Làm sao thiền nhân biết rằng mình đang đi lên cao hơn và sâu hơn?

Làm sao thiền nhân biết rằng mình đang đi lên cao hơn và sâu hơn, hay liệu mình có bị kẹt ở đâu đó không?

Điều đó rất đơn giản. Trước hết, có những phẩm chất phát triển lên khi thiền đi sâu. Chẳng hạn, bạn bắt đầu cảm thấy yêu mà chẳng có lí nào cả. Không phải là tình yêu mà bạn biết đâu, trong đó bạn phải đổ - không đổ trong yêu. Nhưng chỉ một phẩm chất của việc yêu, không chỉ với con người. Khi thiền của bạn đi sâu hơn, tình yêu của bạn sẽ bắt đầu lan rộng ra ngoài nhân loại tới con vật, tới cây cối, thậm chí tới tảng đá, tới núi non.

Nếu bạn cảm thấy rằng cái gì đó bị bỏ ra khỏi tình yêu của mình - điều đó có nghĩa là bạn bị mắc kẹt. Việc yêu của bạn phải lan toả tới toàn thể sự tồn tại. Khi việc thiền của bạn lên cao hơn, những phẩm chất thấp của bạn sẽ bắt đầu bị rơi rụng đi. Bạn không thể xoay xở có cả hai được. Bạn không thể giận dữ dễ dàng như bạn bao giờ cũng vậy. Dần dần, dần dần, bạn trở thành không thể nào giận dữ được nữa. Bạn không thể dối trá, lừa lọc, khai thác theo bất kì cách nào.

Bạn không thể tổn thương được. Hình mẫu hành vi của bạn sẽ thay đổi với thay đổi tâm thức bên trong của bạn.

Bạn sẽ không rơi vào những khoảnh khắc buồn bã mà bạn vẫn thường rơi vào - thất vọng, thất bại, buồn rầu, cảm giác về vô nghĩa, lo âu, phiền não; tất cả những điều này dần dần, dần dần trở thành kẻ xa lạ.

Một khoảnh khắc tới khi cho dù bạn muốn nổi giận, bạn sẽ thấy điều đó là không thể được; bạn đã quên mất ngôn ngữ của giận dữ. Tiếng cười sẽ trở thành dễ dàng hơn. Khuôn mặt bạn, đôi mắt bạn, sẽ ánh lên ánh sáng bên trong nào đó. Bạn sẽ tự cảm thấy rằng bạn đã trở thành ánh sáng, dường như lực trọng trường không vận hành như nó vẫn vận hành trước đây. Bạn đã mất sự nặng nề, bởi vì tất cả những tính cách đó đều rất nặng nề - giận dữ, buồn bã, thất vọng, tinh ranh. Tất cả những cảm giác này là rất nặng nề. Bạn không biết, nhưng chúng đang làm cho bạn nặng lòng và chúng cũng làm cho bạn thành khắc khổ.

Khi thiền của bạn phát triển bạn sẽ cảm thấy bản thân mình trở nên dịu dàng, mong manh - cũng như tiếng cười sẽ trở thành dễ dàng cho bạn, nước mắt sẽ trở thành dễ dàng cho bạn. Những nước mắt này sẽ không là của nỗi buồn hay tủi. Những nước mắt này sẽ là của vui vẻ, phúc lạc; những nước mắt này sẽ là của biết ơn, của cám ơn. Những nước mắt này sẽ nói lên điều mà lời không thể nói được; những nước mắt này sẽ là lời cầu nguyện của bạn.

Và lần đầu tiên bạn sẽ biết rằng nước mắt không chỉ để bầy tỏ nỗi đau của bạn, nỗi khổ của bạn, phiền não của bạn; đó là cách chúng ta đã dùng chúng. Nhưng chúng có mục đích lớn lao hơn nhiều để hoàn thành: chúng đẹp vô cùng khi chúng tới như cách diễn đạt của cực lạc.

Và bạn sẽ thấy, về toàn thể, sự mở rộng - rằng bạn đang mở rộng, bạn đang trở nên ngày một lớn hơn. Không theo nghĩa của bản ngã mà theo nghĩa là tâm thức của bạn đang lan toả, theo nghĩa là nó đang đem mọi người vào trong khu vực của nó, theo nghĩa là tay bạn đang ngày càng trở nên lớn hơn và ôm choàng lấy mọi người, theo nghĩa là khoảng cách đang rơi rụng đi, theo nghĩa là ngay cả những vì sao xa xăm cũng là gần, bởi vì tâm thức của bạn bây giờ có cánh.

Và những điều này rõ ràng và chắc chắn đến mức câu hỏi hay hoài nghi chẳng bao giờ nảy sinh. Nếu hoài nghi nảy sinh điều đó nghĩa là bạn bị mắc kẹt; thế thì tỉnh táo hơn đi, thế thì dồn năng lượng của bạn mãnh liệt hơn vào thiền. Nhưng nếu những điều này tới mà không có câu hỏi nào...

Đây là một thế giới kì lạ: nếu bạn khổ, nếu bạn phiền não, chẳng ai nói với bạn rằng ai đó đã tẩy não bạn, ai đó đã thôi miên bạn. Nhưng nếu bạn mỉm cười, nhảy múa vui vẻ trên phố, hát bài hát, mọi người sẽ bị sốc. Họ sẽ nói, "Anh làm gì vậy? Ai đó đã tẩy não anh sao - anh có bị thôi miên hay có phát điên không đấy?"

Trong thế giới kì lạ này phiền não được chấp nhận là tự nhiên. Đau khổ được chấp nhận là tự nhiên. Tại sao? Bởi vì bất kì khi nào bạn trong phiền não và bất kì khi nào bạn khổ bạn làm cho người khác cảm thấy hạnh phúc là người đó không khổ đến thế, người đó không bất hạnh đến thế. Bạn cho người đó một cơ hội để bầy tỏ thông cảm với bạn, và thông cảm chẳng tốn kém gì.

Nhưng nếu bạn phúc lạc thế, hạnh phúc thế, thế thì người đó không thể nào cảm thấy bản thân mình hạnh phúc hơn bạn được; bạn đang đặt người đó xuống dưới. Người đó cảm thấy cái gì đó sai với người đó. Người đó phải kết án bạn, bằng không thì người đó phải nghĩ về bản thân mình, điều người đó sợ nghĩ tới. Mọi người đều sợ nghĩ về bản thân mình bởi vì điều đó có nghĩa là thay đổi, biến đổi, trải qua những quá trình nào đó.

Dễ dàng chấp nhận mọi người với bộ mặt buồn, rất khó chấp nhận mọi người với tiếng cười. Đáng  phải không như vậy. Trong một thế giới tốt hơn, trong một thế giới với nhiều người có ý thức hơn, nó không nên như vậy, nó nên là điều đối lập lại - rằng khi bạn phiền não mọi người sẽ bắt đầu hỏi bạn, "Có chuyện gì vậy, điều gì đã đi sai?" Và khi bạn hạnh phúc và bạn nhảy múa bên đường, nếu ai đó đi qua, người đó có thể cùng tham gia với bạn, người đó có thể nhảy múa cùng bạn, hay người đó ít nhất cũng cảm thấy hạnh phúc khi xem bạn nhảy múa. Nhưng người đó sẽ không nói bạn điên, bởi vì nhảy múa không phải là điên, hát không phải là điên, vui vẻ không phải là điên; khổ là điên. Nhưng điên khùng được chấp nhận.

Với thiền của bạn phát triển, bạn phải nhận biết rằng bạn sẽ tạo ra biết bao nhiêu người chỉ trích quanh bạn, những người sẽ nói, "Cái gì đó đi sai với anh rồi. Chúng tôi đã thấy anh mỉm cười khi anh ngồi một mình. Tại sao anh mỉm cười? Điều này là không lành mạnh." Buồn bã là lành mạnh, nhưng mỉm cười, điều đó không lành mạnh.

Mọi người sẽ thấy khó nếu họ xúc phạm bạn và bạn không phản ứng. Bạn đơn giản nói 'cám ơn' và cứ theo đường của mình. Điều này là khó nhận bởi vì nó xúc phạm sâu sắc bản ngã của người đó. Người đó muốn lôi bạn xuống chỗ cặn bã còn bạn từ chối; bây giờ người đó một mình nơi cặn bã. Người đó không thể tha thứ cho bạn được.

Cho nên nếu những điều này bắt đầu xảy ra bạn có thể chắc chắn bạn đang trên đường đúng. Và chẳng mấy chốc những người của hiểu biết, những người của kinh nghiệm, sẽ bắt đầu thấy những thay đổi trong bạn. Họ sẽ bắt đầu hỏi bạn điều gì đã xảy ra cho bạn, làm sao điều đó đã xảy ra cho bạn. "Chúng tôi cũng muốn điều đó xảy ra cho chúng tôi." Ai muốn khổ? Ai muốn vẫn còn liên tục bị hành hạ bên trong?

Khi thiền của bạn đi sâu mọi điều này sẽ xảy ra: ai đó sẽ kết án bạn, ai đó sẽ coi bạn là điên, ai đó, người có hiểu biết nào đó, sẽ hỏi bạn, "Điều gì đã xảy ra cho anh và làm sao điều đó có thể xảy ra cho tôi được?"

Bạn vẫn còn định tâm, bắt rễ, tiếp đất trong bản thể mình - bất kì cái gì xảy ra xung quanh đều không thành vấn đề. Bạn phải trở thành trung tâm của cơn xoáy lốc. Và bạn sẽ biết khi nào bạn đã trở thành trung tâm của cơn xoáy lốc. Không cần phải hỏi, "Làm sao chúng tôi sẽ biết?" Làm sao bạn biết khi nào mình đau đầu? Bạn đơn giản biết.

Một trong các thầy giáo của tôi ở trường phổ thông là một người rất kì cục. Ngày đầu tiên vào lớp ông ấy nói với chúng tôi, "Nhớ lấy một điều: đau đầu tôi không tin, đau bụng tôi không tin, tôi chỉ tin vào những thứ tôi có thể thấy được. Cho nên nếu các trò muốn không ở trường vào bất kì ngày nào, đừng nêu ra cớ đau đầu, đau bụng vân vân; các trò phải đem cái gì đó thực đến chỉ cho tôi."

Và ông ấy được coi là một người rất nghiêm khắc. Rất khó xin phép ra ngoài dù chỉ một giờ. Tại ngay trước nhà ông ấy có hai cái cây kadamba - những cây rất đẹp. Vào lúc tối ông ấy hay đi dạo và trời lúc đó gần như tối khi ông ấy trở về.

Cho nên ngày đầu tiên tôi nói, "Chuyện này phải được giải quyết." Tôi trèo lên một trong những cây này và khi ông ấy tới dưới gốc cây, tôi thả một hòn đá vào đầu ông ấy. Ông ấy la lên, quát lên. Tôi tụt xuống. Tôi nói, "Có chuyện gì vậy?" Ông ấy nói, "Đau quá, mà trò lại hỏi có chuyện gì."

Tôi nói, "Thầy phải chỉ nó ra chứ. Chừng nào thầy còn chưa chỉ nó cho em thì em sẽ không tin vào điều đó. Em là học trò của thầy! Và đừng bao giờ nói tới điều này cho bất kì ai - em không muốn ngày mai thầy gọi em lên phòng hiệu trưởng bởi vì thầy sẽ gặp rắc rối. Thầy sẽ phải chỉ ra cái đau của thầy, thầy sẽ phải đặt nó lên bàn, bằng không thì nó chỉ là hư huyễn; thầy đã bịa ra nó; nó là tưởng tượng. Tại sao em phải trèo lên cây trước nhà thầy? Em chưa bao giờ làm điều đó trong cả đời em. Bỗng nhiên em phát điên sao?"

Ông ấy nói, "Nghe đây, tôi hiểu điều em muốn tôi hiểu, nhưng đừng nói cho ai cả. Nếu em đau đầu tôi sẽ chấp nhận điều đó, nhưng đừng bảo bất kì ai bởi vì đó là nguyên tắc cả đời tôi. Nay tôi làm ra một ngoại lệ."

Tôi nói, "Thế thì được. Em không bận tâm về bất kì ai khác. Xin thầy hiểu cho rằng khi em giơ tay, hoặc đó là đau đầu, hoặc đó là đau bụng - cái gì đó không thấy được. Thầy phải để em ra."

Cả lớp ngạc nhiên: "Chuyện gì thế này? Khoảnh khắc cậu giơ tay lên, thầy đơn giản nói "Ra đi! Ra ngay lập tức!" Và cả ngày cậu thoát khỏi hành hạ của ông ấy. Nhưng ý nghĩa của việc giơ tay đó là gì, nó có nghĩa gì? Và tại sao ông ấy lại bị xúc động thế?"

Bạn sẽ biết; điều đó còn sâu hơn nhiều so với đau đầu, sâu hơn nhiều so với đau bụng, sâu hơn nhiều so với đau tim. Nó là cái đau linh hồn, bạn sẽ biết nó.

Trích 'Bản kinh cuối cùng - Tập 6'