêm
trăng tròn. Đêm trăng tròn có đó, tất nhiên, nhưng cái gì đã xảy ra dường như
là rất không cân xứng. Anh được biến đổi hoàn toàn. Cái gì đã xảy ra?
Anh thanh niên nói: Tôi nghe thầy,
và tôi im lặng thế bởi vì thầy đã gọi tôi, tôi không ý nghĩ, an bình tới mức
khi thầy chỉ trăng, cái gì đó mở ra bên trong tôi, cửa sổ. Tôi có cảm nhận điều
mà tôi chưa từng có. Tôi nhìn vào trăng bằng con mắt mới, tôi nhìn vào ánh
trăng bằng bản thể mới. Tất nhiên, tôi đã thấy cảnh này từ trạng thái xa xăm của
tâm trí tôi và tôi sẽ phải làm việc vất vả để đạt tới nó, nhưng bây giờ nó tồn
tại. Bây giờ tôi biết nó là chắc chắn. Bây giờ không có hoài nghi. Nhưng tôi sẽ
vẫn phải đạt tới trạng thái đó bởi vì tôi đã nhìn qua mắt của thầy. Những con mắt
đó không phải là của tôi; thầy đã trao cho tôi con mắt của thầy; trong một khoảnh
khắc tôi đã mượn chúng.
Tôi đã nhìn qua bản thể của thầy.
Nó không phải là bản thể của tôi, cửa sổ này không phải là của tôi, nó là cửa sổ
của thầy, và thầy đã cho phép tôi nhìn qua nó. Nhưng bây giờ tôi biết rằng một
kiểu tồn tại khác là có thể, mà không chỉ có thể, còn tuyệt đối chắc chắn. Bây
giờ tôi có thể mất nhiều kiếp để đạt tới mục đích đó, nhưng mục đích đó là chắc
chắn. Không hoài nghi nào nảy sinh trong tôi bây giờ, bây giờ hoài nghi không
thế quấy rối tôi được - bây giờ cuộc hành trình của tôi là rõ ràng."
Thượng sĩ văn Đạo, cần nhi hành chi.
Khi kiểu người cao nhất nghe Đạo (chân lí),
họ cố gắng vất vả để sống theo nó.
Họ nghe, họ hiểu, thế rồi họ cố
gắng vất vả để sống hoà hợp theo nó. Họ đã nhìn qua cửa sổ của thầy và họ đã trở
nên chắc chắn rằng bây giờ nó là sự kiện tuyệt đối; nó không phải là triết lí,
không phải là siêu hình. Nó mang tính tồn tại. Họ đã cảm thấy nó, họ đã biết
nó, nhưng họ sẽ phải đi con đường dài trước khi cùng cảm nhận đó trở thành của
riêng họ.
Họ đã nghe thấy chân lí, họ đã
hiểu nó, nhưng họ sẽ phải đi con đường dài trước khi chân lí trở thành bản thể
họ.
Kiểu người cao nhất cố gắng vất
vả để sống hoà hợp với nó - không phải là bằng việc sống hoà hợp với nó và cố gắng
vất vả người ta đạt tới nó đâu, không. Chỉ bằng cố gắng vất vả chẳng ai đạt tới
nó cả, nhưng bằng cố gắng vất vả, dần dần người ta đi tới cảm thấy rằng bản
thân nỗ lực là rào chắn ở những giai đoạn cuối cùng của biến đổi. Bằng cố gắng
vất vả, người ta đi tới biết rằng ngay cả cố gắng vất vả cũng là rào chắn, và
người ta vứt bỏ điều đó. Bởi vì khi bạn cố gắng vất vả để sống hài hoà theo Đạo,
cuộc sống đó không thể là cuộc sống tự phát được, nó chỉ có thể là hiện tượng
ép buộc, kỉ luật, không phải là tự do. Nó sẽ trở thành tù túng. Bằng việc cố gắng
vất vả không ai có thể đạt tới cái đã có đó rồi, mà bằng cố gắng vất vả người
ta đạt tới hiểu biết rằng ngay cả nỗ lực cũng là rào chắn, rào chắn rất tinh tế,
bởi vì mọi nỗ lực đều là của bản ngã. Ngay cả ham muốn đạt tới chân lí cũng tới
từ bản ngã. Người ta vứt bỏ điều đó nữa.
Nhưng nhớ lấy, người ta có thể
vứt bỏ nỗ lực chỉ khi người ta đã làm nỗ lực tới mức tối đa của nó. Bạn không
thể nói: "Nếu điều đó mà là hoàn cảnh, thế thì tôi phải vứt bỏ nỗ lực ngay
từ chính lúc ban đầu chứ. Sao lại làm nó?" Bạn sẽ bỏ lỡ toàn thể vấn đề.
Đó là điều đang xảy ra cho những người đã từng nghe Krishnamurti. Ông ấy nói -
và bất kì điều gì ông ấy nói cũng đều hoàn toàn đúng - rằng chẳng nỗ lực nào được
cần cả. Điều đó là đúng, nhưng nó đúng chỉ cho những người đã từng làm nỗ lực rất
lớn với toàn thể bản thể họ. Nó đúng chỉ cho nhưng người đó - họ có thể vứt bỏ
nó.
Trở nên nghệ thuật một cách
chân thật là không thể được với những người còn chưa trải qua kỉ luật nào. Cuối
cùng người nghệ sĩ đều phải trở nên quên hoàn toàn về nghệ thuật của mình; người
đó phải quên bất kì điều gì người đó đã học. Nhưng bạn có thể quên chỉ cái bạn
đã học. Nếu nghệ thuật của nghệ sĩ mà còn mang nỗ lực, thế thì nghệ thuật của
người đó không hoàn hảo.
Trong Thiền họ thường dùng nhiều
phương pháp để dạy mọi người thiền. Họ dùng cả nghệ thuật nữa: hội hoạ, thư
pháp, và các thứ khác. Học trò sẽ học vẽ trong mười hay mười hai năm - cho tới
khi trở nên hoàn hảo tuyệt đối về kĩ thuật - thậm chí không có một lỗi nào về
công nghệ của nghệ thuật này. Một khi nghệ sĩ đã trở nên hoàn hảo về kĩ thuật,
thầy sẽ nói, "Bây giờ bỏ nó đi. Trong hai hay ba năm, quên hoàn toàn nó
đi. Vứt hết bút vẽ, quên hết mọi thứ con đã học về vẽ, và khi con đã quên nó
hoàn toàn, thì tới ta."
Hai, ba, bốn, năm năm, đôi khi
thậm chí còn hơn, là cần để quên. Điều đó rất khó. Đầu tiên học một điều đã là
khó, dỡ bỏ nó một khi bạn đã học nó lại còn khó hơn. Phần thứ hai là rất, rất bản
chất, căn bản, bằng không, bạn sẽ là nhà kĩ thuật, không phải là nghệ sĩ.
Tương truyền rằng chuyện xảy ra
là một cung thủ lớn đã huấn luyện cho đệ tử của mình thật hoàn hảo trong bắn
cung, và rồi bảo anh ta, "Bây giờ quên mọi thứ về nó đi." Trong hai
mươi năm đệ tử này đã quen tới và đi với thầy, nhưng thầy chả nói năng gì, cho
nên đệ tử này phải kiên nhẫn chờ đợi.
Dần dần anh ta hoàn toàn quên
khuấy mọi thứ về cung thuật - hai mươi năm là quãng thời gian dài - và anh ta
đã trở thành gần như một ông già.
Thế rồi một hôm anh ta tới và
khi anh ta đi vào buồng thầy, anh ta thấy một chiếc cung, nhưng anh ta không nhận
ra được nó là gì. Thầy tới anh ta, ôm choàng lấy anh ta, và nói, "Bây giờ
anh đã trở thành cung thủ hoàn hảo; thậm chí anh đã quên cả chiếc cung rồi. Bây
giờ đi ra và nhìn lên đàn chim đang bay và với ý tưởng rằng chúng rơi, là chúng
sẽ rơi đấy."
Cung thủ này đi ra và anh ta
không thể nào tin được vào điều đó. Anh ta nhìn lên đàn chim đang bay, gần như
cả tá chim, và chúng lập tức rơi xuống đất. Thầy nói, "Bây giờ chẳng còn
gì hơn để làm nữa. Ta vừa chỉ cho anh rằng khi người ta quên kĩ thuật, chỉ thế
thì người ta mới trở thành hoàn hảo. Bây giờ cung và tên là không cần thiết;
chúng chỉ được cần cho kẻ nghiệp dư thôi."
Hoạ sĩ hoàn hảo không cần chổi
vẽ và vải vẽ; nhạc sĩ hoàn hảo không cần đàn sitar hay đàn violon hay đàn ghi
ta. Không, thứ đó dành cho kẻ nghiệp dư.
Tôi bắt gặp một nhạc sĩ rất già
- bây giờ ông ấy chết rồi - ông ấy một trăm mười tuổi. Ravi Shankar là đệ tử của
ông ấy. Ông ấy có thể sáng tác nhạc bằng bất kì cái gì, bất kì cái gì dù nó là
thế nào. Ông ấy đi qua hai tảng đá và ông ấy sẽ sáng tác nhạc bằng chúng; ông ấy
tìm thấy một mẩu sắt và ông ấy bắt đầu chơi với nó và bạn sẽ nghe thấy âm nhạc
hay, nhạc bạn chưa từng nghe thấy. Đây là nhạc sĩ. Bây giờ ngay cả cái chạm của
ông ấy cũng là nhạc. Nếu ông ấy chạm vào bạn, bạn sẽ thấy rằng ông ấy đã chạm
vào nhạc cụ bên trong nhất của sự hài hoà và âm nhạc bên trong của bạn - bỗng
nhiên bạn bắt đầu rung động.
Khi bất kì cái gì trở thành
hoàn hảo, nỗ lực mà bạn đã tạo ra để học nó đều phải bị quên đi, bằng không
chính nỗ lực này vẫn còn đè nặng lên đầu.
Cho nên không phải là bằng nỗ lực
vất vả để sống hài hoà với nó mà kiểu người cao nhất đạt tới nó đâu - không. Họ
cố gắng vất vả để hoà hợp với nó, thế rồi dần dần họ bắt đầu hiểu rằng để sống
trong hoà hợp với tự nhiên, chẳng cần nỗ lực nào. Nó cũng giống như việc nổi
trong nước: không ai có thể nổi ngay được, trước hết bạn phải học bơi đã. Đừng
xuống sông kẻo bạn sẽ chết đuối. Người ta phải học bơi và khi việc bơi trở nên
hoàn hảo, người đó không cần bơi, người đó có thể chỉ ở trong sông, nổi; người
đó có thể nằm trong sông dường như người đó nằm trong giường vậy. Bây giờ người
đó đã học được cách hài hoà với sông; bây giờ sông không thể nhấn chìm được người
đó; bây giờ người đó không còn thù địch với sông. Thực tế, người đó không còn tồn
tại tách rời với sông. Người bơi hoàn hảo trở thành một phần của sông; người đó
là con sóng trong sông. Làm sao sông có thể phá huỷ được sóng? Bây giờ người đó
nổi trong hài hoà với sông, người đó không còn đó mà tranh đấu, chống cự, làm
cái gì đó. Người đó hài hoà với sông và người đó đơn giản có thể nổi. Nhưng đừng
thử điều này chừng nào bạn còn chưa biết bơi; bằng không bạn sẽ bị chết đuối.
Cùng điều đó xảy ra với Đạo. Bạn
làm nỗ lực lớn lao để sống hài hoà theo chân lí, thế rồi dần dần bạn hiểu rằng
nỗ lực lớn của bạn có giúp chút ít, nhưng cản trở nhiều. Sống trong hài hoà là ở
trong buông bỏ, nó không phải là tranh đấu với tự nhiên. Sống trong hài hoà với
tự nhiên là trở thành một với tự nhiên; không cần vật lộn. Nỗ lực là vật lộn; nỗ
lực có nghĩa là bạn đang cố gắng làm điều gì đó theo ý bạn. Khoa học là nỗ lực;
tôn giáo là vô nỗ lực.
Khoa học là bạo hành với tự
nhiên. Đó là lí do tại sao các nhà khoa học liên tục nói dưới dạng xung đột,
chinh phục. Ngay cả một người như Bertrand Russell, một thông minh vĩ đại thế
đã viết ra cuốn sách về tự nhiên bị chinh phục bởi khoa học: 'Chinh phục tự
nhiên'. Nó là cuộc tranh đấu, cứ dường như tự nhiên là kẻ thù của bạn và bạn phải
chi phối nó. Khoa học là chính trị sâu với tự nhiên, cuộc chiến sâu, sự thù địch.
Tôn giáo không phải là cuộc tranh đấu chút nào; thực tế, nó là hiểu biết rằng bạn
là một bộ phận của tự nhiên.
Làm sao bộ phận có thể tranh đấu
với cái toàn thể được? Và nếu bộ phận cố tranh đấu với toàn thể và rồi trở nên
đầy ưu tư, bạn có thể trông đợi gì? Điều đó là tự nhiên. Nếu bộ phận cố gắng
đánh lại toàn thể, nếu tay tôi cố gắng đánh lại toàn thân tôi, tay sẽ trở nên ốm
bệnh. Làm sao tay có thể đánh được thân thể? Thân thể cung cấp máu, thân thể
cung cấp chất nuôi dưỡng, làm sao nó có thể đánh thân thể được? Tay đánh thân
thể sao? Điều đó là ngu xuẩn.
Con người tranh đấu với tự
nhiên là ngu xuẩn, bạn chỉ có thể sống trong hài hoà với tự nhiên thôi. Tôn
giáo là buông xuôi; khoa học là cuộc chiến. Khoa học làm mạnh cho bản ngã và
toàn thể vấn đề cho tôn giáo là làm sao vứt bỏ bản ngã. Qua nỗ lực nó không thể
bị vứt bỏ.
Cho nên nhớ điều này:
Thượng sĩ văn Đạo, cần nhi hành chi.
Khi kiểu người cao nhất nghe Đạo,
họ cố gắng vất vả để sống theo nó.
Đó là qua điểm đầu tiên của họ.
Một khi họ hiểu, họ nghe, họ cảm, họ nếm, họ cảm ái lực của nó, và họ bắt đầu cố
gắng vất vả để sống hài hoà. Nhưng dần dần, khi họ trưởng thành trong nó, họ bắt
đầu hiểu rằng nỗ lực là không cần thiết - thay vì thế, vô nỗ lực mới là cần.
Chung cuộc họ vứt bỏ nỗ lực và trở thành một với tự nhiên.
Thế thì họ không còn là một phần
của nhân loại, họ trở thành siêu nhân. Thế thì họ không còn là một phần của
nhân loại vật lộn, họ không còn vật lộn. Họ dường như giống người nhưng họ không
còn là người. Khi bạn bắt gặp người như Lão Tử, ông ấy không là người; khi bạn
bắt gặp Phật ông ấy không là người. Đó là lí do tại sao chúng ta đã gọi những
người như vậy là avataras, chỉ để tạo ra phân biệt với nhân loại thường. Chúng
ta đã gọi Jesus là 'con của Thượng đế' - không phải là ông ấy không là con của
con người, ông ấy là con của con người chứ, nhưng chúng ta phải làm ra phân biệt.
Nếu chúng ta gọi Jesus là người, thế thì chúng ta sẽ gọi nhân loại thông thường
là gì? Thế thì chúng ta sẽ phải tìm ra ngợm gì đó cho nhân loại bình thường.
Gọi bản thân chúng ta là nhân
thì chúng ta phải gọi Jesus là siêu nhân, chúng ta phải gọi Phật là avatar,
Krishna là thượng đế. Đây là những cử chỉ tượng trưng để chỉ ra rằng ngay cả kiểu
người thứ nhất, người satwa, siêu việt lên khi ông ấy vứt bỏ mọi nỗ lực và đi
trong hài hoà với tự nhiên.
Ai đó hỏi Lão Tử, "Thầy đã
đạt tới thế nào?" Ông ấy nói, "Ta đang ngồi dưới gốc cây và ta đã làm
tất cả mọi điều có thể được làm rồi, mọi điều có thể làm được theo tính con người,
và ta đã hoàn toàn thất vọng. Nhiều điều đã xảy ra qua nó, nhưng không phải tất
cả; cái gì đó bị thiếu, bị lỡ, và mối nối thiếu đó là cái khó tìm nhất, hay lảng
tránh nhất. Thế rồi trong khi ta đang ngồi dưới gốc cây, một chiếc lá, lá khô,
rơi khỏi cây chầm chậm, và bay đi theo gió. Gió thổi phương bắc, lá bay phương
bắc; thế rồi gió đổi chiều, bắt đầu thổi sang phương nam, và lá bắt đầu bay về
phương nam; thế rồi gió ngừng thổi - và chiếc lá rơi xuống đất, không một lời
phàn nàn, không vật lộn về phần nó, không chiều hướng nào của riêng nó. Nếu gió
thổi phương nam, nó đi về phương nam; nếu gió thổi phương bắc, nó đi về phương
bắc; nếu gió ngừng, nó rơi xuống đất và nghỉ ngơi thoải mái.
Thế rồi lại có cơn gió nào đó
và nó lại bốc lên cao trên trời - nhưng không có vấn đề gì. Bỗng nhiên ta hiểu
ra. Thông điệp này đưa về nhà. Từ ngày hôm đó ta đã trở thành chiếc lá khô và mối
nối bị thiếu mà đã từng hay lảng tránh thế bây giờ không còn lảng tránh nữa."
Mối nối bị thiếu đó chỉ là thế này: rằng bạn có thể đạt tới nhiều điều thông
qua nỗ lực nhưng bạn không thể đạt tới Đạo qua nỗ lực được. Chung cuộc bạn phải
bỏ nỗ lực - và bỗng nhiên mọi thứ khớp lại, bạn ở trong hài hoà. Thế thì bạn
không chỉ huy, thế thì bạn không còn là người chỉ huy; thế thì bạn không nói với
gió: Đi hướng nam, bởi vì ta đang trên cuộc hành trình tới miền nam. Thế thì bạn
không có đích nào; thế thì định mệnh của cái toàn thể là định mệnh của bạn; thế
thì bạn không tách rời. Thế thì bạn không nghĩ dưới dạng cá nhân; bạn đã trở
thành một phần của cái toàn thể và bất kì chỗ nào cái toàn thể đi bạn cũng đi.
Nếu cái toàn thể đổi ý, bạn đổi ý; nếu cái toàn thể dừng cuộc hành trình, điều
đó là đẹp; nếu cái toàn thể chạy, bạn chạy cùng nó. Đó là điều "trong hài
hoà" nghĩa là gì.
Không một chút tâm trí của
riêng mình, khi bạn đã trở thành người vô trí, cái toàn thể sống qua bạn, sống
bạn, đi qua bạn, di chuyển bạn. Bây giờ bạn không thở, cái toàn thể thở bạn. Thế
thì mọi thứ đều là phúc lành, ân huệ. Vậy làm sao bạn có thể căng thẳng được?
Lo nghĩ về cái gì? Mọi lo nghĩ tồn tại bởi vì bạn đã mang số phận cá nhân vào
tâm trí mình đi ngược lại số phận của cái toàn thể - bạn lội ngược dòng.
Đây là toàn thể bí mật của thất
bại của bạn - bạn lội ngược dòng. Thế thì bạn lo nghĩ, căng thẳng, phiền não,
lo âu, gần phát điên - bất kì ai cũng sẽ phát điên nếu họ thường xuyên lội ngược
dòng bởi vì tranh đấu gay go thế và vô nghĩa thế. Và một ngày nào đó bạn sẽ cảm
thấy mệt mỏi và thế rồi nó sẽ có vẻ như thất vọng, thất bại. Người khôn rời bỏ
cái vô nghĩa ngược dòng này; người đó đơn giản cho phép dòng sông đưa người đó
tới bất kì chỗ nào nó đi. Nếu nó đi tới bất kì đâu, tốt; nếu nó không đi đâu cả,
tốt; thế thì bỗng nhiên bạn tĩnh lặng, im lặng.
Bỗng nhiên bạn tĩnh lặng, im lặng.
Chỉ thế thì, chưa bao giờ trước đây, việc thiền thực xảy ra và mọi nỗ lực bị dẹp
bỏ. Nhưng bạn phải làm nỗ lực đầu tiên đã, bằng không bạn sẽ không bao giờ hiểu
được rằng nó phải bị loại bỏ. Bạn có thể bỏ nó chỉ nếu bạn đã ở trong nó - và từ
chính lúc ban đầu với bạn gần như không thể nào đủ khôn ngoan để vứt bỏ nó. Làm
sao bạn có thể vứt cái mà bạn không có?
Thượng sĩ văn Đạo, cần nhi hành chi.
Khi kiểu người cao nhất nghe Đạo (chân lí),
họ cố gắng vất vả để sống theo nó.
Trung sĩ văn Đạo, nhược tồn nhược vong.
Khi kiểu phàm nhân nghe Đạo,
- loại người rajas -
họ dường như biết mà lại không biết về nó.
Đó chính là tâm trí phàm tục là
gì - chút ít nhận biết, chút ít hiểu biết và chút ít không hiểu biết, phần nhỏ
được chiếu sáng và phần nhỏ trong bóng tối, bị phân chia.
Bị phân chia là phàm tục. Bị
phân chia chống lại bản thân mình là phàm tục bởi vì nó làm tiêu tán năng lượng
của bạn; nó không bao giờ có thể cho phép bạn tuôn chảy, mở hội sự tồn tại. Nếu
bạn cố gắng tạo ra đánh nhau giữa tay phải và tay trái bạn, làm sao bạn có thể
hạnh phúc được? Chính việc đánh nhau sẽ giết chết bạn và sẽ chẳng có kết quả gì
từ nó, bởi vì làm sao bên trái có thể thắng, hay làm sao bên phải có thể thắng
được? Cả hai tay đều là của bạn cả mà.
Bất kì kiểu xung đột bên trong
nào cũng đều làm cho bạn thành phàm tục, và những người dạy bạn bị phân chia đều
là kẻ thù của bạn. Họ nói, "Cái này xấu và cái kia tốt." Lập tức phân
chia đi vào. Họ nói, "Cái này thấp hơn, cái kia cao hơn." Lập tức
phân chia đi vào. Họ nói, "Cái này tội lỗi và cái kia đức hạnh." Lập
tức phân chia đi vào. Bạn bị chia chẻ. Toàn thể nhân loại bị tinh thần phân liệt
và mọi người đều trở thành phàm tục.
Là một chính là phúc lạc; bị
phân chia là trong đau khổ. Là một là trong cõi trời; bị phân chia là trong địa
ngục. Càng bị phân chia; địa ngục sẽ càng lớn hơn - và bạn chỉ là đám đông -
không chỉ là hai, mà là nhiều. Các nhà tâm lí nói rằng con người đã trở thành
đa tâm lí: con người bây giờ không có một tâm trí đâu, người đó có nhiều tâm
trí.
Trong những việc vặt bạn cũng
có nhiều tâm trí - ăn cái này hay ăn cái kia... Ngồi trong tiệm ăn, nhìn vào
menu, bạn là đa tâm lí - gọi món này hay gọi món kia? Cứ dường như bạn đã mất tất
cả khả năng ra quyết định, tính quyết định, bởi vì bạn chỉ có thể có tính quyết
định nếu bạn là một, một đơn vị.
Làm sao bạn có thể có tính quyết
định được? Khi tiếng nói này nói cái này, tiếng nói khác lập tức mâu thuẫn lại
và nói cái kia; tiếng nói này nói: 'Đi sang đông,' tiếng nói khác nói: 'Đi sang
tây.' Bản thân bạn bị lôi kéo theo nhiều hướng thế, toàn thể cuộc sống của bạn
sẽ chỉ là thất bại buồn nản, câu chuyện dài, dài những thất vọng mà chẳng cái
gì khác - câu chuyện do kẻ ngốc kể lại, đầy những ồn ào và tức giận, chẳng có ý
nghĩa gì."
Ý nghĩa là có thể chỉ khi có thống
nhất bên trong. Kiểu người cao nhất có thể đạt tới thống nhất, kiểu người thấp
nhất cũng có kiểu thống nhất nào đó, nhưng phàm nhân ở vào nguy hiểm lớn nhất.
Bạn có thể thấy người trí huệ
như Phật hay Lão Tử trong sự thống nhất - phúc lạc bao quanh họ, họ đi được bao
quanh bởi cực lạc tinh tế, và nếu bạn nhìn họ bạn có thể thấy họ đang ngất ngây
với điều thiêng liêng. Họ bước đi trên đất nhưng họ không ở đây.
Nhưng bạn đôi khi cũng có thể cảm
thấy cùng kiểu thoáng nhìn đó quanh kẻ ngốc, người ngu, người tuyệt đối ngu xuẩn.
Hồn nhiên nào đó bao quanh người đó - người đó cười, và bạn có thể thoáng thấy
thánh nhân trong người ngốc bởi vì người đó cũng là một. Người đó không phải là
thánh nhân, người đó đã không đạt tới cái gì cả, nhưng ít nhất người đó không bị
phân chia.
Thánh nhân đã vượt ra ngoài tâm
trí, kẻ ngốc ở dưới tâm trí. Về một điều, họ là bình đẳng: họ cả hai đều không
có tâm trí. Có khác biệt bao la nhưng cũng có điều tương tự này. Cho nên nếu bạn
không hiểu, thánh nhân thỉnh thoảng trông như kẻ ngốc, và thỉnh thoảng, trong dốt
nát của bạn, bạn có thể tôn thờ kẻ ngốc là thánh nhân. Tôi đã bắt gặp nhiều kẻ
ngốc được tôn thờ rồi - họ có phẩm chất nào đó; ít nhất họ cũng là một. Họ
không có nhiều tâm trí - thực tế, họ không có tâm trí chút nào, họ không có ý
nghĩ.
Tôi đã sống trong một thị trấn
trong nhiều năm, và gần thị trấn đó có một thánh nhân sống, ông này nổi tiếng lắm,
và mọi người từ khắp Ấn Độ thường kéo tới để gặp ông ấy. Ông ấy là kẻ ngốc hoàn
hảo, nhưng ông ấy có cái đẹp nào đó quanh mình - không lo âu, không vấn đề gì.
Vài vấn đề có thể đã tồn tại cho ông ấy, nhưng bởi vì mọi người bắt đầu tôn thờ
ông ấy, ngay cả những vấn đề đó cũng không có đó. Mọi người đem tới thức ăn và
mọi thứ khác cho ông ấy cho nên ngay cả vấn đề sống còn cơ bản cũng không có
đó. Họ thậm chí còn làm nhà đẹp cho ông ấy, cho nên không có vấn đề nào tồn tại.
Và ông ấy tuyệt đối ngốc; nếu bạn
quan sát ông ấy, bạn có thể thấy rằng ông ấy chẳng hiểu điều gì. Nửa thân ông ấy
gần như tê liệt. Điều xảy ra cho những người ngốc này nhiều lần là họ thậm chí
không có khả năng điều khiển được thân thể của riêng mình. Ông ấy ỉa ra chỗ ông
ấy ngồi, nhưng mọi người lại nghĩ rằng ông ấy là một paramahansa, một linh hồn
lớn đã đạt tới chiều cao nơi không khác biệt nào tồn tại. Ông ấy sẽ ỉa ra và
cùng chỗ đó ông ấy bắt đầu ăn mọi thứ - không khác biệt. Tôi tới xem ông ấy nhiều
lần và tôi đã quan sát ông ấy cặn kẽ. Ông ấy tuyệt đối ngốc, ông ấy không thể
thốt ra được một lời nào, nhưng mọi người nghĩ rằng ông ấy đã lấy lời nguyện im
lặng cả đời mình.
Không chút le lói tỉnh táo nào
trong mắt ông ấy, nhưng dầu vậy vẫn có sự tương tự. Mọi người đã bị lừa nhiều lần.
Tất nhiên, những kẻ ngốc đáng thương này không thể lừa bạn được; đó là khờ dại
riêng của bạn: bạn bị lừa bởi cái ta riêng của mình.
Và nhiều lần chuyện xảy ra là
những linh hồn rất, rất hiếm hoi đã bị coi là ngu si, bởi vì bạn lại thấy rằng
cái gì đó giống như kẻ ngốc đang xảy ra. Kẻ ngốc là một phần, siêu nhân là một
phần, và thế rồi có phần giữa, phàm nhân, người chiếm đa số trên thế giới này.
Bạn sẽ ngạc nhiên mà biết về
phát kiến các nhà khoa học đã làm ra: cứ như nhân loại đang tồn tại, gần chín
mươi tám phần trăm mọi người đều là phàm nhân, và một phần trăm là thiên tài và
một phần trăm là kẻ ngốc. Dường như có cân bằng nào đó: một phần trăm là kẻ ngốc,
một phần trăm là thiên tài, và chín mươi tám phần trăm nhân loại ở giữa. Phần lớn
nhất của nhân loại là phàm nhân.
"Phàm nhân," Lão tử
nói, "dường như nhận biết và vậy mà chẳng nhận biết về nó." Nếu bạn
nói về chân lí, tâm trí phàm nhân hiểu nó theo cách trí tuệ nhưng không hiểu nó
một cách toàn bộ. Người đó nói, "Vâng, tôi có thể hiểu được điều ông đang
nói nhưng dầu vậy tôi vẫn lỡ cái gì đó. Ông định nói gì?" Từ được nghe thấy,
nhưng nghĩa bị mất rồi. Người đó thấy rằng mình có thể hiểu về mặt trí tuệ, người
đó là người có giáo dục, người đó có thể là sinh viên tốt nghiệp, thậm chí có bằng
tiến sĩ. Người đó hiểu điều bạn đang nói bởi vì người đó hiểu ngôn ngữ, nhưng
người đó cảm thấy rằng cái gì đó đang bị mất đi. Người đó hiểu lời, nhưng lời
không phải là thông điệp. Thông điệp là cái gì đó tinh tế: nó có thể tới bằng lời,
nhưng nó không phải là lời.
Lời giống như hoa và nghĩa giống
như hương thơm bao quanh nó. Nếu mũi bạn không làm việc tốt, tôi có thể cho bạn
đoá hoa nhưng tôi không thể cho bạn hương thơm được. Nếu tâm trí bạn không làm
việc một cách toàn bộ, tôi có thể cho bạn lời nhưng tôi không thể cho bạn nghĩa
được, bởi vì nghĩa phải được bạn phát hiện ra, được bạn giải mã. Tôi có thể cho
bạn hoa bởi vì điều đó không phải là vấn đề gì, nhưng làm sao tôi có thể cho bạn
hương thơm được? Nếu mũi bạn không làm việc, nếu mũi bạn tắc, không nhạy cảm,
thế thì chẳng cái gì có thể được làm - tôi có thể cho bạn cả nghìn lẻ một hoa,
nhưng hương thơm sẽ không xảy ra.
Phàn nhân hiểu lời nhưng bỏ lỡ
nghĩa. Người đó cứ nghe Đạo - nếu có con người của Đạo, người đó chắc chắn hấp
dẫn phàm nhân, phàm nhân cảm thấy có cái gì đó. Chút ít nhận biết, người đó ngờ
rằng có cái gì đó nhưng người đó không thể chắc chắn được. Người đó hiểu và vậy
mà người đó không hiểu.
Nhiều người tới tôi và nói,
"Bất kì điều gì thầy nói, chúng tôi đều hiểu cả, nhưng chẳng cái gì xảy
ra. Chúng tôi đã hiểu mọi thứ thầy đã nói, chúng tôi đã đọc nhiều sách của thầy,
nhiều lần, chúng tôi đã gạch dưới gần như mọi dòng - nhưng chẳng cái gì xảy ra
cả."
Tôi có thể cho bạn hoa, nhưng
làm sao tôi có thể cho bạn hương thơm được? Bạn phải lau sạch mũi mình, bạn phải
trở nên nhạy cảm hơn. Và đó là chỗ thiền có thể có ích, nó làm cho bạn nhạy cảm
hơn, tỉnh táo hơn. Nó đẩy bạn tới kiểu người thứ nhất, sattva, và dần dần bạn bắt
đầu cảm thấy - không chỉ hiểu, bạn bắt đầu cảm. Khi tôi nói điều gì đó về tình
yêu, bạn hiểu lời, bạn hiểu điều tôi đang nói, nhưng trái tim bạn không đáp ứng.
Làm sao bạn có thể hiểu được cái gì đó về tình yêu nếu trái tim bạn không đáp ứng?
Cảm là cần. Tôi không ngụ ý rằng bạn phải trở thành uỷ mị, không. Uỷ mị không
phải là cảm; uỷ mị là đồng tiền giả. Có những người có thể kêu và khóc chẳng vì
cái gì cả và họ nghĩ họ là kiểu người cảm. Họ không phải vậy. Họ chỉ uỷ mị
thôi.
Uỷ mị không phải là cảm. Cảm là
phẩm chất chín muồi; uỷ mị là phẩm chất chưa chín muồi.
Con người của cảm sẽ làm cái gì
đó; con người của uỷ mị thậm chí sẽ tạo ra nhiều rắc rối hơn. Chẳng hạn, nếu ai
đó ốm, hay ai đó chết, con người của cảm sẽ xô tới bệnh viện, và sẽ cố gắng
giúp người sắp chết. Con người của uỷ mị sẽ bắt đầu kêu và khóc. Người đó sẽ tạo
ra nhiều rắc rối hơn cho người sắp chết - họ thậm chí sẽ không cho phép người
này chết trong im lặng.
Uỷ mị là hỗn độn; cảm là trưởng
thành rất, rất bản chất. Khi tôi nói về tình yêu, nếu bạn có cảm, thế thì không
chỉ đầu bạn hiểu, mà tim bạn cũng bắt đầu đập rộn ràng theo cách khác. Thế thì
hương thơm đạt tới bạn.
Các cách thiền có thể giúp bạn
bởi vì chúng là thanh tâm - chúng ném đi tất cả bụi bặm và bẩn thỉu mà bạn đã
thu thập trong mình, những thứ đang chặn nhạy cảm của bạn. Mọi cánh cửa cảm nhận
của bạn đều bị phủ đầy thứ bẩn. Bạn muốn nhìn đúng, nhưng có nhiều nước mắt bị
đè nén tới mức chúng sẽ không cho phép bạn có con mắt trong trẻo. Bạn muốn ngửi
hoa, nhưng bạn không thể ngửi được, bởi vì toàn thể nền văn minh đã đè nén mũi.
Bạn có thể không nhận biết rằng mũi là phần bị đè nén nhất của thân thể. Con
người đã đánh mất khứu giác gần như hoàn toàn.
Ngay cả ngựa và chó còn nhạy cảm
hơn người. Điều gì xảy ra cho mũi con người? Tại sao nó đã thành chết? Có cơ chế
tinh tế làm việc đằng sau nó bởi vì ngửi được quan tâm sâu sắc và được gắn với
dục. Bạn có thấy con vật ngửi lẫn nhau trước khi chúng làm tình không? Chúng sẽ
chẳng bao giờ làm tình chừng nào chúng còn chưa ngửi trước hết, bởi vì qua mùi
chúng cảm thấy liệu năng lượng thân thể của chúng có gặp gỡ hay không. Việc ngửi
đó là một loại thăm dò. Chó đi, ngửi: nếu chó cái hợp với khứu giác của nó và
ngửi mùi, chỉ thế thì nó mới làm nỗ lực; bằng không, đứa nào đi đường đứa nấy.
Nó chẳng lo nghĩ chút nào. Con chó cái kia không dành cho nó; nó không dành cho
con cái kia.
Ngửi là giác quan mang tính dục
nhất trong thân thể và khi nền văn minh quyết định kìm nén dục, nền văn minh tự
động quyết định kìm nén cả ngửi nữa. Bất kì khi nào người đàn bà muốn làm tình,
cô ấy đột nhiên bắt đầu phát ra mùi tinh tế quanh cô ấy và điều đó sẽ là nguy
hiểm trong một thế giới mà dục không được chấp nhận. Nếu bạn bước đi trên phố
cùng vợ mình và, nhìn thấy người đàn ông khác nào đó, cô ấy bắt đầu phát ra mùi,
bạn sẽ biết điều đó ngay lập tức. Thế thì vợ bạn không thể lừa bạn được; cô ấy
không thể nói rằng cô ấy thậm chí đã không nhìn người đàn ông đó. Bản thân người
vợ không thể biết được rằng thân thể cô ấy đang tung ra mùi nào đó, mà đàn ông
cũng chẳng thể biết được cô ấy bỗng nhiên đã trở nên bị hấp dẫn vào ai. Mũi bạn
hoàn toàn bị đóng; bạn không ngửi. Và mọi sự được giải quyết đẹp đẽ, không rắc
rối gì nảy sinh.
Cho nên nếu bạn thực sự muốn ngửi
hoa nữa, nếu bạn muốn không chỉ mang hoa mà tận hưởng hương hoa nữa, thế thì bạn
sẽ phải đi tới trạng thái tự nhiên hơn của tính dục không bị kìm nén. Bằng
không điều đó sẽ là không thể được. Và nếu tất cả năm giác quan của bạn đều bị
che phủ bởi bụi và bẩn và bị đè nén, chúng sẽ tạo ra tâm trí phàm tục, bởi vì
tâm trí không là gì ngoài bình chứa tập thể của cả năm giác quan. Thế thì bạn
là phàm tục, thế thì bạn có thể cứ trở nên ngày một học thức hơn, nhưng bạn sẽ
vẫn còn là kẻ ngu bởi vì bạn sẽ không sống động. Bạn có quan sát hiện tượng các
bác học là những người chết nhất mà bạn có thể thấy không? Các giáo sư và học
giả là những người chết nhất. Họ không nhìn, họ không ngửi, họ không nếm - họ gần
như chết vì tất cả các giác quan của họ đều chết. Chỉ đầu của họ là còn làm việc,
một mình, không có hỗ trợ nào từ thân thể.
Nếu bạn cắt thân thể họ, họ sẽ
không lo nghĩ, chỉ đừng quấy rầy đầu họ thôi. Ngược lại, họ sẽ rất hạnh phúc nếu
cái đầu có thể làm việc mà không có thân thể. Thế thì họ có thể cứ tiếp tục những
cuộc hành trình học thức của mình mà không bị rắc rối từ thân thể. Không ốm bệnh
nào sẽ quấy rối họ; không đói nào sẽ quấy rối họ.
Tôi nghe nói đôi điều về Edison
- một nhà trí thức khổng lồ rất vĩ đại nhưng hoàn toàn chết trong các giác quan
của mình. Một hôm chuyện xảy ra là ông ấy đang làm công trình toán học nào đó,
và vợ ông ấy tới gọi ông ấy đi ăn sáng. Nhưng đã có lệnh từ ông ấy rằng nếu ông
ấy quá say mê thì ông ấy không nên bị quấy rối bởi những điều vặt vãnh như thế,
cho nên bà ấy tới và để bữa sáng gần ông ấy để cho khi công việc ông ấy được
hoàn thành ông ấy sẽ thấy bữa sáng và ăn nó.
Thế rồi một người bạn tới,
nhưng Edison vẫn tiếp tục, nhiều thứ tham gia vào công việc của ông ấy. Người bạn
cũng biết rằng ông ấy không nên bị quấy rầy, cho nên trong lúc đó phải làm gì
đây? Anh ta thấy bữa sáng, thế là anh ta ăn nó, rồi đẩy mọi thứ sang bên và chờ
đợi. Thế rồi Edison nhìn anh ta, nhìn vào bữa sáng đã hết và nói với người bạn:
Anh tới hơi chậm rồi, tôi đã ăn xong bữa sáng.
Học giả không biết ngay cả cơn
đói của mình. Ông ấy sống trong đầu. Học giả bao giờ cũng phàm tục, phàm tục
hoàn hảo, và vấn đề với phàm nhân là ở chỗ người đó hiểu - điều đó lừa dối họ,
bởi vì người đó nghĩ rằng người đó hiểu, kết thúc. Và người đó chẳng hiểu một
chút gì; người đó vẫn còn vô nhận biết. Hiểu biết của người đó chỉ là từ cái đầu,
không từ toàn bộ bản thể, và chừng nào hiểu biết còn chưa là của toàn bộ bản thể,
nó không phải là hiểu biết chút nào. Hiểu biết trí tuệ không phải là hiểu biết
chút nào; đó là dùng sai từ.
Trung sĩ văn Đạo, nhược tồn nhược vong.
Khi kiểu phàm nhân nghe Đạo,
họ dường như biết mà lại không biết về nó.
Hạ sĩ văn Đạo, đại tiếu chi.
Khi kiểu người thấp nhất nghe Đạo,
họ cười to
Kiểu người thấp nhất nghĩ chân
lí này, Đạo, là một loại trò đùa nào đó. Họ báng bổ, nông cạn tới mức chẳng cái
gì về chiều sâu hấp dẫn họ và tiếng cười là sự bảo vệ. Khi người nông cạn, kiểu
thấp nhất, nghe nói về chân lí người đó cười. Người đó cười bởi vì bây giờ bạn
đang làm trò cười. Người đó biết rõ rằng chẳng có chân lí nào cả, rằng chẳng
cái gì như chân lí tồn tại; nó chỉ là bịa đặt của người tinh ranh để khai thác
người khác. Người đó cười to - tiếng cười đó là sự bảo vệ bởi vì người đó cũng
sợ, sợ rằng điều đó có thể tồn tại. Qua tiếng cười người đó xua nó đi xa, người
đó ném nó đi xa; qua tiếng cười người đó bày tỏ nhạo báng của mình, kết án của
mình, người đó đang nói rằng toàn thể sự việc là vô nghĩa. Nhiều nhất bạn có thể
cười vào nó chứ không cái gì khác. Bạn sẽ bắt gặp kiểu người thấp nhất ở mọi
nơi. Nếu kiểu người thấp nhất gặp sannyasin người đó sẽ cười; "Người này
điên rồi; một người nữa lại mất tính người và đã phát điên."
Nếu người thấp nhất thấy bạn
thiền, người đó sẽ cười, người đó sẽ nghĩ rằng bạn dường như là kẻ chút ít dở
hơi. Ông đang làm gì? Sao ông phí thời gian của mình thế? Nếu kiểu thấp nhất
này đôi khi tới tôi, người đó tới để xem người khác thiền để cho người đó có thể
cười và người đó có thể cảm thấy rất thoải mái về bản thân mình rằng người đó
không điên hay ngu như những người đang thiền này.
Lão Tử nói:
Bất tiếu, bất túc dĩ vi Đạo.
Nếu mà không cười, đấy không phải là Đạo.
Lão Tử nói, Nếu kiểu người thứ
ba không cười khi nghe về chân lí, nó sẽ không phải là chân lí. Cho nên đây là
chỉ dẫn xác định: bất kì khi nào chân lí được khẳng định, kiểu người thấp nhất
sẽ lập tức cười ngay. Điều đó chứng tỏ hai điều chắc chắn: một, rằng chân lí đã
được khẳng định, và thứ hai, rằng kiểu người thứ ba, người thấp nhất, đã nghe về
nó. Giữa chân lí và người thấp nhất, tiếng cười xảy ra; giữa phàm nhân và chân
lí, kiểu hiểu biết trí tuệ xảy ra; giữa kiểu người thứ nhất và chân lí, hiểu biết
sâu sắc của toàn thể bản thể xảy ra - toàn thể bản thể của người này đập rộn
ràng cùng cuộc phiêu lưu không biết, cánh cửa đã mở vào một thế giới mới.
Với kiểu người thứ hai cánh cửa
mở ra nhưng chỉ trong tâm trí; nó là cánh cửa suy nghĩ không phải là cửa thật,
bạn không thể đi vào trong nó được - nhiều nhất bạn có thể triết lí hoá về nó,
nghĩ về nó. Kiểu thứ người nhất đi vào cửa, kiểu người thứ hai nhiều nhất là
nghĩ về nó và cứ nghĩ hoài, kiểu người thứ ba thậm chí không nghĩ. Người đó cười
to, và mọi thứ được chấm dứt ở đó. Thế rồi người đó quên.
Kiểu người thứ ba là tamas. Kiểu
người thứ ba này, nếu người đó muốn đạt tới chân lí sẽ phải trở thành kiểu thứ
hai. Kiểu thứ hai sẽ phải trở thành kiểu thứ nhất, bằng không thì không có cách
nào.
Nên chi người xưa nói:
Sáng về Đạo, dường tăm tối,
Kiểu thứ ba và kiểu thứ hai là
phần lớn nhân loại - kiểu thứ nhất là hoa hiếm hoi. Bởi vì phần lớn hơn của
nhân loại, phần đa số, người hiểu Đạo dường như tăm tối. Con người thực của hiểu
biết dường như tăm tối với người thuộc vào kiểu thứ nhất và thứ hai.
Tiến về Đạo, dường như thối lui.
Người tiến tới chân lí dường
như thối lui. Mọi người trên thế giới sẽ nói: Ông đang làm gì vậy? Ông đã đạt tới
nhiều thứ thế, bây giờ ông thối lui. Ông sắp làm bộ trưởng chính và ông làm gì
khi nhận tính chất sannyas? Ông đang tụt lùi rồi. Ông đã gần ngay đích, ông chắc
đã đạt tới của cải lớn và quyền lực và danh vọng, nhưng ông đang làm gì? Ông
đang phá huỷ công trình và nỗ lực của đời ông, thối lui.
Tiến về Đạo, dường như thối lui.
Ngang với Đạo, dường như tầm thường.
Với đại đa số mọi người, con
người của chân lí là ai đó mà với họ cái gì đó đã đi sai, ai đó không bình thường,
ai đó khác thường. Jesus là khác thường, Lão Tử là khác thường, Krishna là khác
thường; họ không hoàn thành chuẩn của bình thường.
Nếu nhân loại bao la mà bình
thường, thế thì tất nhiên Lão Tử là khác thường. Nếu kiểu người thứ nhất tồn tại
trên thế giới sẽ không có chính phủ, không cần chính phủ nào. Sẽ có vô chính phủ.
Sẽ không cần có qui tắc bởi vì mọi người sẽ sống theo kỉ luật bên trong của họ.
Sẽ không cần có toà án và cảnh sát; thực tế, không cần cai quản người hiểu biết.
Người đó sống hoà hợp với Đạo.
Bởi vì kiểu người thứ hai, dân
chủ tồn tại trên thế giới, và bởi vì kiểu thứ ba, độc tài tồn tại trên thế giới.
Nếu kiểu thứ ba quá mạnh thì bất kì nền dân chủ nào cũng sẽ biến thành độc tài
vào bất kì lúc nào. Ở Ấn Độ điều này đang xảy ra ngay bây giờ. Jayaprakash hấp
dẫn kiểu thứ ba, hấp dẫn của ông ấy chỉ tới kiểu thứ ba và ông ấy sẽ kết án Ấn
Độ nếu Ấn Độ trở thành độc tài. Nhưng ông ấy sẽ là nguyên nhân bởi vì ông ấy
xúi giục gundas, những kẻ lưu manh. Nếu họ bị xúi giục, thế thì lập tức bất kì
nền dân chủ nào cũng phải trở thành độc tài, bởi vì với kiểu thứ ba chỉ chế độ
độc tài mới có thể ra lệnh, ngoài ra thì không. Nền dân chủ là quá tốt cho họ.
Nhớ điều này: nếu kiểu thứ nhất
tồn tại thế thì dân chủ sẽ tự động biến thành kiểu chính phủ hỗn loạn. Đó là thế
giới tốt nhất: không chính phủ, hay gần như không chính phủ, được cần tới. Nó
được cần tới chỉ cho những điều nhỏ bé, ngoài ra thì không. Với dịch vụ bưu
chính, với đường sắt - với những điều này cần có chính phủ, bởi vì tổ chức được
cần tới để hiệu quả. Bằng không thì không cần.
Với kiểu thấp nhất - chế độ độc
tài, với những người thường - dân chủ. Và bất kì khi nào một nước đi tới chế độ
độc tài, biết rõ rằng bây giờ kiểu yếu tố thứ ba đã trở nên tích cực, và điều
đó là nguy hiểm. Thực tế kiểu yếu tố thứ nhất nên trở nên ngày một tích cực
hơn; kiểu yếu tố thứ nhất nên tồn tại ngày càng nhiều hơn để cho ngay cả nền
dân chủ cũng không được cần nữa.
Đức mà cao, dường như hổng hoác;
Nó không hổng hoác, nó được
tràn đầy với cái vô hạn, nhưng bạn không thể thấy được cái vô hạn. Với bạn nó
dường như trống rỗng. Con người của tính cách thiêng liêng có vẻ hổng hoác -
người đó không có gì. Bởi vì bất kì cái gì bạn có thể đếm được, người đó không
có cái đó: người đó không có số dư ngân hàng, người đó không có quyền lực trên
thế giới này, người đó tuyệt đối vô lực. Nhưng bạn không thể thấy được sức mạnh
bên trong của người đó, rằng người đó có vinh quang hoàn toàn khác, thuộc loại
khác và phẩm chất khác, rằng người đó có ánh sáng, giầu có, kho báu - để thấy họ
bạn sẽ phải trở thành kiểu thứ nhất. Ngay cả để có thoáng nhìn về họ, bạn ít nhất
cũng sẽ phải trở thành kiểu thứ hai. Với kiểu thứ ba, con người của Đạo là con
tầu trống rỗng, người đó không có gì.
Thật trong trắng, dường như bợn nhơ;
Người đó thuần khiết thế bạn
không thể cảm thấy người đó được bởi vì bạn chỉ có thể cảm được cái bạn có -
cái như nhau có thể cảm cái như nhau.
Tôi đã nghe nói về người
Maharajah, loại người say. Cả đêm người đó sẽ xem vũ công và gái mãi dâm và say
sưa và uống rượu và đến sáng người đó sẽ đi ngủ. Người đó sẽ ngủ cả ngày - đó
là qui tắc, không phải ngoại lệ, cho người Maharajah.
Một hôm chuyện xảy ra là người
đó không cảm thấy buồn ngủ. Lúc đó mới là brahmamuhurta, sáng sớm, mặt trời còn
chưa lên, và người đó bước ra khỏi cung điện của mình. Điều đó là hiếm hoi,
lính gác trong vườn chưa bao giờ thấy người đó bước ra bởi vì sáng là lúc người
đó đi ngủ. Nhưng người đó không cảm thấy buồn ngủ cho nên người đó bước ra.
Người đó ngửi thấy mùi lạ và
người đó hỏi lính gác: Đây là kiểu mùi gì vậy? Mùi hôi, mùi hôi này từ đâu tới?
Lính gác nói: Thưa tôn ông, thưa ông chủ, mùi hôi này tới từ khí tươi buổi
sáng.
Người đã sống chỉ cuộc sống ban
đêm, được bao quanh bởi khói, đồ uống, đàn bà xấu và bẩn, không biết mùi không
khí tươi - nó cảm thấy hôi.
Nếu bạn sống quá nhiều trong
bóng tối bạn trở nên dị ứng với ánh sáng; nếu bạn sống quá nhiều trong không
thuần khiết bạn trở nên dị ứng với cái thuần khiết. Lão Tử nói:
Đức vững chắc, dường như cẩu thả.
Cho nên đừng sợ nếu bạn dường
như điên với người khác; đừng sợ nếu khi bạn thiền bạn thấy người khác cười - nếu
họ không cười đó chắc sẽ không phải là thiền chút nào.
Đừng sợ người trí thức, người nói: Lắng nghe mọi người
nhưng bao giờ cũng làm việc riêng của mình. Đừng bị bận tâm bởi họ. Nếu bạn
nghe chân lí, nếu bạn cảm chân lí, thế thì nhận rủi ro và cứ đi vào cuộc phiêu
lưu lớn lao nhất - cuộc phiêu lưu về chân lí, cuộc phiêu lưu tìm Thượng đế, cuộc
phiêu lưu để biết bản thân mình.
