Read more
Mời các bạn nghe, nếu bạn không thích đọc.
Hai điều cần được hiểu trước hết:
tâm trí là ngọn nguồn của mọi mơ mộng, nhưng mơ mộng chỉ có thể xảy ra trong giấc
ngủ. Và nếu bạn đang mơ hai mươi bốn tiếng một ngày, một điều là tuyệt đối chắc
chắn: rằng bạn đang ngủ say. Cứ nhắm mắt lại bất kì lúc nào và mơ có đó; nó
liên tục như dòng suối ngầm. Thậm chí trong khi bạn đang bận rộn, với tất cả chủ
tâm bên ngoài, bạn dường như tỉnh thức nhưng sâu bên dưới, dòng suối mơ vẫn diễn
ra mãi.
Vào bất kì lúc nào, nhắm mắt lại
và nó có đó. Nó không bị gián đoạn bởi bận bịu của bạn. Bạn bước đi trên phố, bạn
lái xe, bạn làm việc trong xưởng máy, trong văn phòng - nó vẫn tiếp tục. Bạn đi
ngủ, thế thì bạn có thể cảm thấy nó nhiều, hơn bởi vì không bận bịu, toàn bộ
chú ý dồn vào tâm trí.
Nó cũng giống như sao trên trời
vậy. Ban ngày bạn không thể thấy sao trên trời. Chúng vẫn ở đấy, bởi vì chúng
có thể đi đâu được? Nhưng bởi vì ánh sáng của mặt trời nên bạn không thể thấy được
chúng. Nếu bạn chui vào giếng sâu, khoảng sáu mươi mét xuống đất, thì từ đó bạn
có thể thấy sao trên trời ngay cả ban ngày. Chúng vẫn đấy, nhưng bởi vì có quá
nhiều ánh sáng nên bạn không thể thấy được chúng. Bóng tối là cần cho chúng để
được lộ ra.
Cùng điều đó xảy ra với mơ: mơ
vẫn có đó cả trong ngày nữa, nhưng bóng tối là cần thiết để cho bạn có thể thấy
chúng. Điều đó cũng giống như khi bạn tới rạp chiếu bóng: nếu cửa mở phim có thể
tiếp tục, nhưng bạn không thể thấy được. Đóng cửa lại, làm cho phòng tối đi, và
bạn có thể thấy.
Mơ là sự liên tục của bạn, và
chừng nào sự liên tục này còn chưa bị phá vỡ, bạn không thể biết chân lí là gì.
Vấn đề không phải là chân lí ở rất xa hay rất gần, vấn đề là liệu tâm trí có
đang trong mơ hay không.
Cho nên vấn đề cơ bản không phải
là cách thức tìm kiếm chân lí; bạn không thể tìm kiếm được với tâm trí mơ, bởi
vì bất kì cái gì tới trước bạn, mơ của bạn sẽ áp đặt lên nó. Mơ của bạn sẽ được
phóng chiếu lên nó, bạn sẽ diễn giải nó. Bạn sẽ không có khả năng thấy được như
nó hiện thế. Bạn sẽ thấy theo mơ của bạn, bạn sẽ bóp méo nó. Chân lí có đó, bởi
vì chỉ chân lí mới có thể hiện hữu. Phi chân lí không thể hiện hữu.
Cho nên một điều nữa cần tới,
trước khi chúng ta đi vào lời kinh này: Shankara đã chia thực tại ra thành ba
phân loại, và cũng tốt là nên hiểu các phân loại đó. Một phân loại là phân loại
của chân lí: cái đang hiện hữu. Trong thực tế chẳng cái gì khác là có thể cả,
chỉ chân lí hiện hữu và chỉ chân lí mới có thể hiện hữu.
Phân loại thứ hai là phân loại
của phi chân lí, cái không thể hiện hữu. Không có khả năng nào cho sự hiện hữu
của nó, bởi vì làm sao cái phi chân lí có thể hiện hữu được? Để hiện hữu, chân
lí là cần thiết. Cho nên phi chân lí là không hiện hữu, chân lí là hiện hữu. Thế
rồi Shankara tìm ra phân loại thứ ba mà ông ấy gọi là mơ, dáng vẻ, ảo tưởng,
maya: cái dường như hiện hữu nhưng lại không hiện hữu.
Cho nên có ba phân loại. Chân
lí, cái hiện hữu. Nếu mắt bạn trong trẻo, không u ám, nếu tâm trí không mơ, thế
thì chỉ có một phân loại, chân lí. Nhưng nếu tâm trí bạn đang mơ thế thì hai
phân loại kia đi vào sự tồn tại. Mơ hiện hữu, theo một nghĩa nào đó, bởi vì bạn
mơ nó; và nó không hiện hữu, theo một nghĩa khác, bởi vì nó không tương ứng với
thực tại nào. Bạn mơ trong đêm rằng bạn đã trở thành vua; đến sáng bạn thấy
mình chỉ là người ăn xin. Mơ là sai, nhưng mơ hiện hữu, cho nên nó có phẩm chất
của chân lí về nó bởi vì nó đã xảy ra. Và trong những khoảnh khắc đó khi nó xảy
ra, bạn tin hoàn toàn vào chân lí của nó, nếu không thì nó sẽ chấm dứt ngay lập
tức.
Nếu bạn trở nên nhận biết rằng,
“Mình đang mơ và điều này là sai,” mơ bị tan vỡ, bạn đã thức tỉnh. Mơ tồn tại
chỉ trong vài giờ; nó có phẩm chất của chân lí, rằng nó đã tồn tại. Nhưng nó
không đúng bởi vì vào buổi sáng bạn thấy nó không hiện hữu. Nó chỉ là ý nghĩ,
con sóng trong không trung, hoa trên bầu trời - dường như là đúng nhưng lại
không đúng.
Chân lí là hiện hữu, phi chân
lí là không hiện hữu, và ở giữa hai điều này là thế giới của mơ - nó mang tính
chất của cả hai. Và tâm trí là ngọn nguồn của mơ, cho nên tâm trí là ảo tưởng.
Tâm trí là ngọn nguồn của tất cả maya.
Bạn có thể nghĩ rằng nếu bạn bỏ
lại thế giới này và đi lên Himalaya, bạn sẽ đạt tới chân lí. Bạn sai - bởi vì
ngôi nhà của bạn không phải là maya, vợ bạn không phải là maya, con bạn,
không... tâm trí bạn mới là maya. Và làm sao bạn có thể bỏ lại tâm trí ở đây mà
đi lên Himalaya được? Tâm trí ở bên trong bạn. Nếu bạn có thể vứt bỏ nó, bạn có
thể vứt bỏ nó ở bất kì đâu. Nếu bạn không thể vứt bỏ nó, bạn không thể vứt nó
dù bạn có lên Himalaya hay không.
Vợ, con, nhà, thế giới, được gọi
là maya, ảo tưởng, theo nghĩa thứ hai - bởi vì vợ tồn tại, cô ấy có sự hiện hữu.
Cô ấy là Brahman theo quyền riêng của mình, cô ấy là chân lí - không phải như
người vợ, mà như một linh hồn.
Tâm trí bạn diễn giải cô ấy như
người vợ: “Cô ấy là vợ mình.” Thế thì mơ được tạo ra. Cô ấy có đó, hoàn toàn thật,
bạn có đây, hoàn toàn thật - và giữa hai người mơ xuất hiện. Bạn gọi cô ấy là vợ
bạn, cô ấy gọi bạn là chồng cô ấy. Bây giờ mơ tồn tại giữa hai người, và mơ bao
giờ cũng trở thành ác mộng. Cho nên tất cả các mối quan hệ chung cuộc đều trở
thành ác mộng, bởi vì bạn không thể nào chấp nhận được ảo tưởng dài lâu. Ảo tưởng
là tạm thời, chẳng chóng thì chầy nó phải biến mất. Nó không thể vĩnh hằng, nó
không thể thường hằng.
Bạn yêu một người đàn bà, mơ được
tạo ra - nhưng bạn có thể mơ được bao lâu? Vào lúc tuần trăng mật kết thúc thì
mơ cũng qua rồi - thậm chí trước cả lúc đó. Thế thì bạn sẽ làm gì? Thế thì bạn
sẽ giả vờ, bởi vì bây giờ bạn là nô lệ cho những hứa hẹn riêng của mình.
Bạn sẽ giả vờ rằng bạn vẫn còn
yêu, bạn sẽ giả vờ rằng, “Em vẫn còn đẹp lắm,” bạn sẽ giả vờ rằng, “Không có
người như em.” Nhưng bây giờ mọi điều đều là giả vờ. Và khi bạn giả vờ và mơ
tan vỡ, mà bạn vẫn mang mơ đó, nó trở thành gánh nặng, ác mộng. Đó là lí do tại
sao bạn sống trong khổ sở thế.
Khổ sở chẳng là gì ngoài mơ đã tan vỡ, cầu vồng tan vỡ, ảo tưởng, dáng vẻ tan vỡ. Và bạn đã đầu tư quá nhiều vào chúng đến mức bạn không thể nào nhìn vào chân lí: rằng ngay từ chính lúc ban đầu chúng đã là mơ.
Thay vì nhìn vào chân lí, bạn sẽ
đổ trách nhiệm lên người khác. Bạn sẽ nói, “Người vợ này đã lừa mình. Cô ta
không tốt như cô ta có vẻ thế. Cô ta lừa mình, cô ta đã không để lộ thực tại của
cô ấy ra.” Và bạn sẽ không thấy rằng đấy không phải là vấn đề chút nào. Bạn đã
tạo ra mơ quanh cô ấy, và bởi vì mơ đó mà bạn không thể thấy được thực tại. Cô ấy
cũng đang tạo ra mơ quanh bạn.
Cho nên bất kì khi nào hai người yêu nhau thì không chỉ có hai người, mà có bốn: một là người yêu, người kia là người được yêu, và giữa hai người này, còn có người được yêu do tâm trí của người yêu tạo ra, và người yêu do tâm trí của người được yêu tạo ra. Hai người này là người mơ, và hai người này cứ đi cùng các bạn.
Chẳng chóng thì chầy, khi mơ bị tan vỡ, các bạn là hai chứ không phải bốn. Bất kì khi nào các bạn là hai sẽ có khó khăn. Thế thì bạn sẽ muốn đổ trách nhiệm lên người kia, “Đấy là vì người kia.” Bạn lại bỏ lỡ vấn đề lần nữa. Điều đó có nghĩa là bạn sẽ tạo ra cùng mơ quanh người đàn bà khác bởi vì bạn sẽ nghĩ, “Người đàn bà này sẽ không lừa dối mình, và bây giờ mình tinh tường hơn.”
Nhưng tâm trí chẳng bao giờ tinh tường cả. Bản chất của tâm trí là ngu xuẩn, cho nên tâm trí không bao giờ có thể tinh tường. Nó có thể tinh ranh, tinh ranh theo cái ngu xuẩn của nó, nhưng nó không bao giờ có thể là trí huệ. Điều đó không phải là bản chất của nó, bởi vì trí huệ xảy ra chỉ khi mơ ra đi. Cho nên nếu mơ là thực tại cơ bản của tâm trí, thế thì nó chẳng bao giờ có thể là trí huệ được.
Vị Phật là trí huệ bởi vì bây giờ không có tâm trí. Một Tăng Xán là trí huệ bởi vì bây giờ ông ấy sống trong vô trí, bây giờ tất cả mọi mơ đều đã chấm dứt. Ông ấy nhìn vào mọi thứ như nó hiện thế. Bạn chưa hề nhìn vào mọi thứ như nó hiện thế; bạn trộn lẫn với ảo tưởng của mình. Và bạn sợ nhìn thẳng thế bởi vì bạn biết, một cách vô ý thức, sâu bên dưới ở đâu đó bạn biết, rằng mọi sự không như là bạn nhìn vào chúng.
Nhưng bạn nghĩ nếu bạn nhìn vào thực tại của mọi vật thì sẽ quá nhiều, quá nặng nề - bạn có thể không có khả năng chịu đựng nó. Bạn trộn lẫn nó với mơ chỉ để làm cho nó chút ít dịu ngọt hơn. Bạn nghĩ nó đắng hơn nên bạn phải bọc nó bằng đường. Bạn bao bọc một người trong mơ và bạn cảm thấy người này trở thành ngọt ngào sao? Không, bạn đơn giản đang lừa dối mình, không ai khác cả. Do đó mới nhiều khổ sở thế.
Chính là từ mơ của bạn mà khổ sở mới xảy ra, và người ta phải nhận biết về hiện tượng này. Đừng đổ trách nhiệm lên người khác, nếu không thì bạn sẽ tạo ra mơ khác: thấy rằng chính bạn là người đang phóng chiếu. Nhưng cũng khó để nhìn điều đó.
Trong rạp hát, trong rạp chiếu bóng, bạn nhìn lên màn ảnh, bạn chưa hề nhìn lại sau lưng - máy chiếu ở đằng sau. Phim không phải là thực tại đang có đó trên màn ảnh; trên màn ảnh chỉ là phóng chiếu của hình bóng và ánh sáng. Phim tồn tại ngay đằng sau, nhưng bạn chưa hề nhìn vào đó. Và máy chiếu có đó.
Tâm trí bạn ở sau lưng của toàn bộ vấn đề, và tâm trí là máy chiếu. Nhưng bạn bao giờ cũng nhìn vào người khác bởi vì người khác là màn ảnh. Khi bạn đang yêu, người kia là hoa, không có so sánh. Khi bạn ghét, cũng người đó dường như là xấu nhất, và bạn chưa hề trở nên nhận biết về cách thức cùng người đó có thể là xấu nhất và cùng người đó có thể là đẹp nhất.
Khi bạn trong yêu, cùng người đó là hoa, bông hồng, vườn hồng không gai. Khi bạn không ưa, khi bạn ghét, hoa biến mất, chỉ có gai, không còn vườn nữa - cái xấu nhất, bẩn thỉu nhất... bạn sẽ thậm chí không thèm nhìn. Và bạn chưa hề trở nên nhận biết về điều bạn đang làm. Làm sao hoa hồng lại biến mất chóng thế, chỉ trong một phút? Thậm chí chẳng cần tới lỗ hổng một phút. Khoảnh khắc này bạn đang trong yêu và khoảnh khắc tiếp bạn trong ghét; cùng người ấy, cùng màn ảnh ấy, và toàn bộ câu chuyện thay đổi.
Quan sát và bạn sẽ có khả năng thấy rằng người này không phải là vấn đề: bạn đang phóng chiếu điều gì đó. Khi bạn phóng chiếu yêu, người này có vẻ đáng yêu, khi bạn phóng chiếu ghét, người này có vẻ xấu. Người ấy không có; bạn còn chưa thấy con người thật chút nào. Bạn không thể thấy được thực tại qua con mắt của tâm trí.
Nếu bạn thực sự muốn biết chân lí là gì, thì kinh sách chẳng ích gì. Đi lên Himalaya cũng chẳng ích gì. Chỉ một điều có thể có ích: bắt đầu nhìn vào mọi vật mà không có tâm trí. Nhìn hoa và đừng cho phép tâm trí nói điều gì. Chỉ nhìn vào nó. Điều đó khó bởi vì thói quen diễn giải cũ. Bạn cứ diễn giải, và việc diễn giải làm khác đi. Diễn giải tuỳ thuộc theo tâm trí.
Mulla Nasruddin ra toà xin li dị. Anh ta nói với quan toà, “Bây giờ điều đó không thể được. Hàng ngày tôi về nhà và tôi thấy vợ tôi đang che giấu người đàn ông này hay người khác trong kho.”
Thậm chí đến quan toà cũng choáng váng và ông ta nói, “Hàng ngày sao?”
Nasruddin nói, “Hàng ngày! Mà không phải là cùng một người đâu - mỗi ngày lại một người mới.”
Chỉ để an ủi Nasruddin, quan toà nói, “Thế thì anh phải rất đau lòng. Anh về nhà mệt mỏi và anh nghĩ vợ phải đang chờ đợi anh, để đón nhận và yêu. Và anh về nhà và anh lại thấy một người mới đang ẩn nấp trong kho hàng ngày. Thế thì tồi tệ quá.”
Nasruddin nói, “Vâng, tôi cảm thấy rất đau lòng - bởi vì tôi chưa bao giờ có cái buồng nào để treo quần áo.”
Cách thức bạn diễn giải mọi thứ phụ thuộc vào tâm trí bạn.
Thế rồi Nasruddin bỏ vợ và chạy trốn. Anh ta bị bắt, lại bị đưa ra toà. Quan toàn nói, “Anh là kẻ bỏ trốn và anh phải bị trừng phạt.”
Nasruddin nói, “Đợi một chút! Trước khi ông quyết định thì ông phải thấy vợ tôi đã. Nếu ông thấy vợ tôi thì ông sẽ không bao giờ nói rằng tôi là kẻ bỏ trốn. Ông sẽ đơn giản nói, ‘Nasruddin, anh là kẻ hèn nhát!’ Và điều đó thì tôi chấp nhận, tôi không phải là kẻ bỏ trốn, đơn giản chỉ là kẻ hèn nhát thôi. Nhưng trước hết nhìn vào vợ tôi đã.”
Cách bạn nhìn vào mọi thứ phụ thuộc vào bạn, chứ không phải vào mọi thứ. Chừng nào mà bạn còn chưa đi tới điểm vứt bỏ tâm trí diễn giải và nhìn trực tiếp, nhìn ngay lập tức, thì tâm trí vẫn là kẻ trung gian của bạn. Nó đem tới cho bạn những thứ bị bóp méo, nó đem tới cho bạn những thứ bị trộn lẫn với diễn giải. Chúng không thuần nhất.
Cho nên cách duy nhất để đạt tới chân lí là: làm sao học trở thành trực tiếp trong cái nhìn của bạn, làm sao vứt bỏ trợ giúp của tâm trí. Môi giới này của tâm trí là vấn đề, bởi vì tâm trí chỉ có thể tạo ra mơ. Nhưng tâm trí có thể tạo ra mơ đẹp, và bạn có thể trở nên bị kích động đến thế. Qua kích động của bạn mà mơ bắt đầu trông có vẻ như thực tại.
Nếu bạn quá kích động thế thì bạn bị ngây ngất, thế thì bạn không trong giác quan của mình. Thế thì bất kì điều gì bạn thấy cũng chỉ là phóng chiếu của bạn. Và có nhiều thế giới như có nhiều tâm trí, bởi vì mọi tâm trí đều sống trong thế giới riêng của nó. Bạn có thể cười vào cái ngu xuẩn của người khác, nhưng chừng nào bạn còn chưa bắt đầu cười vào cái ngu xuẩn của riêng mình, bạn sẽ không thể nào có khả năng trở thành con người của Đạo, con người của tự nhiên, con người của chân lí. Vậy phải làm gì?
Cố gắng từ những điều nhỏ nhặt để đừng mang tâm trí vào. Bạn nhìn hoa - đơn giản nhìn thôi. Bạn không nói, “Đẹp thế! Xấu thế!” Bạn không nói điều gì. Đừng đem lời vào, đừng lời hoá. Đơn giản nhìn. Tâm trí sẽ cảm thấy không thoải mái, không dễ chịu. Tâm trí sẽ thích nói điều gì đó. Bạn đơn giản nói với tâm trí, “Im đi! Để mình thấy. Mình sẽ chỉ nhìn thôi.”
Ban đầu điều đó sẽ khó khăn, nhưng bắt đầu từ những điều mà trong đó bạn không bị quá dính líu. Sẽ khó để nhìn vào vợ bạn mà không đem lời vào. Bạn tham dự quá nhiều, quá gắn bó về mặt xúc động. Giận hay yêu, nhưng dính líu quá nhiều.
Hãy nhìn mọi thứ trung tính - tảng đá, hoa, cây cối, mặt trời lên, chim đang bay, mây đang di chuyển trên bầu trời. Nhìn vào những thứ bạn không dính líu nhiều tới chúng, những thứ bạn có thể vẫn còn cách biệt, những thứ bạn vẫn còn có thể dửng dưng. Bắt đầu từ những thứ trung lập và chỉ thế rồi mới chuyển sang những tình huống mang nặng xúc động.
Mọi người bắt đầu từ các tình huống nặng nề; họ thất bại, bởi vì điều đó gần như là không thể được. Hoặc là bạn yêu vợ bạn hoặc bạn ghét, không có cái gì ở giữa. Nếu bạn yêu, bạn phát điên, nếu bạn ghét, bạn phát điên - và với cả hai cách này, lời sẽ vào. Gần như không thể nào không cho phép lời vào được, khó lắm, bởi vì biết bao nhiêu thực hành trong việc nói điều gì đó liên tục.
Một hôm tôi đến nhà Mulla Nasruddin vào buổi sáng. Họ uống trà khi tôi tới. Người vợ nói, “Anh yêu, đêm qua khi anh ngủ, anh nói nhiều điều xấu về em.”
Nasruddin nhìn tôi và nói, “Ai nói anh ngủ? Anh không thể nói mọi điều trong khi thức, đó là lí do tại sao anh lại giả vờ ngủ.”
Thậm chí trong khi ngủ, hay khi thức, khi bạn quá dính líu về tình cảm, khó mà gạt tâm trí sang bên được. Nó sẽ đi vào. Cho nên nhìn vào những tình huống không nặng nề trước hết đã. Khi bạn có cảm giác rằng, đúng, bạn có thể nhìn vào những điều nào đó mà tâm trí không bước vào, lúc đó hãy thử với những mối quan hệ nặng nề.
Nhưng dần dần người ta trở nên hiệu quả. Điều đó cũng giống như bơi: lúc đầu bạn cảm thấy sợ và lúc đầu bạn không thể tin được làm sao mình sẽ sống sót. Và bạn đã làm việc với tâm trí lâu đến mức bạn không thể nào nghĩ được rằng không có tâm trí bạn vẫn có thể tồn tại dù chỉ một khoảnh khắc. Nhưng cứ thử xem!
Và bạn càng gạt tâm trí sang bên, ánh sáng càng xảy ra cho bạn, bởi vì khi không có mơ, cánh cửa mở ra, cửa sổ mở ra, và bầu trời đạt tới bạn, và mặt trời mọc và nó đi tới chính trái tim, ánh sáng đạt tới bạn. Bạn trở thành ngày càng tràn ngập với chân lí khi bạn ngày càng ít chất đầy với mơ.
Và nếu trong khi bạn thức mà mơ chấm dứt, dần dần khi bạn ngủ mơ cũng chấm dứt ở đó nữa, bởi vì nó chỉ có thể tồn tại như một vòng tròn liên tục. Nếu nó bị bẻ gẫy ở đâu đó, dần dần cả ngôi nhà sẽ biến mất. Bạn rút ra một viên gạch và toàn bộ ngôi nhà đã trên đường hướng tới trở thành đống đổ nát.
Nếu trong ngày bạn có thể nhìn vào mọi thứ mà không mơ, thế thì ban đêm các mơ sẽ ít dần đi, bởi vì đêm của bạn không là gì khác hơn phản xạ của ban ngày, sự liên tục của cùng một điều. Khi ngày khác đi thì đêm cũng khác đi. Khi bạn thức tỉnh - và bởi ‘thức tỉnh’ được ngụ ý khi bạn không mơ, không phải là bạn ngồi đó với đôi mắt mở...
Jesus cứ nói mãi với các đệ tử của mình, “Thức dậy đi!” Họ có luôn luôn ngủ, liên tục ngủ, trước ông ấy không? Bởi vì ngày nào ông ấy cũng nói, “Thức dậy đi!” Phật dạy các đệ tử hàng ngày, “Thức tỉnh!” Tại sao? Họ vẫn mở mắt, vẫn tỉnh táo như bạn, nhưng Phật và Jesus cứ nói mãi, “Thức tỉnh!” Họ ngụ ý, “Đừng mơ, ở đây đi. Đừng đi đâu khác cả.” Trong kí ức, trong quá khứ, bạn mơ; trong tương lai, trong tưởng tượng, và bạn mơ. Ở đây và bây giờ đi - chỉ thế thì mới không có mơ.
Trong hiện tại không có mơ. Trong hiện tại không có tâm trí. Trong hiện tại bạn có đó và chân lí có đó. Và thế thì không có lỗ hổng giữa bạn và chân lí - bởi vì cả hai đều đúng và không có biên giới. Bạn tan trong chân lí và chân lí tan trong bạn. Bạn trở thành Brahman, Brahman trở thành bạn. Mơ là tạo ra một hàng rào quanh bạn, rất vô hình nhưng tinh tế, mạnh mẽ.
0 Đánh giá