Read more
Thiền – Tự do đầu tiên và cuối cùng
Thở - Cây cầu tới thiền
Nếu bạn có thể làm điều gì đó với việc thở, bạn sẽ bất thần quay trở về hiện tại. Nếu bạn có thể làm điều gì đó với việc thở, bạn sẽ đạt tới ngọn nguồn của cuộc sống. Nếu bạn có thể làm điều gì đó với việc thở, bạn có thể siêu việt lên thời gian và không gian. Nếu bạn có thể làm điều gì đó với việc thở, bạn sẽ trong thế giới này và cũng vượt ra ngoài nó nữa.65
Chương 18. Vipassana
Vipassana là cách thiền đã làm cho nhiều người trên thế giới được chứng ngộ hơn bất kì phương pháp nào khác, vì nó rất bản chất. Tất cả các cách thiền khác đều có cùng bản chất, nhưng ở các dạng khác nhau; cái gì đó không bản chất còn được gắn thêm vào với chúng. Như vipassana, thuần tuý bản chất. Bạn không thể loại bỏ bất kì cái gì khỏi nó và bạn cũng không thể nào thêm bất kì cái gì vào để cải tiến nó.
Vipassana là điều đơn giản đến mức mà ngay cả đứa trẻ nhỏ cũng có thể thực hiện được nó. Trong thực tế, đứa trẻ nhỏ nhất có thể làm điều này còn tốt hơn cả bạn, bởi vì nó còn chưa chồng chất rác rưởi trong tâm trí; nó vẫn còn trong sạch và hồn nhiên. Vipassana có thể được thực hiện theo ba cách - bạn có thể chọn cách nào phù hợp nhất với bạn.
Cách thứ nhất là: nhận biết về hành động của bạn, thân thể bạn, tâm trí bạn, trái tim bạn. Bước, bạn nên bước với nhận biết. Di chuyển tay, bạn nên di chuyển với nhận biết, hiểu biết hoàn hảo rằng bạn đang chuyển tay mình. Bạn có thể chuyển nó mà chẳng ý thức chút nào, giống như một vật máy móc... bạn đang đi dạo buổi sáng; bạn có thể cứ đi dạo mà chẳng nhận biết về chân bạn.
Tỉnh táo về những chuyển động của thân thể bạn. Trong khi ăn, tỉnh táo với chuyển động cần cho việc ăn. Tắm, tỉnh táo với cái lạnh đang đến với bạn, nước đang bắn vào bạn và cực kì vui vẻ về nó - thật tỉnh táo. Không nên cứ để mọi việc xảy ra trong trạng thái vô ý thức. Và cũng làm điều tương tự với tâm trí bạn. Bất kì ý nghĩ nào thoáng qua màn ảnh tâm trí bạn, chỉ là người quan sát. Bất kì xúc động nào trôi qua màn ảnh trái tim bạn, vẫn còn là nhân chứng - đừng tham dự vào, đừng bị đồng nhất, đừng đánh giá cái gì tốt, cái gì xấu; đấy không phải là phần thiền của bạn.
Dạng thứ hai là thở, trở nên nhận biết về việc thở. Khi hít vào, bụng bạn bắt đầu phồng ra, và khi thở ra, bụng bắt đầu xẹp lại. Cho nên phương pháp thứ hai là nhận biết về cái bụng: nó phồng lên và xẹp xuống. Rất nhận biết về việc bụng phồng lên và xẹp xuống... và bụng, rất gần với ngọn nguồn cuộc sống vì đứa trẻ được nối với mẹ nó qua rốn. Đằng sau rốn là ngọn nguồn cuộc sống của nó. Cho nên, khi bụng phồng lên đấy thực sự là năng lượng cuộc sống, động cơ của cuộc sống phồng lên và xẹp xuống theo từng nhịp thở. Điều đó nữa cũng không khó, và có lẽ còn dễ hơn vì nó là một kĩ thuật đơn giản.
Đầu tiên, bạn phải nhận biết về thân thể, bạn phải nhận biết về tâm trí, bạn phải nhận biết về xúc động, tâm trạng của mình. Cho nên nó có ba bước. Cách tiếp cận thứ hai chỉ có một bước: chỉ ở bụng, chuyển lên và xuống. Và kết quả, cũng vậy. Khi bạn trở nên nhận biết hơn về bụng, tâm trí trở nên im lặng, trái tim trở nên im lặng, tâm trạng biến mất.
Và cách thứ ba là nhận biết về việc thở ngay lúc vào, khi hơi thở đi vào qua lỗ mũi bạn. Cảm thấy nó ở một cực điểm - cực bên kia từ bụng - cảm thấy nó từ mũi. Hơi thở đi vào cho sự mát mẻ nào đó với lỗ mũi bạn. Rồi hơi thở đi ra... hơi thở đi vào, hơi thở đi ra.
Điều đó nữa cũng là có thể. Điều này dễ cho đàn ông hơn đàn bà. Đàn bà, nhận biết nhiều hơn về bụng. Phần lớn đàn ông không thở sâu đến bụng. Ngực họ dâng lên rồi hạ xuống, vì một loại điền kinh sai lầm nào đó đang thịnh hành khắp trên thế giới. Chắc chắn là nó cho hình dạng thân thể đẹp đẽ nếu ngực bạn cao còn bụng, gần như không tồn tại.
Con người đã chọn thở chỉ đến ngực, cho nên ngựctrở nên lớn hơn và bụng co lại. Điều đó dường như làm cho người đó thành có vẻ điền kinh hơn. Trên khắp thế giới, ngoại trừ ở Nhật, mọi vận động viên và giáo viên thể dục đều nhấn mạnh đến việc thở bằng cách hít đầy phổi, căng lồng ngực ra, và kéo bụng vào. Lí tưởng là con sư tử có ngực lớn và bụng rất nhỏ.Cho nên giống như con sư tử; điều đã trở thành qui tắc cho các vận động viên thể dục điền kinh, và những người đã làm việc với thân thể.
Nhật bản là ngoại lệ duy nhất nơi họ chẳng quan tâm rằng ngực phải nở ra còn bụng phải lép vào. Việc cần kỉ luật nào đó để lép bụng vào là không tự nhiên. Nhật bản đã chọn cách tự nhiên, do đó bạn sẽ ngạc nhiên mà thấy tượng Phật ở Nhật. Đấy là cách bạn có thể ngay lập tức phân biệt ra bức tượng là của Ấn Độ hay Nhật bản.
Tượng Phật Gautam của Ấn Độ có thân thể rất lực sĩ; bụng rất nhỏ còn ngực, rất nở. Nhưng Phật ở Nhật bản lại hoàn toàn khác; ngực gần như im ắng, vì ông ấy thở từ bụng, còn bụng lớn hơn. Trông thì không hay lắm - vì ý tưởng thịnh hành trên thế giới quá cổ lỗ, nhưng việc thở từ bụng, tự nhiên hơn, thảnh thơi hơn.
Trong đêm điều ấy xảy ra khi bạn ngủ; bạn không thở từ ngực, bạn thở từ bụng. Đó là lí do tại sao đêm là kinh nghiệm thảnh thơi đến thế. Sau giấc ngủ, vào buổi sáng bạn cảm thấy tươi tắn thế, trẻ trung thế, bởi vì cả đêm bạn đã thở tự nhiên... bạn đã ở Nhật!
Có hai điểm: nếu bạn sợ rằng việc thở từ bụng và việc chú ý tới bụng phình ra và xẹp lại sẽ phá huỷ hình thức điền kinh của bạn... con người có thể quan tâm nhiều hơn đến hình dạng điền kinh đó. Thế thì với họ dễ dàng hơn là theo dõi gần lỗ mũi nơi hơi thở đi vào. Theo dõi, và khi hơi thở đi ra, cũng theo dõi.
Đấy là ba hình thức. Bất kì hình thức nào cũng có tác dụng. Và nếu bạn muốn thực hiện hai cách với nhau, bạn có thể cùng làm chúng; thế thì nỗ lực sẽ trở nên mạnh mẽ hơn. Nếu bạn muốn thực hiện cả ba cách với nhau, bạn có thể làm cả ba cách cùng lúc. Thế thì có khả năng nhanh chóng hơn. Nhưng tất cả đều tuỳ thuộc vào bạn, bạn cảm thấy cái gì là dễ dàng.
Nhớ: dễ dàng là phải.
Khi việc thiền trở nên lắng xuống và tâm trí im lặng, bản ngã sẽ biến mất. Bạn sẽ có đó, nhưng sẽ không có cảm giác về cái ‘tôi’. Thế thì cánh cửa là để mở. Chờ đợi với tình yêu khao khát, với sự đón chào trong tim cho khoảnh khắc vĩ đại đó - khoảnh khắc vĩ đại nhất trong cuộc sống của bất kì ai - về chứng ngộ.
Nó tới... nó chắc chắn tới. Nó chưa bao giờ chậm trễ dù chỉ một khoảnh khắc. Một khi bạn đã hài hoà đúng, nó bỗng nhiên bùng nổ trong bạn, làm biến đổi bạn. Con người cũ đã chết và con người mới đã tới.66
Ngồi
Tìm vị trí thoải mái hợp lí và tỉnh táo để ngồi trong 40 đến 60 phút. Đầu và lưng nên thẳng, mắt nhắm và thở tự nhiên. Duy trì tĩnh lặng nhiều nhất có thể được, chỉ thay đổi vị trí nếu thực sự cần thiết.
Trong khi ngồi, đối thể chủ yếu là theo dõi bụng phập phồng, hơi phía trên rốn một chút, bị gây ra bởi việc hít vào thở ra. Đấy không phải là kĩ thuật tập trung, cho nên trong khi theo dõi hơi thở, nhiều thứ khác sẽ lôi chú ý của bạn ra xa. Không có gì là phân tán trong vipassana, cho nên nếu ai đó tới, ngừng việc quan sát hơi thở, chú ý tới bất kì cái gì đang xảy ra cho tới khi quay trở lại hơi thở của bạn. Điều này có thể hàm chứa ý nghĩ, tình cảm, phán xét, cảm giác thân thể, ấn tượng từ thế giới bên ngoài v.v..
Chính quá trình quan sát là có ý nghĩa, điều bạn đang quan sát, không có ý nghĩa nhiều lắm, cho nên nhớ đừng trở nên đồng nhất với bất kì cái gì tới; câu hỏi hay vấn đề có thể chỉ thấy được như các bí ẩn cần tận hưởng!
Bước Vipassana
Đây là bước đi thông thường, chậm rãi dựa trên nhận biết về chân chạm đất. Bạn có thể bước trong vòng tròn hay đường thẳng quãng 10 hay 15 bước, đi đi lại lại, bên trong hay ra ngoài cửa. Mắt nên hạ thấp nhìn xuống sàn vài bước phía trước. Trong khi bước, chú ý nên đi vào tiếp xúc với từng bước chân khi nó chạm sàn. Nếu những vật khác nảy sinh, dừng việc chú ý vào bước chân, chú ý vào bất kì cái gì lôi kéo chú ý của bạn và rồi trở lại với bước chân.
Cũng cùng kĩ thuật này dùng cho việc ngồi - nhưng quan sát một sự vật chính khác. Bạn có thể bước trong vòng 20 tới 30 phút.67
Xem tiếp Chương 19 – Quay về Mục lục