Ba loại thầy

Ba loại thầy

Có ba kiểu thầy. Một kiểu không đích xác là thầy; thay vì thế là thầy giáo. Thầy giáo là người dạy, người giúp cho mọi người biết về các sự vật mà không nhận ra bản thân họ. Thỉnh thoảng thầy giáo có thể hấp dẫn hàng nghìn người. Điều duy nhất được cần là họ phải là thầy giáo giỏi. Họ có thể không biết tới bản thân họ nhưng họ có thể nói, họ có thể tranh biện, họ có thể thuyết giảng, và nhiều người có thể bị hấp dẫn qua bài nói của họ, việc thuyết giảng của họ, buổi hành lễ của họ. Và nói liên tục về Thượng đế họ có thể tự lừa họ. Dần dần họ có thể bắt đầu cảm thấy rằng họ biết.

Khi bạn nói về một điều, nguy hiểm lớn nhất là ở chỗ bạn có thể bắt đầu tin rằng bạn biết. Lúc ban đầu khi bạn bắt đầu nói, dạy... Việc dạy có hấp dẫn nào đó vì nó rất đáp ứng bản ngã - khi ai đó lắng nghe bạn một cách chăm chú, sâu bên dưới điều đó đáp ứng cho bản ngã của bạn rằng bạn biết và người kia không biết. Bạn là người biết và người kia là người dốt.

Chuyện xảy ra: một tu sĩ, một tu sĩ lớn, được mời tới nhà thương điên để nói đôi lời với những người bị giữ trong nhà thương điên đó. Tu sĩ không trông đợi gì mấy, nhưng ông ấy ngạc nhiên. Một người điên nghe ông ấy chăm chú thế - ông ấy chưa bao giờ thấy người nào lắng nghe mình chăm chú thế. Anh ta vươn mình về phía trước; từng lời anh ta đều nuốt vào con tim mình. Người này thậm chí không chớp mắt. Anh ta chăm chú thế - cứ dường như bị thôi miên.

Khi tu sĩ đã kết thúc buổi thuyết giảng, ông ta thấy rằng cùng người đó tiến tới ông giám thị và nói điều gì đó với ông này. Ông ta tò mò. Ngay khi có thể được, ông ta hỏi ông giám thị, “Người đó nói gì với ông vậy? Người đó nói cái gì đó về bài thuyết giảng của tôi sao?” Ông giám thị nói, “Vâng.” Tu sĩ hỏi, “Phiền ông kể lại cho tôi anh ta nói gì?” Ông giám thị có chút ít ngần ngại, nhưng rồi ông ấy nói, “Vâng: người đó nói, ‘Thấy gì sao? Tôi ở trong còn ông ấy ở ngoài!’”

Thầy giáo đích xác ở trong cùng vị trí, trong cùng thuyền, như bạn. Ông ấy cũng là người bị giam giữ thôi. Ông ấy không có gì nhiều hơn bạn - chỉ chút ít thông tin hơn. Thông tin không ngụ ý điều gì. Bạn có thể tích luỹ; thông minh trung bình, bình thường là cần để tích luỹ thông tin. Người ta không cần là thiên tài, người ta không cần rất tài năng; chỉ thông minh trung bình là đủ. Bạn có thể tích luỹ thông tin, bạn có thể cứ tích luỹ; bạn có thể trở thành thầy giáo.

Thầy giáo là người biết mà không có việc biết. Ông ấy hấp dẫn mọi người nếu ông ấy là người nói giỏi, người viết giỏi, nếu ông ấy có nhân cách, nếu ông ấy có sức thu hút nào đó về ông ấy, đôi mắt từ lực, thân thể đầy sức thuyết phục. Và dần dần ông ấy trở nên ngày càng thiện nghệ hơn. Nhưng người quanh ông ấy không thể là đệ tử được, họ sẽ vẫn còn là học trò. Cho dù ông ấy giả vờ rằng ông ấy là thầy, ông ấy không thể làm bạn thành đệ tử được. Nhiều nhất ông ấy có thể làm bạn thành học trò. Học trò là người đang đi tìm nhiều thông tin hơn và thầy giáo là người đã tích luỹ nhiều thông tin. Đây là kiểu thầy thứ nhất - người không phải là thầy thực chút nào.

Thế rồi có kiểu thầy thứ hai, người đã biết tới bản thân mình. Bất kì cái gì người đó nói, người đó có thể nói như Heraclitus, “Ta đã tìm.” Hay như Phật người đó có thể nói, “Ta đã thấy.” Heraclitus lịch sự hơn. Ông ấy nói với những người có thể đã không hiểu nếu ông ấy nói như Phật, “Ta đã thấy.” Phật nói, “Ta là người chứng ngộ hoàn hảo nhất mà đã từng xảy ra.” Điều đó có vẻ bản ngã nhưng nó không vậy đâu, và ông ấy đang nói cho các đệ tử của ông ấy những người có thể đã hiểu rằng không có bản ngã chút nào.

Heraclitus nói cho những người không là đệ tử - chỉ người thường. Họ chắc đã không hiểu. Một cách lễ phép ông ấy nói, “Ta đã tìm kiếm,” và bỏ phần kia - rằng, “Ta đã thấy” - cho tưởng tượng của bạn. Phật không bao giờ nói, “Ta đã tìm kiếm.” Ông ấy nói, “Ta đã thấy! Và chứng ngộ này chưa bao giờ xảy ra trước đây. Nó là hoàn toàn tuyệt đối.”

Người đã tìm thấy là thầy. Người đó sẽ hấp dẫn đệ tử. Học trò bị cấm; học trò tự họ không thể đi tới đó được. Cho dù họ trôi giạt và đạt tới bằng cách nào đó, họ sẽ bỏ đi sớm nhất có thể được bởi vì người đó sẽ không giúp cho bạn thu thập thêm tri thức. Người đó sẽ cố biến đổi bạn. Người đó sẽ cho bạn hiện hữu chứ không tri thức. Người đó sẽ cho bạn hiện hữu hơn chứ không tri thức hơn. Người đó sẽ làm cho bạn được định tâm, và trung tâm là ở đâu đó gần rốn, không trong đầu.

Bất kì ai sống trong đầu đều lệch tâm. Từ này là hay: từ tiếng Anh eccentric nghĩa là ở ngoài trung tâm. Thực sự, bất kì ai sống trong đầu đều là người điên - đầu là ngoại vi. Bạn có thể sống ở chân hay bạn có thể sống trong đầu: khoảng cách từ trung tâm là như nhau. Trung tâm là ở đâu đó gần rốn.

Thầy giáo giúp bạn ngày một bắt rễ vào đầu hơn; thầy sẽ nhổ bật rễ bạn từ đầu và trồng lại bạn. Đích xác... đó là việc trồng lại, cho nên nhiều đau đớn nhất định có đó - đau khổ, phiền não, bởi vì khi bạn trồng lại, cây phải bị nhổ bật rễ khỏi đất nơi nó đã từng ở. Và thế rồi lần nữa, nó phải được trồng trong đất mới. Điều đó sẽ mất thời gian. Lá cũ sẽ rụng. Toàn thể cây sẽ trải qua đau đớn, bất định, không biết liệu mình sẽ sống sót hay không. Đó là tái sinh. Với thầy giáo không có tái sinh; với thầy có tái sinh.

Socrates là đúng: ông ấy nói, “Ta là bà đỡ.” Vâng, thầy là bà đỡ - thầy giúp bạn được tái sinh. Nhưng điều đó nghĩa là bạn sẽ phải chết đi - chỉ thế thì bạn mới có thể được tái sinh. Cho nên thầy không chỉ là bà đỡ - Socrates chỉ mới nói nửa điều - thầy là kẻ sát nhân nữa: kẻ sát nhân cộng với bà đỡ. Đầu tiên thầy sẽ giết bạn như bạn hiện vậy và chỉ thế thì người mới có thể đi ra từ bạn. Từ cái chết của bạn, có phục sinh.

Thầy giáo không bao giờ thay đổi bạn, Dù bạn là bất kì cái gì, dù bạn là bất kì ai, thầy đơn giản cho bạn nhiều thông tin hơn. Thầy bổ sung cho bạn; thầy duy trì sự liên tục. Thầy có thể thay đổi bạn, thầy có thể tinh luyện bạn, bạn có thể trở nên có văn hoá hơn, tao nhã hơn, nhưng bạn sẽ vẫn còn như cũ: cơ sở sẽ vẫn là như cũ. Với thầy, gián đoạn xảy ra. Quá khứ của bạn trở thành dường như nó chưa bao giờ là của bạn - dường như nó thuộc về ai đó khác, dường như bạn đã mơ về nó. Nó không phải là thực; nó là ác mộng. Tính liên tục bị phá vỡ - có lỗ hổng. Cái cũ mất đi và cái mới tới, và giữa hai điều này có lỗ hổng. Lỗ hổng đó là vấn đề; lỗ hổng đó phải được đi qua. Trong lỗ hổng đó nhiều người đơn giản sợ và quay lại; chạy nhanh và níu bám lấy quá khứ của họ.

Thầy giúp bạn đi qua lỗ hổng này, nhưng với thầy giáo không có gì giống như điều đó; không có vấn đề gì. Thầy giáo giúp bạn học nhiều hơn; thầy - việc đầu tiên là giúp bạn dỡ bỏ: đó là khác biệt. Ai đó hỏi Ramana Maharshi, “Tôi đã tới từ rất xa để học từ thầy. Xin dạy cho tôi.” Ramana cười và nói, “Nếu ông đã tới để học, thế thì đi đâu đó khác đi vì ở đây chúng ta làm việc dỡ bỏ. Ở đây chúng ta không dạy. Ông đã biết quá nhiều; đó là vấn đề của ông. Học nhiều hơn và sẽ có nhiều vấn đề hơn. Chúng ta dạy cách dỡ bỏ, cách tháo gỡ ra.”

Thầy hấp dẫn đệ tử, thầy giáo hấp dẫn học trò. Đệ tử là gì? Mọi thứ phải được hiểu chi li, chỉ thế thì bạn mới có khả năng hiểu Patanjali. Ai là đệ tử? Khác biệt là gì giữa học trò và đệ tử? Học trò đi tìm tri thức, đệ tử đi tìm biến đổi, chuyển hoá. Người đó chán với bản thân mình. Người đó đã đi tới điểm, tới nhận ra rằng, “Như mình thế này, mình là vô giá trị - bụi cát, chẳng gì khác. Như mình thế này là không có giá trị gì.”

Người đó đã đi tới đạt được việc sinh mới, sinh linh mới. Người đó sẵn sàng trải qua cây chữ thập, qua đau đớn của chết và tái sinh; do đó mới có từ ‘disciple-đệ tử’. Từ disciple - đệ tử bắt nguồn từ discipline - kỉ luật: người đó sẵn sàng trải qua bất kì kỉ luật nào. Bất kì điều gì thầy nói, người đó sẵn sàng theo. Người đó đã đi theo tâm trí riêng của mình mãi cho tới giờ, và người đó đã không đạt tới đâu cả. Người đó đã nghe theo tâm trí riêng của mình và người đó đã lâm vào ngày càng nhiều rắc rối hơn. Bây giờ một điểm đã tới khi người đó nhận ra, “Thế này là đủ rồi.”

Người đó tới và buông xuôi theo thầy. Đây là đệ tử, bước thứ nhất. Người đó nói, “Bây giờ tôi sẽ nghe thầy. Tôi đã nghe đủ theo cách riêng của tôi, theo tâm trí tôi; tôi đã là tín đồ, đệ tử và điều đó chẳng dẫn tới đâu cả. Tôi đã nhận ra điều này. Bây giờ thầy là thầy tôi.” Điều đó nghĩa là, “Bây giờ thầy là tâm trí tôi. Bất kì điều gì thầy nói, tôi sẽ lắng nghe. Bất kì nơi nào thầy đưa tới, tôi sẽ đi.

Tôi sẽ không hỏi thầy bởi vì câu hỏi đó sẽ tới từ tâm trí tôi.” Đệ tử là người đã học được một điều qua cuộc sống - rằng tâm trí bạn là kẻ gây rắc rối, tâm trí bạn là căn nguyên của khổ của bạn. Tâm trí bạn bao giờ cũng nói, “Ai đó khác là nguyên nhân cho khổ của tôi, không phải tôi.” Đệ tử là người đã học được rằng đây là thủ đoạn, đây là cái bẫy của tâm trí. Nó bao giờ cũng nói, “Ai đó khác chịu trách nhiệm; tôi không chịu trách nhiệm.” Đây là cách nó cứu bản thân nó, bảo vệ, vẫn còn an ninh. Đệ tử là người đã hiểu rằng điều này là sai - đây là thủ đoạn của tâm trí.

Một khi bạn cảm thấy toàn thể cái ngớ ngẩn này của tâm trí.... Nó dẫn bạn vào ham muốn: ham muốn dẫn bạn vào thất vọng. Nó dẫn bạn vào thành công: mọi thành công đều trở thành thất bại. Nó hấp dẫn bạn hướng tới cái đẹp, và mọi cái đẹp đều tỏ ra là xấu. Nó dẫn bạn cứ đi mãi; nó không bao giờ hoàn thành bất kì hứa hẹn nào. Nó cho bạn hứa hẹn nhưng không, thậm chí không một lời hứa nào được hoàn thành. Nó cho bạn hoài nghi: hoài nghi trở thành con sâu trong trái tim - độc hại. Nó không cho phép bạn tin cậy, và không có tin cậy không có trưởng thành.

Khi bạn hiểu toàn thể điều này, chỉ thế thì bạn mới có thể trở thành đệ tử. Khi bạn tới thầy, về biểu tượng bạn để đầu mình dưới chân thầy. Đây là việc vứt bỏ đầu bạn: đây là để đầu bạn dưới chân thầy. Bây giờ bạn nói, “Bây giờ tôi sẽ vẫn còn vô đầu. Bây giờ, bất kì điều gì thầy nói sẽ là cuộc đời tôi.” Đây là buông xuôi. Thầy có đệ tử đã sẵn sàng chết và được tái sinh.

Thế rồi có kiểu thứ ba - thầy của các thầy. Thầy của học trò là kiểu thứ nhất; thầy của đệ tử là kiểu thứ hai; và thế rồi kiểu thứ ba, thầy của các thầy. Patanjali nói khi thầy trở thành thượng đế - và trở thành thượng đế nghĩa là người siêu việt lên trên thời gian; với người đó thời gian không tồn tại, dừng tồn tại; với người đó không có thời gian; người đã đi tới hiểu cái vô thời gian, cái vĩnh hằng; người đã không chỉ thay đổi và trở thành tốt, người đã không chỉ thay đổi và trở nên nhận biết, mà là người đã đi ra ngoài thời gian - người đó đã trở thành thầy của các thầy. Bây giờ người đó là thượng đế.

Vậy thì người đó sẽ làm gì, thầy của các thầy? Giai đoạn này tới chỉ khi thầy rời khỏi thân thể - chưa bao giờ trước điều đó. Bởi vì trong thân thể bạn có thể nhận biết, trong thân thể bạn có thể nhận ra rằng không có thời gian. Nhưng thân thể có đồng hồ sinh học. Nó cảm thấy đói và, sau lỗ hổng thời gian, lại đói - no và đói, ngủ, bệnh tật, mạnh khoẻ. Ban đêm thân thể phải đi ngủ; đến sáng nó phải thức dậy. Thân thể có đồng hồ sinh học. Cho nên thầy kiểu thứ ba xảy ra chỉ thầy chung cuộc rời khỏi thân thể - khi thầy không quay lại thân thể nữa.

Phật có hai thuật ngữ. Thuật ngữ thứ nhất ông ấy gọi là niết bàn, chứng ngộ; khi Phật trở nên chứng ngộ nhưng vẫn còn trong thân thể. Đó là chứng ngộ, niết bàn - nirvana. Thế rồi sau bốn mươi năm ông ấy rời khỏi thân thể; ông ấy gọi điều đó là niết bàn tuyệt đối - mahaparinirvana. Thế thì ông ấy trở thành thầy của các thầy, và ông ấy vẫn còn là thầy của các thầy.

Mọi thầy, khi rời khỏi thân thể vĩnh viễn, khi ông ấy không quay lại nữa, đều trở thành thầy của các thầy. Mohammed, Jesus, Mahavira, Phật, Patanjali, họ vẫn còn là thầy của các thầy, và họ liên tục hướng dẫn các thầy, không đệ tử. Bất kì khi nào ai đó trở thành thầy trên con đường của Patanjali, ngay lập tức có tiếp xúc với Patanjali, linh hồn của ông ấy trôi nổi trong tâm thức cá nhân, vô hạn, mà ông ấy gọi là Thượng đế. Bất kì khi nào một người đi theo con đường của Patanjali trở thành thầy, chứng ngộ, ngay lập tức có trao đổi với thầy nguyên gốc, người bây giờ là thượng đế.

Bất kì khi nào ai đó theo Phật trở nên chứng ngộ, ngay lập tức một quan hệ xảy tới trong sự tồn tại. Đột nhiên người đó được nối với Phật - Phật người không còn trong thân thể nữa, Phật người không còn trong thời gian và không còn trong không gian, nhưng dầu vậy vẫn hiện hữu; Phật người đã trở thành một với cái toàn bộ, nhưng vẫn hiện hữu. Điều này là rất ngược đời và rất khó hiểu bởi vì chúng ta không thể hiểu được cái gì ở bên ngoài thời gian. Toàn thể hiểu biết của chúng ta là bên trong thời gian; toàn thể hiểu biết của chúng ta là bên trong không gian.

Khi ai đó nói Phật tồn tại bên ngoài thời gian và không gian, điều đó không tạo ra nghĩa nào cho chúng ta. Khi bạn nói Phật tồn tại bên ngoài thời gian, điều đó nghĩa là ông ấy không tồn tại ở đâu nói riêng. Và làm sao ai đó có thể tồn tại mà không tồn tại ở đâu nói riêng? Ông ấy tồn tại, đơn giản tồn tại! Bạn không thể chỉ ra được chỗ; bạn không thể nói được ông ấy ở đâu. Theo nghĩa đó ông ấy ở không đâu cả, và theo nghĩa đó ông ấy ở mọi nơi. Với tâm trí sống trong không gian, rất khó hiểu cái gì đó bên ngoài không gian. Nhưng bất kì ai đi theo phương pháp của Phật và trở thành thầy ngay lập tức có tiếp xúc. Phật vẫn cứ giúp đỡ những người đi theo con đường của ông ấy; Jesus vẫn cứ hướng dẫn cho những người đi theo con đường của ông ấy.