Điên và Thiền

Thầy nói rằng chỉ có hai phương án cho con người, hoặc điên hoặc thiền.Nhưng hàng triệu người trên trái đất đã không đạt tới cái nào trong haiđiều này. Thầy nghĩ họ sẽ đạt tới chăng?

Họ đã đạt tới rồi! Họ đã không đạt tới thiền, nhưng họ đã đạt tới điên.Và khác biệt giữa người điên ở trong nhà thương điên và người điên ởbên ngoài chỉ là ở mức độ. Không có khác biệt về chất, khác biệt chỉ làvề lượng. Bạn có thể ít điên hơn, họ có thể nhiều điên hơn, nhưng ngườinhư anh ta đang vậy là điên.

Tại sao tôi nói con người như người đó vậy là điên? Điên ngụ ý nhiềuđiều. Một, bạn không được định tâm. Nếu bạn không được định tâm bạnsẽ không lành mạnh. Không được định tâm, nhiều tiếng nói có trong bạn- bạn là nhiều, bạn là đa nhân. Và không ai là chủ trong nhà, và mọi kẻhầu của nhà đều đòi là người chủ. Có lẫn lộn, xung đột và vật lộn liêntục. Bạn ở trong nội chiến liên tục. Nếu cuộc nội chiến này mà khôngdiễn ra thế thì bạn sẽ trong thiền. Nó liên tục ngày và đêm, trong haimươi bốn giờ. Viết ra bất kì cái gì diễn ra trong tâm trí bạn trong vàiphút, và trung thực vào. Viết ra đích xác bất kì cái gì đang diễn ra và bảnthân bạn sẽ cảm thấy rằng đây là điên.

Tôi có một kĩ thuật đặc biệt tôi dùng với nhiều người. Tôi nói họ, ngồitrong một phòng đóng kín và thế rồi bắt đầu nói to, bất kì điều gì tớitrong tâm trí. Nói to để cho bạn có thể nghe được. Mười lăm phút nóinày và bạn sẽ cảm thấy rằng bạn đang nghe người điên. Ngớ ngẩn, không nhất quán, các mảnh mẩu không liên quan trôi nổi trong tâm trí -và đó là tâm trí của bạn đấy! Cho nên bạn có thể chín mươi chín phầntrăm điên và ai đó khác đã đi qua biên giới, người đó đã đi ra ngoài mộttrăm phần trăm. Những người đã đi ra ngoài một trăm phần trăm, chúngta để họ vào trong nhà thương điên. Chúng ta không thể để bạn vào nhàthương điên bởi vì không có nhiều nhà thương điên thế. Và không thể cóđược - thế thì toàn thể trái đất phải là nhà thương điên.

Khalil Gibran viết một giai thoại nhỏ. Ông ấy nói một trong những bạncủa ông ấy đã trở nên điên cho nên người đó bị đưa vào nhà thươngđiên. Thế rồi chỉ từ tình yêu, từ bi, ông ấy tới gặp người đó, tới thămngười đó. Người đó đang ngồi dưới cây trong vườn của nhà thương điên, được bao quanh bởi một bức tường rất lớn. Khalil Gibran đi tới đó, ngồibên cạnh người bạn mình trên ghế dài và hỏi người đó, “Anh có bao giờnghĩ về tại sao anh ở đây không?”

Người điên cười và người đó nói, “Tôi ở đây bởi vì tôi muốn rời bỏ nhàthương điên lớn bên ngoài. Và tôi an bình ở đây. Trong nhà thương điênnày - ông gọi nó là nhà thương điên - không ai điên cả.”Người điên không thể nghĩ được rằng họ điên; đó là một trong nhữngđặc trưng cơ sở của điên. Nếu bạn điên bạn không thể nghĩ được rằngbạn điên. Nếu bạn có thể nghĩ được bạn điên, có khả năng... Nếu bạn cóthể nghĩ và quan niệm rằng bạn điên, bạn vẫn còn chút ít lành mạnh.

Tính điên đã không xuất hiện trong tính toàn bộ của nó. Cho nên đây làđiều ngược đời: những người thực sự lành mạnh, họ biết rằng họ điên,và những người hoàn toàn điên, họ không thể nghĩ được rằng họ điên.Bạn chưa bao giờ nghĩ rằng bạn điên: đó là một phần của điên. Bạnkhông được định tâm; bạn không thể lành mạnh. Lành mạnh của bạn chỉlà bên ngoài, được thu xếp. Ngay trên bề mặt bạn dường như lành mạnh.

Đó là lí do tại sao, một cách liên tục, bạn phải lừa dối thế giới quanhbạn. Bạn phải che giấu nhiều, bạn phải giả vờ nhiều. Bạn không chophép mọi thứ đi ra. Bạn có tính đè nén: bạn có thể nghĩ cái gì đó nhưngbạn sẽ nói cái gì đó khác. Bạn đang giả vờ, và bởi vì việc giả vờ này bạncó thể có lành mạnh bề ngoài tối thiểu quanh bạn; bên trong bạn đangsôi lên.

Thỉnh thoảng có việc bùng phát. Trong giận dữ bạn bùng nổ và cái điênbạn đã từng che giấu lòi ra. Nó phá vỡ mọi điều chỉnh của bạn. Cho nêncác nhà tâm lí nói giận dữ là điên tạm thời. Bạn sẽ thu lại cân bằng, bạnsẽ che giấu lại thực tại của bạn, bạn sẽ lại đánh bóng bề mặt của bạn -bạn sẽ lại trở thành lành mạnh. Và bạn sẽ nói rằng, “Điều đó là sai. Tôiđã làm nó mặc cho bản thân tôi. Tôi chưa bao giờ ngụ ý điều đó, cho nênthứ lỗi cho tôi.” Nhưng bạn đã ngụ ý điều đó! Điều đó còn thực hơn! Việc hỏi xin tha thứ này chỉ là giả vờ. Lần nữa bạn đang duy trì bề ngoàicủa bạn, mặt nạ của bạn.

Người lành mạnh không có mặt nạ. Khuôn mặt của người đó là nguyênthuỷ: dù người đó là bất kì cái gì, người đó là vậy. Người điên phải liêntục đổi mặt. Mọi khoảng khắc người đó phải dùng một mặt nạ khác chocác tình huống khác, cho các quan hệ khác. Cứ quan sát bản thân bạn đổimặt mình mà xem: khi bạn đi tới vợ, bạn có mặt khác, khi bạn đi tớingười yêu, bồ của bạn, bạn có mặt khác toàn bộ. Khi bạn nói với ngườihầu bạn có mặt nạ khác và khi bạn nói với ông chủ, một mặt khác toànbộ. Có thể là người hầu của bạn đang đứng ở bên phải bạn và ông chủđang đứng bên trái bạn - thế thì bạn có hai mặt đồng thời. Bên trái bạncó mặt này, bên phải bạn có mặt khác. Bởi vì với người hầu bạn khôngthể biểu lộ cùng mặt được; bạn không cần - bạn là ông chủ ở đó, cho nênmột phía sẽ là 'ông chủ'. Bạn không thể biểu lộ 'mặt ông chủ' đó cho ôngchủ của bạn được, bạn là người hầu ở đó; phía bên kia của bạn sẽ biểu lộthái độ nô lệ.

Điều này liên tục diễn ra. Bạn không quan sát, đó là lí do tại sao bạnkhông nhận biết. Nếu bạn quan sát bạn sẽ trở nên nhận biết rằng bạnđiên. Bạn không có mặt nào - hay, mặt nguyên thuỷ đã bị mất. Lấy lạimặt nguyên thuỷ là điều thiền nghĩa là gì.Cho nên Thiền sư nói, “Đi và tìm mặt nguyên thuỷ của ông, mặt ông đãcó trước khi ông được sinh ra, mặt mà ông sẽ có khi ông đã chết.” Giữasinh và tử bạn có những mặt giả. Bạn liên tục cứ lừa dối - và không chỉlừa người khác: khi bạn đứng trước gương bạn tự lừa dối bản thân mình, bạn chưa bao giờ thấy mặt thực của bạn trong gương. Bạn không códũng cảm ngần đấy để đối diện với bản thân mình. Mặt đó trong gươngcũng là giả. Bạn tạo ra nó, bạn tận hưởng nó; nó là mặt nạ được tô vẽ.

Chúng ta không chỉ đang lừa dối người khác, chúng ta cũng đang tự lừadối bản thân mình. Thực sự, chúng ta không thể lừa được người khácnếu chúng ta đã không tự lừa mình. Cho nên chúng ta phải tin vào dốitrá riêng của mình, chỉ thế thì chúng ta mới có thể làm cho người kháctin. Nếu bạn không tin vào dối trá của mình, không ai khác sẽ bị lừa.Và toàn thể điều phiền toái này mà bạn gọi là cuộc đời của bạn chẳngdẫn tới đâu cả. Nó là chuyện điên khùng. Bạn làm việc quá nhiều, bạnlàm quá sức; bạn bước và chạy. Và toàn thể cuộc đời, bạn vật lộn và bạnkhông đạt tới đâu cả. Bạn không biết bạn tới từ đâu, bạn không biết bạnđang chuyển tới đâu, bạn đang đi đâu. Nếu bạn gặp một người trênđường và bạn hỏi người đó, “Ông tới từ đâu thưa ông?” và người đó nói, “Tôi không biết,” và bạn hỏi người đó, “Ông đang đi đâu,” và người đónói, “Tôi không biết,” và dầu vậy người đó nói, “Đừng cản tôi, tôi đangvội,” bạn sẽ nghĩ gì về người đó? Bạn sẽ nghĩ người đó là điên.

Nếu bạn không biết bạn tới từ đâu và bạn đang đi đâu, thế thì vội là gì? Nhưng đây là tình huống của mọi người, và mọi người đều trên đường.Cuộc sống là con đường - bạn bao giờ cũng ở giữa - và bạn không biếtbạn đã tới từ đâu, bạn không biết bạn đang đi đâu. Bạn không có tri thứcvề cội nguồn, không có tri thức về mục đích, nhưng bạn đang vội lắm, làm mọi nỗ lực để chẳng đạt tới đâu cả.

Đây là kiểu lành mạnh gì? Và từ toàn thể vật lộn này thậm chí không cóthoáng nhìn nào về hạnh phúc tới với bạn - thậm chí không các thoángnhìn. Bạn đơn giản hi vọng một ngày nào đó, ở đâu đó, ngày mai, ngàykia - hay sau cái chết, trong kiếp sau nào đó - rằng hạnh phúc đang chờđợi bạn. Đây chỉ là thủ đoạn để trì hoãn, chỉ để cho không cảm thấy quákhổ ngay bây giờ.

Bạn thậm chí không có những thoáng nhìn về phúc lạc. Đây là kiểu lànhmạnh gì? Liên tục khổ - và qua và ở trên, khổ đó không được tạo ra bởibất kì ai khác. Bạn tạo ra khổ của bạn. Đây là kiểu lành mạnh gì? Bạnliên tục tạo ra khổ của mình! Tôi gọi điều đó là điên.Lành mạnh sẽ là điều này: bạn sẽ trở nên nhận biết rằng bạn không đượcđịnh tâm. Cho nên điều đầu tiên cần được làm là được định tâm, có đượcđịnh tâm - có một trung tâm bên trong bản thân bạn từ đó bạn có thểlãnh đạo cuộc đời của bạn, từ đó bạn có thể tạo kỉ luật cuộc đời của bạn; có người chủ bên trong bạn từ đó bạn có thể chỉ đạo, bạn có thể dichuyển. Điều đầu tiên là được kết tinh, và thế rồi điều thứ hai sẽ làkhông tạo ra khổ cho bản thân bạn. Vứt mọi cái tạo ra khổ đi, mọi độngcơ đó, ham muốn, hi vọng cái tạo ra đau khổ.

Nhưng bạn không nhận biết. Bạn đơn giản cứ làm nó, bạn không thấyrằng bạn tạo ra nó. Bất kì điều gì bạn làm, bạn đang gieo hạt mầm nàođó. Thế thì cây sẽ theo sau, và bất kì cái gì bạn đã gieo bạn sẽ gặt nó. Vàbất kì khi nào bạn gặt cái gì đều có khổ, nhưng bạn chưa bao giờ nhìnvào những hạt mầm này mà bạn đã gieo. Bất kì khi nào đau khổ xảy racho bạn, bạn nghĩ nó tới từ đâu đó khác. Bạn nghĩ nó là ngẫu nhiên nàođó hay lực ác nào đó đang làm việc chống lại bạn. Cho nên bạn đã bịa raQuỉ.Quỉ chỉ là anh chàng giơ đầu chịu báng. Bạn là Quỉ; bạn tạo ra khổ củamình. Nhưng bất kì khi nào bạn khổ bạn đơn giản đổ điều đó lên đầuQuỉ: “Quỉ đang làm cái gì đó.” Thế thì bạn thoải mái. Thế thì bạn khôngbao giờ trở nên nhận biết về hình mẫu ngu xuẩn của cuộc sống, hìnhmẫu ngu si của cuộc đời.Hay bạn gọi nó là số phận, hay bạn nói, “Thượng đế đang thử mình.”Nhưng bạn cứ né tránh sự kiện cơ sở là bạn là nguyên nhân duy nhất củabất kì điều gì xảy ra cho bạn. Và không cái gì là ngẫu nhiên. Mọi thứđều có móc nối nhân quả - và bạn là nguyên nhân.

Chẳng hạn, bạn rơi vào tình yêu. Tình yêu cho bạn cảm giác, cảm giácrằng phúc lạc là ở đâu đó cận kề. Bạn cảm thấy lần đầu tiên rằng bạnđược ai đó đón chào, ít nhất một người đón chào bạn. Bạn bắt đầu nởhoa. Cho dù một người đón chào bạn, chờ đợi bạn, yêu bạn, chăm sóccho bạn, bạn bắt đầu nở hoa. Ngay lúc bắt đầu... và thế thì ngay lập tứchình mẫu sai của bạn bắt đầu vận hành - bạn ngay lập tức muốn sở hữungười được yêu, người yêu.Và sở hữu giết chết. Khoảnh khắc bạn sở hữu người yêu bạn đã giếtchết. Thế thì bạn khổ. Thế thì bạn kêu và khóc và bạn nghĩ rằng ngườiyêu là sai, số mệnh là sai, “Số phận không chiều mình.” Nhưng bạnkhông biết rằng bạn đã đầu độc tình yêu qua sở hữu, qua tính sở hữu.Nhưng mọi người yêu đều đang làm điều đó, và mọi người yêu đều khổ.

Yêu, điều có thể cho bạn phúc lành sâu sắc nhất, trở thành khổ sâu sắcnhất. Cho nên các nền văn hoá cũ, đặc biệt ở Ấn Độ vào thời xưa, đãhoàn toàn phá huỷ hiện tượng về yêu. Họ đã thu xếp hôn nhân cho trẻem - không có khả năng rơi vào tình yêu, bởi vì yêu dẫn tới khổ. Điềunày là hiện tượng được biết tới mức nếu bạn cho phép yêu, thế thì yêudẫn tới khổ, cho nên tốt hơn cả đừng có khả năng đó. Để cho trẻ con, trẻnhỏ được lấy nhau. Trước khi chúng có thể rơi vào tình yêu, để chochúng được lấy nhau. Thế thì chúng sẽ không bao giờ biết tình yêu là gìvà chúng sẽ không trong khổ.

Nhưng yêu không bao giờ tạo ra khổ - chính bạn đầu độc nó. Yêu baogiờ cũng là vui vẻ, yêu bao giờ cũng là mở hội. Yêu là cực lạc sâu sắcnhất mà tự nhiên cho phép bạn, nhưng bạn phá huỷ nó. Cho nên chỉ đểkhông rơi vào khổ, ở Ấn Độ và ở các nước cổ, cổ đại khác, khả năng củayêu đã hoàn toàn bị đóng lại. Vậy thì bạn sẽ không rơi vào khổ - nhưngthế thì bạn cũng đã bỏ lỡ chính cực lạc mà tự nhiên cho phép. Cho nêncuộc sống tầm thường sẽ có đó: không khổ, không sướng, chỉ cứ diễn rabằng cách nào đó. Đây là điều hôn nhân đã từng là vậy trong quá khứ.

Bây giờ Mĩ đang thử, phương Tây đang thử làm sống lại tình yêu.Nhưng nhiều khổ đang tới qua điều đó, và sớm hay muộn các nướcphương Tây sẽ phải quyết định cho hôn nhân trẻ con lần nữa. Vài nhàtâm lí học đã đề nghị rằng hôn nhân trẻ em nên được đem lại bởi vì tìnhyêu đang tạo ra nhiều khổ thế. Nhưng tôi lại nói, nó không phải là yêu.Yêu không thể tạo ra khổ được. Chính là bạn, hình mẫu điên khùng củabạn, tạo ra khổ - và không chỉ trong yêu, ở mọi nơi. Mọi nơi bạn nhấtđịnh đem tâm trí của bạn tới.

Chẳng hạn, nhiều người tới tôi. Họ bắt đầu thiền. Lúc ban đầu có chớploé bất thần, nhưng chỉ lúc ban đầu. Một khi họ đã biết kinh nghiệm nàođó, một khi họ biết thoáng nhìn nào đó, mọi thứ dừng lại. Và họ tới tôi, khóc lóc và họ nói, “Cái gì xảy ra vậy? Cái gì đó đã sắp xảy ra, cái gì đóđã xảy ra, bây giờ mọi thứ đã dừng lại. Và chúng tôi đang cố gắng hếtsức, nhưng chẳng cái gì, chẳng cái gì tới từ nó.”

Tôi bảo họ, “Điều đó đã xảy ra lần đầu tiên bởi vì bạn đã không mongđợi. Bây giờ bạn mong đợi cho nên toàn thể tình huống đã thay đổi. Khibạn có cảm giác về vô trọng lượng lần đầu tiên, cảm giác về việc đượcrót đầy bởi cái gì đó không biết, cảm giác được mang khỏi cuộc sốngchết của bạn, cảm giác về những khoảnh khắc cực lạc, bạn đã khôngmong đợi nó. Bạn chưa bao giờ biết tới những khoảnh khắc như vậy.Lần đầu tiên chúng rơi xuống bạn. Bạn đã không nhận biết. Đó là tìnhhuống.

"Bây giờ bạn đang đổi tình huống. Bây giờ mọi ngày bạn ngồi cho thiền, bạn đang mong đợi. Bây giờ bạn tinh ranh, láu cá, tính toán. Khi lần đầutiên bạn có thoáng nhìn, bạn hồn nhiên, như đứa trẻ. Bạn chơi đùa vớithiền, nhưng không có mong đợi. Thế thì nó đã xảy ra. Nó sẽ xảy ra lầnnữa, nhưng thế thì bạn sẽ lại phải hồn nhiên.

"Bây giờ tâm trí bạn đang mang khổ của bạn vào, và nếu bạn cứ khăngkhăng rằng 'Mình phải có kinh nghiệm này lặp đi lặp lại', bạn sẽ đánhmất nó mãi mãi. Chừng nào bạn còn chưa quên nó hoàn toàn, điều đó cóthể mất nhiều năm. Chừng nào bạn chưa trở nên thiếu chú ý hoàn toànrằng ở đâu đó trong quá khứ việc xảy ra như vậy đã có đó, thế thì khảnăng này sẽ lại mở ra cho bạn."

Điều này tôi gọi là điên. Bạn phá huỷ mọi thứ. Bất kì cái gì tới trong taybạn, bạn lập tức phá huỷ nó. Và nhớ, cuộc sống cho bạn nhiều món quà, không được hỏi. Bạn chưa bao giờ hỏi cuộc sống, cuộc sống vẫn cho bạnnhiều món quà. Nhưng bạn phá huỷ mọi món quà, và mọi món quà cóthể trở nên ngày một lớn hơn. Nó có thể lớn lên bởi vì cuộc sống chưabao giờ cho bạn cái gì chết. Nếu yêu được trao cho bạn, nó có thể lớnlên. Nó có thể phát triển tới những chiều không biết, nhưng chínhkhoảnh khắc đầu tiên bạn phá huỷ nó.

Nếu thiền đã xảy ra cho bạn, cứ cảm thấy cám ơn với điều thiêng liêngvà quên nó đi. Chỉ cảm thấy biết ơn, và nhớ cho rõ rằng bạn không cónăng lực nào để có nó, bạn không có thẩm quyền theo bất kì cách nào đểcó nó; nó đã là món quà. Nó đã là việc tràn đầy của điều thiêng liêng.Quên nó đi. Đừng mong đợi nó, đừng đòi hỏi nó. Nó sẽ tới lại vào ngàyhôm sau - sâu hơn, cao hơn, lớn hơn. Nó sẽ cứ bàng trướng ra, nhưngmọi ngày vứt nó đi khỏi tâm trí.

Không có kết thúc cho các khả năng của nó. Nó sẽ trở thành vô hạn; toàn thể vũ trụ sẽ trở thành cực lạc cho bạn. Nhưng tâm trí bạn phải bịvứt bỏ. Tâm trí bạn là điên. Cho nên khi tôi nói chỉ có hai phương án, điên và thiền, tôi ngụ ý tâm trí và thiền. Nếu bạn vẫn còn bị giới hạntrong tâm trí bạn sẽ vẫn còn điên. Chừng nào bạn chưa siêu việt lên trêntâm trí bạn không thể siêu việt lên trên điên được. Nhiều nhất bạn có thểlà thành viên hoạt động của xã hội, có vậy thôi. Và bạn có thể là thànhviên hoạt động của xã hội bởi vì toàn thể xã hội cũng giống như bạn.

Mọi người đều điên, cho nên điên là qui tắc.Trở nên nhận biết đi - và đừng nghĩ rằng người khác điên; cảm thấy điềuđó sâu sắc rằng bạn điên và cái gì đó phải được làm. Ngay lập tức! Nó làkhẩn cấp! Đừng trì hoãn nó bởi vì một khoảnh khắc có thể tới khi bạnkhông thể làm được gì. Bạn có thể điên tới mức bạn không thể làm đượcgì.

Ngay bây giờ bạn có thể làm cái gì đó. Bạn vẫn ở bên trong các giới hạn.Cái gì đó có thể được làm, nỗ lực nào đó có thể được làm; hình mẫu cóthể được thay đổi. Nhưng một khoảnh khắc có thể tới khi bạn không thểlàm được gì, khi bạn đã trở nên bị tan nát hoàn toàn và bạn thậm chí đãmất ý thức.

Nếu bạn có thể cảm thấy rằng bạn điên, điều này là dấu hiệu rất hi vọng.Nó chứng tỏ bạn có thể trở nên tỉnh táo hướng tới thực tại riêng của bạn.Cánh cửa có đó, bạn có thể trở nên thực sự lành mạnh. Ít nhất lành mạnh chừng này là có đó - rằng bạn có thể hiểu.