Thiền mang nụ cười và làn gió mới vào tôn giáo, ngay cả chế nhạo tôn giáo

Thiền mang nụ cười và làn gió mới vào tôn giáo, ngay cả chế nhạo tôn giáo

Khi bạn đi tìm để biết nó, bạn không thể gặp nó.

Bạn không thể ôm giữ nó,

Và bạn cũng không thể đánh mất nó.

Hãy xem cái câu tuyệt vời này. Bạn không thể ôm giữ nó. Ðúng như thế, bạn sẽ không bao giờ chiếm hữu được Thượng Ðế. Thượng Ðế không thể bị chiếm hữu.

Không ai chiếm hữu được những cái gì to tát vĩ đại - nhưng đây là một trong những điều điên rồ nhất mà con người hiện đang làm. Chúng ta chỉ muốn chiếm hữu. Khi bạn yêu một người thế là bạn muốn chiếm hữu, nhưng sự chiếm hữu đã hủy diệt tình yêu. Tình yêu là phẩm chất của Thượng Ðế. Jesus đã nói một câu rất đúng, "Tình yêu là Thượng Ðế". Nếu bạn thật sự muốn yêu thương, đừng cố gắng chiếm hữu nó. Bằng chiếm hữu, bạn đã giết chết nó, bạn đã đầu độc nó. Bạn rất là nhỏ bé mà tình yêu thì lại rất lớn lao, làm sao bạn có thể chiếm hữu được? Bạn có thể bị nó chiếm hữu, đúng vậy, nhưng bạn không thể chiếm hữu nó. Cái nhỏ hơn không thể chiếm hữu được cái lớn hơn. Ðó là điều thật giản đơn, nhưng cũng rất khó khăn để cho người ta hiểu.

Khi yêu ai ta muốn chiếm hữu trọn vẹn tình yêu, ta muốn chiếm hữu sự dấu yêu, người tình của ta, ta muốn hoàn toàn chiếm lĩnh vì sợ rằng người khác sẽ lấy đi mất. Thế nhưng trước khi bị ai đó lấy mất, nó đã thực sự tan biến. Nó không còn hiện hữu nữa. Ngay khoảnh khắc bạn bắt đầu nghĩ đến sự chiếm hữu, bạn đã thực sự giết chết tình yêu. Bây giờ những gì còn lại chỉ là một cái xác chết, một thây ma. Sự sống đã tan biến.

Ðời sống cũng không thể được chiếm hữu vì đời sống là Thượng Ðế. Hiện hữu không thể bị chiếm hữu vì hiện hữu là Thượng Ðế.

Bạn trông thấy một bông hoa tuyệt đẹp, một đóa hồng, trên một bụi cây và bạn lập tức ngắt nó ra khỏi bụi hồng. Bạn muốn chiếm hữu nó. Và thế là bạn đã giết nó. Bây giờ bạn cài nó vào khuy áo của bạn. -nó trở thành một bông hoa chết, một tử thi, không còn là một đóa hồng xinh đẹp nữa. Một cái xác chết thì chắc chắn là không đẹp rồi, phải không? Nó sẽ trở thành một hồi ức và mau chóng bị xóa nhoà. Ðoá hồng kia sống động, xinh đẹp biết bao khi còn ở trên cành. Nó thật tươi trẻ, thật hạnh phúc, trong nó là cả một khúc luân vũ của sự sống, sự hòa điệu nhịp nhàng của muôn vàn thanh âm vây quanh. Bạn đã giết chết tất cả. Và bây giờ bạn đang mang một bông hoa chết trên khuy áo của bạn.

Ðó là điều mà chúng ta đang hành xử trong mọi việc. Cái đẹp, tình yêu, Thượng Ðế. Chúng ta chỉ muốn chiếm hữu.

Bạn không thể ôm giữ nó,

Hãy nhớ cho

Và bạn cũng không thể đánh mất nó.

Thật là tuyệt. Vâng, bạn không thể chiếm hữu nó, nhưng cũng không thể nào làm mất được nó. Nó ở đó. Nó luôn có mặt ở đó. Nếu bạn tĩnh lặng, bạn sẽ bắt đầu cảm thấy nó. Bạn phải hòa điệu cùng nó. Bạn phải trở nên tĩnh lặng để có thể lắng nghe. Bạn phải trở nên tĩnh lặng để vũ điệu của Thượng Ðế có thể đi sâu vào lòng, để Thượng Ðế cùng rung động, cùng chung một nhịp đập với trái tim bạn. Bạn phải liệng bỏ cái tật vội vàng, cái tật hối hả, cả cái tâm viên ý mã, muốn đạt đến cái này, trở thành cái nọ, lúc thế này, lúc thế kia. Hãy chấm dứt, đừng trở nên một cái gì cả. Và thế là nó ở đó, bạn không bao giờ có thể mất nó.

Cái gì không thể lấy, bạn sẽ được.

Cái gì không thể lấy, bạn sẽ được. Ngay từ khoảnh khắc hiểu được rằng bạn không thể nào chiếm hữu được nó, bạn liệng bỏ cái ý hướng chiếm hữu, thế là nó có mặt ở đó và bạn được nó. Ngay từ khoảnh khắc bạn hiểu được rằng tình yêu không thể được chiếm hữu, một mối cảm thông sâu sắc òa vỡ trong bạn. Và bây giờ bạn sẽ có nó, vĩnh viễn. Bạn không bao giờ mất.

Tuy nhiên bạn chỉ sở hữu được nó khi nào bạn nhận ra một điều rằng nó không thể nào bị chiếm hữu, rằng không có cách gì bạn chiếm được nó.

Ðây là nghịch lý của Thiền. Thiền là con đường của nghịch lý. Nó nói rằng nếu bạn muốn chiếm hữu Thượng Ðế, xin làm ơn bỏ ý nghĩ đó đi và rồi bạn có Thượng Ðế. Nếu bạn muốn chiếm hữu tình yêu, đừng làm thế, và tình yêu sẽ có mặt, sẽ mãi là của bạn. Bạn không thể đánh mất nó; không cách gì mất được nó.

Khi bạn yên lặng, nó nói ra;

Khi bạn nói ra, nó yên lặng.

Dĩ nhiên cả hai không thể nói cùng một lúc. Martin Buber đã làm cho từ "đối thoại" thấm đậm nhiều ý nghĩa trong xã hội phương Tây. Nhưng đây chỉ mới là tuệ giác chứ chưa phải là đỉnh cao của Thiền. Martin Buber nói rằng cầu nguyện là một sự đối thoại. Trong cuộc đối thoại này bạn nói chuyện với Thượng Ðế và Thượng Ðế nói chuyện với bạn. Dĩ nhiên, đối thoại là một mối tương quan "Anh -Tôi". Ðối thoại là phải có hai người. Ðó là mối liên hệ song phương. Có bạn ở trong đó.

Thiền cho rằng không thể có chuyện như vậy. Nếu bạn nói, Thượng Ðế im lặng. Khi bạn đang nói cũng có nghĩa là đang gây ra những náo động ở trong đầu bạn, Thượng Ðế sẽ tan biến - tiếng nói của người rất là mỏng manh, rất là yên lắng và bạn chỉ có thể nghe được trong một không khí hoàn toàn yên lặng. Ðó không phải là một cuộc đối thoại. Ðó là một sự thụ động lắng nghe.

Chỉ có thể có một trong hai trường hợp, hoặc bạn nói và Thượng Ðế vắng mặt, hay Thượng Ðế lên tiếng và không hề có bạn ở đó. Chỉ khi nào bạn thể nhập, tan biến vào cùng với Thượng Ðế bạn mới có thể nghe được tiếng nói của người. Ðó là lúc tiếng nói này vọng lên khắp nơi, trong từng tiếng hót líu lo của loài chim, trong từng tiếng róc rách của dòng suối, trong từng tiếng thì thào của ngọn gió thoảng qua cánh rừng thông. Thượng Ðế ở khắp mọi nơi, chỉ khi nào bạn chìm vào trong tĩnh lặng.

Khi bạn yên lặng, nó nói ra;

Khi bạn nói ra, nó yên lặng.

Cánh cổng lớn rộng mở cho những kẻ khất sĩ không nhà

Không một đám đông nào cản lối.

Không có chuyện cạnh tranh, không ai cản lối bạn, không có đối thủ tranh đua. Bạn không cần phải hấp tấp. Bạn không cần phải cố gắng để chụp giựt. Không có ai cạnh tranh với bạn, cũng không có ai đứng chặn trước bạn ngoài Thượng Ðế, chỉ có Thượng Ðế. Bây giờ thì bạn có thể thư giản. Bạn không bao giờ còn lo sợ bị nhỡ nhàng. Bạn không thể mất vì nó luôn ở trong bản thể rốt ráo của muôn vật. Bạn không thể đánh mất Thượng Ðế. Hãy thư giản.

Tất cả những điều này được nói ra nhằm giúp bạn thư giản. Thượng Ðế không thể bị mất - thư giản. Không có ai ngăn đường chặn lối bạn - thư giản. Không có gì phải hấp tấp vì Thượng Ðế không hề buộc bạn phải đúng giờ - thư giản. Không cần phải đi đến nơi đâu vì Thượng Ðế không hề cách xa ta hàng tinh cầu - thư giản. Bạn không thể mất vì nó luôn ở trong bản thể rốt ráo của muôn vật - thư giản.

Toàn bộ thông điệp của tất cả những điều nghịch lý này là - thư giản. Nó có thể được cô đọng lại trong một chữ - thư giản. Ðừng tìm, đừng kiếm, đừng hỏi, đừng gõ, đừng đòi hỏi nữa - thư giản. Nếu bạn thư giản, nó sẽ đến. Nếu bạn thư giản, nó có mặt. Nếu bạn thư giản, bạn bắt đầu rung động cùng một nhịp điệu với nó.

Ðó là điều mà nhà Thiền gọi là hoát nhiên đạt ngộ... một trạng thái hiện sinh hoàn toàn thư giản, một trạng thái an nhiên tự tại không còn ý thức trở thành một cái gì đó tồn tại trong tâm; khi bạn không còn là người vươn đến thành tựu; không còn nơi chốn để đi đến; không còn mục tiêu để đạt; khi tất cả mọi mục tiêu đều tan biến, mọi mục đích đều bỏ lại đàng sau; khi bạn là chính bạn, bản lai diện mục, như thị. Trong cái khoảnh khắc của như thị đó bạn hoàn toàn tan biến, thể nhập vào cùng với nhất thể và cái tín hiệu sống mới mẻ - chưa từng hề có trong bạn - nổ bùng ra. Cái tín hiệu sống đó được gọi là hoát nhiên đạt ngộ, là đại định tam muội, là giác ngộ.

Nó có thể xảy ra trong mọi tình huống, bất cứ lúc nào bạn hoà điệu với nhất thể.

Và điều cuối cùng. Thiền không mang một khuôn mặt nghiêm trọng. Nó không thiếu những khôi hài ý nhị. Không có tôn giáo nào tiến bộ đến mức cho khôi hài có một chỗ đứng. Chỉ ở trong Thiền mới có tiếng cười. Thiền là một ngày hội. Tinh thần của Thiền là thực hiện cái lễ hội tươi vui đó.

Những tôn giáo khác đều tỏ ra rất nghiêm trọng, cứ như việc vươn đến Thượng Ðế là một đại sự, làm như có ai đó đang giựt Thượng Ðế ra khỏi tay họ, làm như Thượng Ðế đang tìm cách ẩn trốn chúng ta, làm như Thượng Ðế tạo ra rất nhiều chướng ngại một cách cố tình; làm như là có một sự tranh đua lớn và không có đủ Thượng Ðế cho hết thảy mọi người; làm như Thượng Ðế là tiền bạc và chẳng bao giờ đủ cho tất cả. Thế nên nếu như bạn không chụp giựt Thượng Ðế ngay tức khắc trước những kẻ khác, những người khác sẽ chụp giựt mất. Ðây là những người rất nghiêm trang, những người chỉ biết đến tiền, những người có mục tiêu để nhắm đến -nhưng thực sự không phải là những con người tín ngưỡng.

Thượng Ðế rất đổi lớn lao, rất đổi bao la, rất đổi vĩ đại. Ðây là nhất thể của vạn hữu, làm sao ai có thể làm tiêu mòn đi được? Thế nên không có nhu cầu phải sợ rằng ai đó sẽ tranh chiếm mất Thượng Ðế trước bạn, và rồi bạn sẽ không biết phải làm gì, bạn sẽ bị mất Thượng Ðế vĩnh viễn. Thế nên cũng không cần phải chiến đấu, tranh đua. Và bạn cũng có cả một khoảng thời gian vô tận dành cho bạn. Bạn không cần phải hấp tấp, không cần phải quá nghiêm trọng.

Những bộ mặt chảy dài nghiêm trọng không phải là những bộ mặt tôn giáo. Chúng cho ta thấy một điều là họ không hề hiểu biết gì cả, khi hiểu được chắc là họ sẽ có một nụ cười. Thiền là tôn giáo duy nhất có tiếng cười thế nên tôi nói rằng Thiền là tôn giáo có trình độ cao nhất từ trước đến nay. Nó không làm cho đời bạn trở nên xấu xí, nó không làm bạn trở thành kẻ tàn tật, nó làm cho đời bạn trở thành một vũ điệu, vui sống.

Một chú bé lần đầu tiên được mẹ dẫn đi xem cuộc triển lãm những hình nhân nổi tiếng thế giới bằng sáp của Madam Tussaud tại London. Cậu bé có vẻ rất xuống tinh thần khi xem qua toàn bộ khung cảnh. Bà mẹ khích lệ con:

"Con biết không, những người này toàn là những danh nhân sống trước đây rất lâu. Tất cả họ nay đã chết hết rồi."

Cậu bé lại càng u ám rầu rĩ hơn, lẩm bẩm: "Thì ra thiên đàng là thế!"

Ðiều nguy hiểm là vậy. Nếu bạn đi thăm viếng một thiên đàng Cơ Ðốc giáo bạn sẽ gặp một khung cảnh tương tự như thế. Và quả là một ác mộng kinh hoàng khi sống chung với những vị thánh Cơ Ðốc.

Có người hỏi một vị Thiền sư tại sao chúng ta không có nhiều vị thánh ở trên trái đất này. Ông ta cười và trả lời: "Thiên đàng là nơi tốt nhất cho họ bởi vì chúng ta rất khó mà sống chung với họ. Ðiều may mắn cho chúng ta là họ không ở trên trái đất này. Hãy để họ sống ở trên thiên đàng."

Tốt nên là như thế. Hãy tưởng tượng bạn đang sống với một vị thánh. Có lẽ bạn phải tự tử mất.

Thiền mang nụ cười và làn gió mới vào tôn giáo. Ngay cả chế nhạo tôn giáo. Ðây là một phương cách tiếp cận hoàn toàn khác biệt, lành mạnh hơn, tự nhiên hơn.

Ðấy là những điều cơ bản. Có thể là tôi đã đi quá nhanh.

Hãy lắng nghe câu chuyện sau đây.

'Pop' Gabardine, huấn luyện viên của đội bóng đá Midwestern, chứng kiến cảnh những cầu thủ của mình bị đè bẹp liên tiếp trong tám buổi chiều thứ Bảy thi đấu, lần cuối cùng với một tỉ số thê thảm: 52/0.

Khi đội bóng tụ họp lại vào sáng Thứ Hai hôm sau, Pop tuyên bố một cách cay đắng: "Trận thi đấu cuối cùng của mùa này đã qua rồi, chúng ta có thể đã quên tất cả những mánh khoé thi đấu mà tôi đã cố gắng dạy cho những kẻ đần độn như các bạn. Bây giờ chúng ta trở lại những bài học căn bản. Hãy bắt đầu. Bài học thứ nhất: Cái vật mà tôi đang cầm trên tay này được gọi là trái bóng. Bài học thứ hai...

Ðến đây nhà huấn luyện viên Gabrine bị ngắt lời bởi một anh hậu vệ mặt đầy lo lắng đứng ở hàng đầu, thỉnh cầu, 'Này, Pop, đừng có đi quá nhanh.'

Có lẽ tôi đã đi quá nhanh nhưng hy vọng các bạn ở đây không ai đần độn cả. Tôi tin vào sự thông minh của các bạn.

Trích quyển 'Thiền - Con đường của nghịch lý'