Read more
Osho – Thiền là gì?
Thiền không phải là tập trung
Thiền không phải là tập trung. Trong tập trung có một cái ta đang tập trung và có một đối tượng được tập trung vào. Có nhị nguyên. Trong thiền không có ai ở bên trong và không có gì ở bên ngoài. Nó không phải là việc tập trung. Không có phân chia giữa trong và ngoài. Cái trong cứ tuôn chảy vào cái ngoài, cái ngoài cứ tuôn chảy vào cái trong. Phân ranh giới, biên giới, đường biên không còn nữa. Cái trong là cái ngoài, cái ngoài là cái trong; nó là tâm thức bất nhị.
Tập trung là tâm thức nhị nguyên: đó là lí do tại sao tập trung tạo ra mệt mỏi; đó là lí do tại sao khi bạn tập trung, bạn cảm thấy kiệt sức. Và bạn không thể nào tập trung được trong hai mươi tư tiếng, bạn sẽ phải lấy ngày nghỉ để nghỉ ngơi. Tập trung chẳng bao giờ có thể trở thành bản tính của bạn được. Thiền thì không mệt mỏi, thiền không vắt kiệt bạn. Thiền có thể trở thành việc làm trong hai mươi bốn tiếng - ngày tới, ngày qua, năm tới, năm qua. Nó có thể trở thành vĩnh hằng. Nó chính là bản thân sự thảnh thơi.
Tập trung là một hành động, một hành động có ý chí. Thiền là trạng thái không ý chí, trạng thái không hành động. Nó là thảnh thơi. Người ta chỉ thả mình vào bản thể mình, và bản thể đó cũng giống hệt như bản thể của tất cả. Trong tập trung có kế hoạch, phóng chiếu, ý tưởng. Trong tập trung tâm trí vận hành từ kết luận: bạn đang làm điều gì đó. Tập trung bắt nguồn từ quá khứ.
Trong thiền không có kết luận sau nó. Bạn không làm bất kì điều gì đặc biệt, bạn chỉ đơn giản hiện hữu. Nó không có quá khứ, không bị quá khứ vấy bẩn. Nó không có tương lai, nó là sự thuần khiết của tất cả tương lai. Nó là điều Lão Tử đã gọi là vi vô vi, hành động qua bất hành. Đây là điều các thiền sư đã từng nói: ngồi im lặng không làm gì, xuân tới và cỏ tự nó mọc lên. Nhớ lấy, ‘tự nó’ - chẳng có gì phải làm cả. Bạn không kéo cỏ mọc lên; xuân tới và cỏ tự nó mọc lên. Trạng thái đó - khi bạn cho phép cuộc sống diễn ra theo ý riêng của nó, khi bạn không muốn hướng dẫn nó, khi bạn không muốn đưa ra bất kì việc điều khiển gì cho nó, khi bạn không thao túng, khi bạn không bó buộc bất kì kỉ luật nào lên nó - trạng thái của tự phát không kỉ luật thuần khiết đó, chính đó là thiền.
Thiền là trong hiện tại, hiện tại thuần khiết. Thiền là trực tiếp. Bạn không thể thiền được, nhưng bạn có thể trong thiền; bạn không thể trong tập trung được, nhưng bạn có thể tập trung. Tập trung là con người, thiền là điều thiêng liêng.
Tập trung có một trung tâm trong bạn; từ trung tâm đó nó đi ra. Tập trung có cái ta trong bạn. Trong thực tế người tập trung thật nhiều sẽ bắt đầu thu thập cái ta rất mạnh. Người đó bắt đầu trở thành ngày một mạnh hơn, người đó bắt đầu trở thành ngày một nhiều ý chí hơn. Người ấy trông có vẻ tự chủ hơn, hơn là một mảnh.
Con người của thiền không trở thành mạnh mẽ: người ấy trở thành im lặng, người ấy trở thành an bình. Sức mạnh được tạo ra từ xung đột; tất cả các sức mạnh đều là từ cọ sát. Từ cọ sát sinh ra điện. Bạn có thể tạo ra điện từ nước: khi sông đổ từ núi xuống, có cọ sát giữa sông và đá, và cọ sát sinh ra năng lượng. Đó là lí do tại sao những người tìm kiếm sức mạnh bao giờ cũng tranh đấu. Tranh đấu tạo ra năng lượng. Bao giờ cũng là thông qua cọ sát mà năng lượng được tạo ra, sức mạnh được tạo ra. Thế giới cứ đi vào trong chiến tranh mãi bởi vì thế giới bị quá chi phối bởi ý tưởng về sức mạnh. Bạn không thể mạnh mà không tranh đấu.
Thiền đem tới an bình. An bình có sức mạnh riêng của nó, nhưng đó lại là một hiện tượng hoàn toàn khác. Sức mạnh được tạo ra từ sự cọ sát là bạo hành, hung hăng, nam tính. Sức mạnh - tôi đang dùng từ này bởi vì không có từ khác - sức mạnh bắt nguồn từ an bình, là nữ tính. Nó có duyên dáng của nó. Nó là sức mạnh thụ động, nó là tiếp nhận, nó là cởi mở. Nó không bắt nguồn từ cọ sát; đó là lí do tại sao nó lại không bạo hành.
Phật là mạnh mẽ, mạnh mẽ trong an bình của ông ấy, trong im lặng của ông ấy. Ông ấy mạnh mẽ như hoa hồng, ông ấy không mạnh mẽ như bom nguyên tử. Ông ấy mạnh mẽ như nụ cười của trẻ thơ... rất mảnh mai, rất mong manh; nhưng ông ấy không mạnh như lưỡi kiếm. Ông ấy mạnh mẽ, như ngọn đèn đất nhỏ, ngọn lửa nhỏ cháy sáng trong đêm tối. Đó là một chiều hướng sức mạnh hoàn toàn khác. Sức mạnh này là cái chúng ta gọi là sức mạnh thiêng liêng. Nó không bắt nguồn từ cọ sát.
Tập trung là cọ sát: bạn tranh đấu với tâm trí mình. Bạn cố gắng hội tụ tâm trí theo một cách nào đó, hướng tới một ý tưởng nào đó, hướng tới một vật nào đó. Bạn bắt buộc nó, bạn đem nó trở lại mãi. Nó cố gắng thoát ra, nó chạy đi, nó đi lạc lối, nó bắt đầu suy nghĩ cả nghìn lẻ một thứ, và bạn đem nó lại và bạn bó buộc nó. Bạn đi vào tự tranh đấu. Chắc chắn sức mạnh được tạo ra; sức mạnh đó cũng hại như bất kì sức mạnh nào khác, sức mạnh đó là nguy hiểm như bất kì sức mạnh nào khác.
Sức mạnh đó sẽ được dùng để làm hại ai đó, bởi vì sức mạnh tới từ cọ sát là bạo hành. Cái gì đó bắt nguồn từ bạo hành thì sẽ là bạo hành; nó sẽ mang tính huỷ diệt. Sức mạnh tới từ an bình, không cọ sát, không tranh đấu, không thao túng, là sức mạnh của hoa hồng, sức mạnh của ngọn đèn nhỏ, sức mạnh của nụ cười trẻ nhỏ, sức mạnh của khóc lóc của phụ nữ, sức mạnh ở trong những giọt nước mắt và trong những giọt sương sớm. Nó là mênh mông nhưng không nặng nề; nó là vô hạn nhưng không bạo hành.
Tập trung sẽ làm cho bạn thành người có ý chí. Thiền sẽ làm cho bạn thành cái trống rỗng. Đó là điều Phật đang nói cho Sariputra. Prajnaparamita có nghĩa đích xác là ‘thiền, trí huệ của cõi bên kia’.
Bạn không thể đem nó tới nhưng bạn có thể cởi mở với nó. Bạn không cần làm bất kì điều gì để đem nó vào trong thế giới - bạn không thể đem nó tới; nó ở bên ngoài bạn. Bạn phải tan biến để cho nó tới. Tâm trí phải dừng lại để thiền có đấy. Tập trung là nỗ lực của tâm trí; thiền là trạng thái vô trí. Thiền là nhận biết thuần khiết, thiền không có động cơ trong nó.
Thiền là cây lớn lên mà không có hạt mầm: đó là phép mầu của thiền, điều ảo thuật, điều bí ẩn. Tập trung có hạt mầm trong nó: bạn tập trung với một mục đích nào đó, có động cơ, nó là nó động cơ. Thiền không có động cơ. Thế thì tại sao người ta phải thiền nếu không có động cơ?
Thiền đi vào trong sự tồn tại chỉ khi bạn đã nhìn vào trong tất cả các động cơ và thấy thiếu chúng, khi bạn đã đi qua cả vòng động cơ và bạn đã thấy cái giả dối của nó. Bạn đã thấy rằng động cơ chẳng dẫn đến đâu cả, rằng bạn cứ đi vòng tròn mãi; bạn vẫn còn như cũ. Động cơ cứ tiếp tục dẫn bạn đi, hướng bạn đi, gần như đưa bạn tới điên khùng, tạo ra ham muốn mới, nhưng chẳng đạt được cái gì cả. Đôi tay vẫn còn trống rỗng như trước. Khi điều này đã được thấy rõ, khi bạn đã nhìn vào cuộc sống mình và thấy tất cả các động cơ của mình đều thất bại...
Không động cơ nào thành công cả, không động cơ nào lại đem được hạnh phúc cho bất kì ai. Động cơ chỉ hứa hẹn; hàng hoá chẳng bao giờ được giao. Động cơ này thất bại thì động cơ khác tới và lại hứa hẹn nữa với bạn... và bạn lại bị lừa nữa. Cứ bị động cơ lừa đi lừa lại mãi, rồi một hôm bỗng nhiên bạn trở nên nhận biết - bỗng nhiên bạn nhìn vào nó, và chính cái nhìn đó là bắt đầu cho thiền. Nó không có hạt mầm trong đó, nó không có động cơ trong đó. Nếu bạn thiền về cái gì đó, thế thì bạn đang tập trung, không phải là thiền. Thế thì bạn vẫn trong thế giới - tâm trí bạn vẫn đang quan tâm tới những đồ rẻ mạt, tầm thường. Thế thì bạn vẫn là phàm nhân.
Cho dù là bạn thiền để đạt tới Thượng đế, bạn vẫn cứ là phàm nhân. Cho dù là bạn thiền để đạt tới niết bàn, bạn vẫn cứ là phàm nhân - bởi vì thiền không có mục đích. Thiền là cái nhìn sáng suốt rằng tất cả các mục đích đều sai. Thiền là việc hiểu rằng ham muốn chẳng dẫn đến đâu cả. Thấy điều đó đi... Và điều này không phải là niềm tin rằng bạn có thể nhận được từ tôi hay từ Phật hay từ Jesus. Đây không phải là tri thức; bạn sẽ phải thấy nó.
Bạn có thể thấy nó ngay bây giờ! Bạn đã sống, bạn đã thấy nhiều động cơ, bạn đã trong rối loạn, bạn đã nghĩ về cái gì phải làm, cái gì không làm, và bạn đã làm nhiều thứ. Tất cả những cái đó dẫn bạn tới đâu? Nhìn vào trong nó đi! Tôi không nói là đồng ý với tôi, tôi không nói tin vào tôi. Tôi đơn giản làm cho bạn nhận biết về một sự kiện mà bạn đã từng quên lãng. Đây không phải là lí thuyết, đây là một phát biểu đơn giản về một sự kiện rất đơn giản. Có thể bởi vì nó đơn giản thế, đó là lí do tại sao bạn cứ tiếp tục mãi mà không nhìn vào nó. Tâm trí bao giờ cũng quan tâm tới những cái phức tạp, bởi vì cái gì đó có thể được làm với thứ phức tạp. Bạn không thể làm bất kì cái gì với hiện tượng đơn giản.
Cái đơn giản bị không nhận thấy, cái đơn giản bị lãng quên, cái đơn giản bị bỏ qua. Cái đơn giản hiển nhiên đến mức bạn chẳng bao giờ nhìn vào nó. Bạn cứ đi tìm kiếm cái phức tạp - cái phức tạp có thách thức ở trong nó. Cái phức tạp của một hiện tượng, của một vấn đề, của một tình huống, cho bạn sự thách thức. Trong thách thức đó năng lượng, cọ sát, xung đột tới: bạn phải giải quyết vấn đề này, bạn phải chứng minh rằng bạn có thể giải quyết vấn đề này. Khi vấn đề có đó thì bạn xúc động bởi kích động rằng có khả năng chứng minh điều gì đó. Nhưng điều tôi đang nói là sự kiện đơn giản, nó không phải là vấn đề. Nó không cho bạn thách thức, nó đơn giản có đấy. Bạn có thể nhìn vào nó hay bạn có thể né tránh nó. Mà nó cũng chẳng hô to lên; nó đơn giản thế. Bạn thậm chí không thể gọi nó là một tiếng nói tĩnh lặng, nhỏ bé bên trong bạn; nó thậm chí cũng không thì thào. Nó đơn giản có đấy - bạn có thể nhìn, bạn có thể không nhìn.
Nhìn nó đi! Và khi tôi nói, “Nhìn nó đi,” tôi muốn nói nhìn nó ngay bây giờ, ngay lập tức. Không cần phải đợi. Và làm nhanh chóng khi tôi nói, “Nhìn nó!” Nhìn nó, nhưng nhanh chóng, bởi vì nếu bạn bắt đầu nghĩ, nếu bạn không nhìn nhanh chóng, ngay lập tức, trong giây lát đó thì tâm trí sẽ vào và tâm trí bắt đầu đem định kiến tới. Và bạn lại trong trạng thái triết lí - nhiều ý nghĩ. Thế thì bạn phải chọn cái gì phải và cái gì trái, suy xét đã bắt đầu. Bạn bỏ lỡ khoảnh khắc tồn tại.
Khoảnh khắc tồn tại là ngay bây giờ. Chỉ có nhìn, và đó là thiền - cái nhìn đó là thiền. Chỉ thấy tính sự kiện của điều nào đó, của trạng thái nào đó, thì là thiền. Thiền không có động cơ, do đó không có trung tâm cho nó. Và bởi vì không có động cơ và không trung tâm, nên không có cái ta trong đó. Bạn không vận hành từ một trung tâm trong thiền, bạn hành động từ cái không. Đáp ứng từ cái không chính là tất cả điều thiền là gì.
Tâm trí tập trung: nó hành động từ quá khứ. Thiền hành động trong hiện tại, từ hiện tại. Nó là đáp ứng thuần khiết cho hiện tại, nó không phải là phản ứng. Nó hành động không từ kết luận, nó hành động khi thấy sự tồn tại. Quan sát trong cuộc sống bạn: có khác biệt lớn khi bạn hành động từ kết luận. Bạn thấy một người, bạn cảm thấy hấp dẫn - một người đẹp, trông rất hay, trông hồn nhiên. Mắt người đó thật đẹp, rung động thật đẹp. Nhưng thế rồi người đó giới thiệu mình và người đó nói, “Tôi là người Do Thái” - còn bạn là người Ki tô giáo. Cái gì đó lập tức nhoáng lên và có khoảng cách: bây giờ người đó không còn hồn nhiên nữa, người đó không còn đẹp nữa.
Bạn có một ý tưởng nào đó về người Do Thái. Hay, người đó là người Ki tô giáo còn bạn là người Do Thái; bạn có ý tưởng nào đó về người Ki tô giáo - điều Ki tô giáo đã làm với người Do Thái trong quá khứ, điều người Ki tô giáo khác đã làm với người Do Thái, cách thức họ đã tra tấn người Do Thái qua các thời đại... và bỗng nhiên người ấy là người Ki tô giáo - và một cái gì đó lập tức thay đổi. Đây là hành động từ kết luận, định kiến, không nhìn vào con người này - bởi vì con người này có thể không phải là người mà bạn nghĩ người Do Thái phải là... bởi vì mỗi người Do Thái là một loại người khác, mỗi người Hindu là một loại người khác, mỗi người Mô ha mét giáo cũng vậy. Bạn không thể nào hành động từ định kiến. Bạn không thể nào hành động bằng việc phân loại mọi người. Bạn không thể chia tổ mọi người; không ai có thể bị nhóm vào các phân loại. Bạn có thể bị lừa bởi hàng trăm người cộng sản, và khi bạn gặp người cộng sản thứ một trăm linh một, đừng cứ tin vào phân loại mà bạn đã lập ra trong trí: rằng người cộng sản là lừa dối - hay bất kì cái gì khác. Người này có thể là một kiểu người khác, bởi vì không hai người nào giống nhau cả.
Bất kì khi nào bạn hành động từ kết luận, đấy đều là tâm trí. Khi bạn nhìn vào hiện tại và bạn không cho phép bất kì ý tưởng nào cản trở thực tại, cản trở sự kiện, bạn chỉ nhìn vào sự kiện và hành động từ cái nhìn đó, đấy là thiền.
Thiền không phải là cái gì đó bạn làm vào buổi sáng và bạn kết thúc nó, thiền là cái gì đó bạn phải liên tục sống trong mọi khoảnh khắc cuộc sống bạn. Bước đi, ngủ, ngồi, nói, nghe - nó phải là một loại không khí. Người thảnh thơi vẫn còn trong nó. Người cứ vứt bỏ quá khứ thì vẫn còn trong thiền. Đừng bao giờ hành động từ kết luận; những kết luận đó là ước định của bạn, định kiến của bạn, ham muốn của bạn, sợ hãi của bạn, và tất cả những cái còn lại của nó. Nói ngắn gọn, bạn có đó!
Bạn có nghĩa là quá khứ bạn. Bạn có nghĩa là tất cả kinh nghiệm của bạn về quá khứ. Bạn đừng cho phép cái đã chết thắng thế cái sống, đừng cho phép quá khứ ảnh hưởng tới hiện tại, đừng cho phép cái chết chế ngự cuộc sống bạn - đó chính là thiền là gì. Nói ngắn gọn, trong thiền, bạn không có đó. Cái chết không kiểm soát cái sống.
Thiền là một loại kinh nghiệm đem cho bạn phẩm chất hoàn toàn khác để sống cuộc sống của mình. Thế thì bạn không sống như người Hindu, người Mô ha mét giáo, người Ấn Độ hay người Đức; bạn đơn giản sống như tâm thức. Khi bạn sống trong khoảnh khắc này và không có gì can nhiễu tới, hành động là toàn bộ bởi vì không có phân tán - phân tán tới từ quá khứ và tương lai.
Khi chú ý là toàn bộ, hành động là toàn bộ. Nó không để lại cái gì. Nó liên tục giải phóng bạn, nó chưa bao giờ tạo ra giam hãm bạn, nó chưa bao giờ bỏ tù bạn. Và đó là mục đích tối thượng của Phật; đó là cái ông ấy gọi là niết bàn. ‘Niết bàn’ có nghĩa là tự do - hoàn toàn, tuyệt đối, không cản trở. Bạn trở thành bầu trời rộng mở. Không có biên giới cho nó, nó là vô hạn. Nó đơn giản có đấy... và thế thì chẳng có gì bao quanh bạn, bên trong và bên ngoài. Cái không là sự vận hành của trạng thái thiền của tâm thức. Và trong cái không đó là phúc lành. Bản thân cái không đó là phúc lành.
