Chương 9. Bắt đầu từ trung tâm

Osho - Nhận biết

Phần III: Nhận biết trong hành động

Người ngủ không thể toàn bộ trong bất kì cái gì. Bạn đang ăn, bạn không hiện hữu toàn bộ ở đó; bạn đang nghĩ cả nghìn lẻ một thứ, bạn đang mơ cả nghìn lẻ một giấc mơ, bạn đang tọng vào mình một cách máy móc. Bạn có thể làm tình với người đàn bà hay với người đàn ông, và bạn không toàn bộ ở đó. Bạn có thể nghĩ tới người đàn bà khác, đang làm tình với vợ và nghĩ về người đàn bà khác nào đó. Hay bạn có thể nghĩ về chợ, hay về giá của các thứ bạn muốn mua, hay về chiếc xe hơi, hay về ngôi nhà, hay về cả nghìn lẻ một thứ - và bạn đang làm tình một cách máy móc.

 Toàn bộ trong hành động của mình, và nếu bạn toàn bộ, bạn phải nhận biết; không ai có thể toàn bộ mà không nhận biết. Toàn bộ nghĩa là không suy nghĩ khác. Nếu bạn đang ăn, bạn đơn giản ăn; bạn toàn bộ ở đây bây giờ. Việc ăn là tất cả: bạn không tọng vào bản thân mình, bạn tận hưởng nó. Thân thể, tâm trí, linh hồn, tất cả đều hoà điệu trong khi bạn ăn và có hài hoà, nhịp điệu sâu sắc, trong cả ba tầng của bản thể bạn. Thế thì việc ăn trở thành thiền, việc bước đi trở thành thiền, việc chẻ củi trở thành thiền, việc gánh nước từ giếng trở thành thiền, việc nấu ăn trở thành thiền. Những việc nhỏ bé được biến đổi: chúng trở thành hành động chói sáng.

Chương 9. Bắt đầu từ trung tâm

Một điều cần được hiểu là ở chỗ im lặng không phải là một phần của tâm trí. Cho nên bất kì khi nào chúng ta nói, "Anh ấy có tâm trí im lặng," điều đó là vô nghĩa. Tâm trí không bao giờ có thể im lặng được. Chính việc là tâm trí là phản im lặng rồi. Tâm trí là âm thanh, không im lặng. Nếu một người thực sự im lặng, thế thì chúng ta phải nói rằng người đó không có tâm trí.

"Tâm trí im lặng" là mâu thuẫn trong thuật ngữ này. Nếu tâm trí có đó, nó không thể im lặng được; và nếu nó im lặng, nó không còn nữa. Đó là lí do tại sao các Thiền sư dùng thuật ngữ vô trí, chưa bao giờ dùng tâm trí im lặng. Vô trí là im lặng - và khoảnh khắc có vô trí bạn không thể cảm thấy thân thể mình được, bởi vì tâm trí là bước chuyển qua đó thân thể được cảm thấy. Nếu có vô trí, bạn không thể cảm thấy rằng bạn là thân thể; thân thể biến mất khỏi tâm thức. Không có tâm trí lẫn thân thể - chỉ sự tồn tại thuần khiết. Sự tồn tại thuần khiết đó được chỉ dẫn bởi im lặng.

Làm sao đạt tới im lặng này? Làm sao ở trong im lặng này? Bất kì điều gì bạn có thể làm cũng sẽ vô dụng; đó là vấn đề lớn nhất. Với người tìm kiếm im lặng, đây là vấn đề lớn nhất bởi vì bất kì điều gì bạn có thể làm cũng sẽ chẳng dẫn tới đâu cả - bởi vì việc làm không liên quan. Bạn có thể ngồi theo tư thế đặc biệt - đó là việc làm của bạn. Bạn phải đã thấy tư thế của Phật; bạn có thể ngồi theo tư thế của Phật - điều đó sẽ là việc làm. Với bản thân Phật tư thế này xảy ra. Nó không phải là nguyên nhân cho im lặng của ông ấy; thay vì thế, nó là sản phẩm phụ.

Khi tâm trí không có, khi bản thể trong im lặng toàn bộ, thân thể tuân theo như cái bóng. Thân thể lấy tư thế đặc biệt - thảnh thơi nhất có thể được, thụ động nhất có thể được. Nhưng bạn không thể làm nó theo cách vòng vo. Bạn không thể lấy tư thế trước và thế rồi làm cho im lặng theo sau. Bởi vì chúng ta thấy Phật ngồi theo tư thế đặc biệt, chúng ta nghĩ rằng nếu tuân theo tư thế này, thế thì im lặng bên trong sẽ đi theo. Đây là hệ quả sai. Với Phật hiện tượng bên trong xảy ra trước hết, và thế rồi tư thế này theo sau.

Nhìn vào nó qua kinh nghiệm riêng của bạn: khi bạn giận dữ, thân thể lấy một tư thế đặc biệt. Mắt bạn trở nên đỏ máu, mặt bạn lấy cách diễn đạt đặc biệt. Giận dữ ở bên trong và thế rồi thân thể tuân theo - không chỉ ở bên ngoài, cả ở bên trong nữa, toàn thể hệ thống hoá chất thân thể thay đổi. Máu bạn chảy nhanh hơn, hơi thở của bạn theo cách khác, bạn sẵn sàng đánh nhau hay lao vào đánh nhau. Nhưng giận dữ xảy ra trước, thế rồi thân thể theo sau.

Bắt đầu từ cực khác: làm cho mắt bạn đỏ lên, tạo ra việc thở nhanh, làm bất kì cái gì bạn cảm thấy được thân thể làm khi giận dữ có đó. Bạn có thể hành động, nhưng bạn không thể tạo ra được giận dữ bên trong. Diễn viên đang làm cùng hành động mọi khoảnh khắc. Khi người đó đóng vai yêu, người đó đang làm bất kì điều gì được thân thể làm khi tình yêu xảy ra bên trong, nhưng không có tình yêu. Diễn viên có thể đóng tốt hơn bạn, nhưng tình yêu sẽ không đi theo. Người đó sẽ có vẻ giận dữ hơn bạn trong cơn giận thực, nhưng đó chỉ là giả. Chẳng cái gì xảy ra bên trong cả.

Bất kì khi nào bạn bắt đầu từ bên ngoài, bạn sẽ tạo ra trạng thái giả. Cái thực bao giờ cũng xảy ra trước hết ở trung tâm, và thế rồi sóng đạt tới ngoại vi.

Trung tâm bên trong nhất là trong im lặng. Bắt đầu từ đó.

Chính chỉ từ im lặng mà hành động mới nảy sinh. Nếu bạn không im lặng - nếu bạn không biết cách ngồi im lặng, hay đứng im lặng trong thiền sâu - bất kì cái gì bạn làm đều là phản ứng, không phải là hành động. Bạn phản ứng. Ai đó xúc phạm bạn, nhấn nút, và bạn phản ứng. Bạn giận, bạn nhảy lên người đó - và bạn gọi nó là hành động sao? Nó không phải là hành động, lưu ý, nó là phản ứng. Người đó là người thao túng còn bạn là kẻ bị thao túng. Người đó đã nhấn một nút và bạn đã vận hành như cái máy. Cũng như bạn nhấn nút và đèn bật lên, và bạn nhấn nút và đèn tắt đi - đó chính là điều mọi người đang làm với bạn. Họ bật bạn lên, họ tắt bạn đi.

Ai đó tới và ca ngợi bạn và thổi phồng bản ngã của bạn, và bạn cảm thấy phổng mũi thế. Và thế rồi ai đó tới và chỉ trích bạn, và bạn đơn giản xì hơi bẹp dí trên đất. Bạn không phải là người chủ của riêng mình. Bất kì ai cũng có thể xúc phạm bạn và làm bạn buồn, giận, cáu bẳn, bực mình, bạo hành, điên khùng. Và bất kì ai cũng có thể ca ngợi bạn và làm cho bạn cảm thấy ở cao thế, có thể làm cho bạn cảm thấy rằng bạn là người vĩ đại nhất, rằng Alexandre Đại đế cũng chẳng là gì khi so với bạn. Và bạn hành động theo sự thao túng của người khác. Đây không phải là hành động thực.

Phật đã đi qua một làng và mọi người tới và họ xúc phạm ông ấy. Và họ dùng tất cả những lời xấc xược mà họ có thể dùng - tất cả những lời tục tĩu mà họ biết. Phật đứng đó, nghe một cách im lặng, chăm chú, và rồi nói, "Cám ơn các ông đã tới với ta, nhưng ta đang vội. Ta phải sang làng bên, mọi người đang đợi ta ở đấy. Ta không thể dành thêm thời gian cho các ông hôm nay được, nhưng ngày mai, khi quay lại, ta sẽ có nhiều thời gian hơn. Các ông có thể họp lại, và ngày mai nếu cái gì đó còn lại mà các ông muốn nói và còn chưa có khả năng nói, các ông có thể nói với ta. Nhưng hôm nay, ta xin lỗi."

Những người đó không thể nào tin được vào tai mình, mắt mình: con người này đã vẫn còn hoàn toàn không bị ảnh hưởng, không bị phân tán. Một trong số họ hỏi, "Ông không nghe chúng tôi sao? Chúng tôi đã lăng mạ ông như bất kì cái gì, còn ông thậm chí đã không trả lời!"

Phật nói, "Nếu các ông muốn câu trả lời, thế thì các ông tới quá trễ rồi. Các ông đáng phải tới từ mười năm trước đây, thế thì ta đã trả lời các ông. Nhưng trong mười năm qua ta đã dừng việc bị người khác thao túng rồi. Ta không còn là nô lệ nữa, ta là người chủ riêng của mình. Ta hành động theo bản thân ta, không theo bất kì ai khác. Ta hành động theo nhu cầu bên trong của ta. Các ông không thể buộc ta làm gì được. Điều đó hoàn toàn tốt - các ông muốn lăng mạ ta, các ông đã lăng mạ ta. Cảm thấy được hoàn thành đi; các ông đã làm việc của các ông hoàn toàn tốt. Nhưng khi có liên quan tới ta, ta không nhận những xúc phạm của các ông, và chừng nào ta không nhận chúng, chúng là vô nghĩa."

Khi ai đó xúc phạm bạn, bạn phải trở thành người nhận; bạn phải chấp nhận điều người đó nói, chỉ thế thì bạn mới có thể phản ứng. Nhưng nếu bạn không chấp nhận, nếu bạn đơn giản vẫn còn tách rời, nếu bạn giữ khoảng cách, nếu bạn vẫn còn bình thản, người đó có thể làm được gì?

Phật nói, "Ai đó có thể ném bó đuốc cháy vào dòng sông. Nó sẽ vẫn còn sáng cho tới khi nó tới dòng sông. Khoảnh khắc nó rơi vào trong dòng sông, tất cả lửa đều tắt ngấm - dòng sông làm mát nó lại. Ta đã trở thành dòng sông. Các ông ném lời lăng mạ vào ta - chúng là lửa khi các ông ném chúng ra, nhưng khoảnh khắc chúng đạt tới ta, trong cái mát mẻ của ta ngọn lửa của chúng bị mất. Chúng không còn gây tổn thương được. Các ông ném gai - rơi vào trong im lặng của ta, chúng trở thành hoa. Ta hành động từ bản tính bên trong riêng của ta.

Đây là tự phát.

Con người của nhận biết, hiểu biết, hành động. Người vô nhận biết, vô ý thức, máy móc, như rô bốt, phản ứng.

Và không phải là con người của nhận biết đơn giản quan sát - quan sát là một khía cạnh của bản thể người đó. Người đó không hành động mà không quan sát. Nhưng đừng hiểu lầm - chẳng hạn, toàn thể Ấn Độ đã hiểu lầm những người như Phật; do đó toàn thể đất nước này đã trở nên trơ ì. Cứ tưởng rằng tất cả các bậc thầy vĩ đại đều nói, "Ngồi im lặng," cả đất nước trở nên lười biếng, tệ hại. Đất nước mất đi năng lượng, sinh khí, cuộc sống. Nó trở thành hoàn toàn đờ đẫn, không thông minh, bởi vì thông minh trở nên sắc bén chỉ khi bạn hành động.

Và khi bạn hành động từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc từ nhận biết và quan sát của mình, thông minh lớn nảy sinh. Bạn bắt đầu sáng lên, rực rỡ, bạn trở nên chói sáng. Nhưng điều đó xảy ra qua hai điều: quan sát, và hành động từ việc quan sát đó. Nếu quan sát trở thành trơ ì, bạn đang tự tử đấy.

Quan sát nên dẫn bạn vào hành động, một loại hành động mới. Một phẩm chất mới được mang vào hành động. Bạn quan sát, bạn hoàn toàn yên tĩnh và im lặng. Bạn thấy tình huống là gì, và từ việc thấy đó bạn đáp ứng. Con người của nhận biết đáp ứng, người đó mang tính đáp ứng - theo nghĩa đen! Người đó mang tính đáp ứng, người đó không phản ứng. Hành động của người đó được sinh ra từ nhận biết của người đó, không từ thao túng của bạn; đó là sự khác biệt. Do đó, không có gì không tương hợp giữa quan sát và tự phát. Quan sát là chỗ bắt đầu của tự phát; tự phát là sự hoàn thành của quan sát.

Con người thực của hiểu biết thì hành động - hành động vô cùng, hành động toàn bộ, nhưng người đó hành động trong khoảnh khắc đó, từ tâm thức của mình. Người đó giống như tấm gương. Người thường, người vô ý thức, không giống tấm gương, người đó giống như phim chụp. Sự khác biệt giữa tấm gương và phim chụp là gì? Phim chụp, một khi bị lộ sáng, trở nên vô dụng. Nó nhận dấu ấn, trở nên được in dấu bởi điều đó - nó mang hình ảnh. Nhưng nhớ lấy, bức ảnh không phải là thực tại - thực tại cứ phát triển. Bạn có thể đi vào trong vườn và bạn có thể chụp ảnh bụi hồng. Ngày mai bức ảnh sẽ vẫn như vậy, ngày kia bức ảnh cũng sẽ vẫn như vậy. Lại tới và xem bụi hồng - nó không còn như cũ nữa. Hoa hồng đã qua đi, hay hoa hồng mới đã tới. Cả nghìn lẻ một điều đã xảy ra.

Cuộc sống chưa bao giờ tĩnh tại, nó cứ thay đổi. Tâm trí bạn vận hành như máy chụp ảnh, nó cứ thu thập các bức ảnh - nó là quyển an bum. Và thế rồi từ những bức ảnh đó bạn cứ phản ứng. Do đó, bạn chưa bao giờ thực với cuộc sống, bởi vì bất kì điều gì bạn làm cũng đều sai. Bất kì điều gì bạn làm, tôi nói vậy, cũng đều sai. Nó chưa bao giờ khớp cả.

Một người đàn bà chỉ cho đứa con mình xem tập ảnh gia đình, và họ bắt gặp một bức ảnh một người đàn ông đẹp - tóc râu rậm rạp, rất trẻ, rất sống động. Đứa bé hỏi, "Mẹ ơi, người này là ai thế?"

Người đàn bà nói, "Con không nhận được ra ai à? Bố con đấy!"

Đứa trẻ trông phân vân và nói, "Nếu ông ấy là bố con thì ai là người hói sống cùng chúng ta?"

Bức tranh tĩnh tại. Nó vẫn còn như nó vậy, nó không bao giờ thay đổi.

Tâm trí vô thức vận hành như máy chụp ảnh, nó vận hành như phim chụp. Tâm trí quan sát, tâm trí thiền, vận hành như tấm gương. Nó không bắt giữ dấu vết nào; nó vẫn còn hoàn toàn trống rống, bao giờ cũng trống rỗng. Cho nên bất kì cái gì tới trước tấm gương đều được phản xạ. Nếu bạn đứng trước tấm gương, nó phản xạ bạn. Nếu bạn đi khỏi, đừng nói tấm gương phản bội bạn. Tấm gương đơn giản là tấm gương. Khi bạn đi rồi, nó không còn phản xạ bạn nữa; nó không có nghĩa vụ phải phản xạ bạn thêm nữa. Bây giờ ai đó khác đối diện với nó - nó phản xạ ai đó khác. Nếu không có ai ở đó, nó phản xạ cái không. Nó bao giờ cũng thực với cuộc sống.

Phim chụp không bao giờ đúng với cuộc sống. Cho dù ảnh của bạn được chụp ngay bây giờ, vào lúc thợ ảnh lấy nó ra khỏi máy chụp ảnh, bạn không còn là người lúc chụp đó nữa! Nhiều nước đã trôi xuôi sông Hằng rồi. Bạn đã phát triển, thay đổi, bạn đã trở nên già hơn. Có thể chỉ một phút trôi qua thôi, nhưng một phút có thể là một điều lớn lao - bạn có thể chết chứ! Chỉ một phút trước đó, bạn còn sống; sau một phút, bạn có thể chết. Bức ảnh sẽ không bao giờ chết.

Nhưng trong tấm gương, nếu bạn sống, thì bạn sống; nếu bạn chết, thì bạn chết.

Học ngồi im lặng đi - trở thành tấm gương đi. Im lặng làm ra tấm gương từ tâm thức của bạn, và thế thì bạn vận hành từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc. Bạn phản xạ cuộc sống. Bạn không mang cuốn an bum bên trong đầu mình. Thế thì mắt bạn trong trẻo và hồn nhiên, bạn có sáng tỏ, bạn có tầm nhìn, và bạn chưa bao giờ không thật với cuộc sống.

Đây là sống đích thực.

Xem tiếp Chương 10 - Quay về Mục lục