Chương 3. Sao tôi phải đau buồn cho ông ấy?

Sét đánh bất thần

Bài nói về Thiền

Chương 3. Sao tôi phải đau buồn cho ông ấy?

Nước Nguỵ, có người họ Ngô, Ngô Đông Môn, đã không đau buồn khi con trai mình chết.

Vợ ông ấy nói với ông ấy:

"Không ai trên thế gian yêu con trai mình như ông đã yêu nó, sao ông không đau buồn nay nó mất?"

Ông ấy trả lời:

"Hồi ta không có con trai, ta đã không đau buồn. Nay nó mất rồi thì như hồi ta chưa có nó. Sao ta phải đau buồn về nó?"

Chân lí tôn giáo nền tảng nhất là ở chỗ con người ngủ - không phải ngủ vật lí, mà ngủ siêu hình; không nhìn bên ngoài, mà sâu bên dưới. Con người sống trong giấc ngủ say. Con người làm việc, con người di chuyển, con người nghĩ, con người tưởng tượng, con người mơ, nhưng giấc ngủ tiếp tục như nền tảng cơ sở cho cuộc sống của người đó. Hiếm có khoảnh khắc mà bạn cảm thấy thực sự tỉnh thức, rất hiếm; chúng có thể được đếm trên đầu ngón tay. Nếu trong cuộc đời bẩy mươi năm bạn chỉ có bẩy khoảnh khắc của thức tỉnh, điều đó nữa sẽ là quá nhiều.

Con người sống như robot: hiệu quả một cách máy móc, nhưng không có nhận biết. Do đó mới có toàn thể vấn đề! Có nhiều vấn đề thế con người phải đối diện, nhưng chúng toàn là sản phẩm phụ của giấc ngủ của người đó.

Cho nên điều đầu tiên cần được hiểu là điều giấc ngủ bao gồm cái gì - vì Thiền là nỗ lực để trở nên tỉnh táo và thức tỉnh. Mọi tôn giáo không là gì ngoài điều đó: nỗ lực để trở nên có ý thức hơn, nỗ lực để trở nên nhận biết hơn, nỗ lực để đem tới nhiều tỉnh táo hơn, nhiều chăm chú hơn cho cuộc sống của bạn.

Mọi tôn giáo của thế giới, theo cách này hay cách khác, đều nhấn mạnh rằng việc ngủ bao gồm sự đồng nhất sâu hay trong gắn bó.

Cuộc sống của con người có hai tầng cho nó: một tầng là tầng của điều bản chất, và tầng kia là tầng của điều ngẫu nhiên. Cái bản chất không bao giờ sinh, không bao giờ diệt. Cái ngẫu nhiên được sinh ra, sống và chết đi. Điều bản chất là vĩnh hằng, vô thời gian; điều ngẫu nhiên chỉ là ngẫu nhiên. Chúng ta trở nên quá bị gắn bó với điều ngẫu nhiên và chúng ta có xu hướng quên đi điều bản chất.

Con người trở thành quá bị gắn bó với tiền - tiền là ngẫu nhiên. Nó chẳng liên quan gì tới cuộc sống bản chất. Con người trở nên quá bị gắn bó với nhà của mình hay xe hơi của mình, hay với vợ mình, hay với chồng mình, với con cái, với họ hàng. Họ hàng là ngẫu nhiên; nó chẳng có gì bản chất trong điều đó. Và trong thế kỉ này, thế kỉ hai mươi, vấn đề này đã trở thành quá sâu.

Có những người gọi thế kỉ hai mươi là 'thế kỉ ngẫu nhiên' - họ là đúng. Mọi người đang sống quá bị đồng nhất với điều không bản chất: tiền, quyền, danh, kính trọng. Bạn sẽ phải bỏ tất cả những cái đó lại sau khi bạn đi. Ngay cả một Alexander cũng phải ra đi với bàn tay trống rỗng.

Tôi đã nghe:

Một nhà huyền môn lớn chết đi. Khi lên tới thiên đường, ông ta hỏi Thượng đế, "Tại sao Jesus không được sinh ra trong thế kỉ hai mươi?"

Thượng đế bắt đầu cười và nói, "Không thể được! Không thể được! Thế kỉ hai mươi mọi người sẽ tìm đâu ra được ba người khôn ngoan hay một người đồng trinh?"

Thế kỉ hai mươi là ngẫu nhiên nhất. Dần dần, con người đã trở nên quá bị gắn bó với 'của tôi' và 'cái của tôi' - với đồ sở hữu. Và con người đã mất hoàn toàn dấu vết của bản thể mình. Con người đã hoàn toàn mất dấu vết về 'tôi'. 'Của tôi' đã trở thành quan trọng hơn. Khi 'của tôi' trở thành quan trọng hơn thế thì bạn đang bị gắn bó với điều ngẫu nhiên. Khi 'tôi' vẫn còn quan trọng hơn và 'của tôi' còn chỉ là kẻ hầu, thế thì bạn là người chủ, thế thì bạn không là nô lệ - thế thì bạn sống theo cách khác toàn bộ.

Đó là điều Thiền nhân goi là mặt nguyên thuỷ của con người, nơi cái 'tôi' thuần khiết tồn tại. 'Tôi' này không liên quan gì tới bản ngã. Bản ngã không là gì ngoài trung tâm của mọi sở hữu không bản chất mà bạn có. Bản ngã không là gì ngoài 'của tôi' và 'cái của tôi' được tích luỹ lại - nhà của tôi, xe hơi của tôi, danh giá của tôi, tôn giáo của tôi, kinh sách của tôi, tính cách của tôi, đạo đức của tôi, gia đình tôi, gia sản kế thừa của tôi, truyền thống của tôi. Mọi 'của tôi' này, mọi 'cái của tôi' này, liên tục được tích luỹ lại: chúng trở thành được kết tinh như bản ngã.

Khi tôi dùng từ 'tôi', tôi dùng nó theo nghĩa tuyệt đối phi bản ngã. 'Tôi' ngụ ý bản thể bạn.

Thiền nhân nói: Tìm ra mặt của ông, mặt ông có trước khi ông được sinh ra; tìm ra mặt đó mà ông sẽ lại có khi ông chết. Giữa sinh và chết, bất kì cái gì bạn nghĩ là mặt của bạn đều là ngẫu nhiên. Bạn đã thấy nó trong gương; bạn đã không cảm thấy nó từ bên trong - bạn đã tìm nó ở bên ngoài. Bạn có biết mặt nguyên thuỷ của bạn không? Bạn chỉ biết mặt mà gương biểu lộ ra cho bạn. Và mọi mối quan hệ của chúng ta chỉ là những tấm gương.

Chồng nói với vợ, "Em đẹp!" và cô ấy bắt đầu nghĩ cô ấy đẹp. Ai đó tới, làm vững chắc thêm cho bạn, nói, "Anh rất khôn ngoan, thông minh, một thiên tài!" và bạn bắt đầu tin vào điều đó. Hay ai đó kết án bạn, ghét bạn, giận bạn. Bạn không chấp nhận điều người đó nói, nhưng dầu vậy, sâu bên dưới trong vô thức nó vẫn cứ tích luỹ lại. Do đó mới có mơ hồ của con người.

Ai đó nói bạn đẹp, ai đó khác nói bạn xấu - bây giờ phải làm gì? Tấm gương này nói bạn khôn ngoan, người khác nói bạn là ngu ngốc - bây giờ phải làm gì? Và bạn lệ thuộc vào các tấm gương, và cả hai đều là gương. Bạn có thể không thích gương nói rằng bạn là ngu ngốc, nhưng nó đã nói vậy, nó đã làm việc của nó. Bạn có thể kính trọng nó, bạn có thể chẳng bao giờ đem nó tới ý thức của bạn, nhưng sâu bên dưới nó sẽ vẫn còn trong bạn rằng một tấm gương đã nói rằng bạn là đồ ngốc.

Bạn tin cậy vào các tấm gương - thế thì bạn trở nên bị chia chẻ vì có nhiều gương thế. Và từng gương đều có đầu tư riêng của nó. Ai đó gọi bạn là khôn ngoan sao? chẳng phải vì bạn khôn ngoan đâu - người đó có đầu tư riêng của người đó. Ai đó gọi bạn là ngu ngốc, không phải vì bạn là ngu ngốc - người đó có đầu tư riêng của người đó. Chúng đơn giản chỉ ra cái thích và không thích của họ; chúng không khẳng định cái gì về bạn. Chúng có thể khẳng định cái gì đó về bản thân họ, có thể, nhưng họ không nói gì về bạn cả - vì không gương nào có thể chỉ cho bạn, bạn là ai.

Gương chỉ có thể chỉ cho bạn vẻ bề ngoài của bạn, làn da của bạn. Bạn không phải là làn da của bạn: bạn là rất sâu. Bạn không phải là thân thể bạn. Ngày này thân thể là trẻ; ngày khác nó trở thành già. Ngày này nó là đẹp, mạnh khoẻ; ngày khác nó trở thành què quặt và tê liệt. Ngày này bạn đã đập rộn ràng cùng cuộc sống; ngày khác cuộc sống đã tiêu tan dần khỏi bạn. Nhưng bạn không phải là ngoại vi của bạn! Bạn là trung tâm của bạn.

Người ngẫu nhiên sống ở ngoại vi. Người bản chất vẫn còn được định tâm. Đây là toàn thể nỗ lực!

Để tôi kể cho bạn một giai thoại. Tôi đã nghe một câu chuyện Do Thái rất hay. Nó cực kì có ý nghĩa - nó là về con người:

Anh ta bao giờ cũng ngủ. Và bao giờ cũng sẵn sàng ngủ. Tại những cuộc gặp gỡ quần chúng lớn nhất, tại mọi cuộc hoà nhạc, tại các hội nghị quan trọng, anh ta có thể được thấy đang ngồi ngủ.

Bạn phải đã biết điều đó vì bạn là điều đó. Và bạn phải đã bắt gặp người đó nhiều, nhiều lần rồi, vì làm sao bạn có thể tránh được người đó? - người đó là bạn.

Và anh ta ngủ trong mọi tư thế có thể quan niệm được và không thể quan niệm được. Anh ta ngủ cùng với khuỷu tay trong không trung và tay để sau đầu. Anh ta ngủ khi đang đứng, nghiêng người để cho anh ta không ngã xuống. Anh ta ngủ trong nhà hát, trên phố, trong giáo đường. Bất kì chỗ nào anh ta đi, mắt anh ta sẽ trĩu xuống với giấc ngủ.

Nếu như anh ta là người Hindu anh ta chắc thậm chí đã có thể ngủ đứng trên đầu trong tư thế shirshasan. Tôi đã thấy những người Hindu ngủ theo cách đó. Nhiều người yogi trở nên hiệu quả trong việc ngủ đứng trên đầu họ. Nó là khó, gian nan; nó cần thực hành lớn - nhưng nó xảy ra.

Hàng xóm hay nói rằng anh ta đã ngủ qua bẩy đám cháy lớn, và một lần, ở một đám cháy thực lớn, anh ta đã được mang ra khỏi giường mình, vẫn còn ngủ, và được đặt xuống vỉa hè. Theo cách này anh ta đã ngủ trong nhiều giờ mãi cho tới khi người tuần tra tới và đem anh ta đi.

Người ta nói rằng khi anh ta đứng dưới trướng đám cưới và trích đọc lời thề, "Với em anh được..." anh ta rơi vào giấc ngủ ở từ 'thánh hoá' - cố để nhớ - và họ phải đánh vào đầu anh ta bằng cái chày đồng trong nhiều giờ để đánh thức anh ta dậy. Và anh ta nói chầm chậm từ tiếp và lại rơi vào giấc ngủ.

Nhớ lại lễ cưới riêng của bạn. Nhớ tuần trăng mật của bạn. Nhớ lại hôn nhân của bạn. Bạn đã bao giờ thức dậy chưa? Bạn đã bao giờ bỏ lỡ cơ hội nào mà bạn có thể đã rơi vào giấc ngủ không? Bạn bao giờ cũng rơi vào giấc ngủ.

Chúng ta nhắc tới mọi điều này để cho bạn có thể tin vào câu chuyện sau về nhân vật của chúng ta.

Một lần, khi anh ta đi ngủ, anh ta ngủ và ngủ và ngủ; nhưng trong giấc ngủ dường như là anh ta nghe thấy tiếng sấm trên phố và giường anh ta hơi rung chuyển; thế là anh ta nghĩ trong giấc ngủ của mình rằng đó là trời mưa bên ngoài, và xem như kết quả giấc ngủ của anh ta trở nên ngon lành hơn. Anh ta bao bọc bản thân mình trong mền chăn và trong hơi ấm của nó.

Bạn có nhớ bao nhiêu lần bạn đã diễn giải mọi sự qua giấc ngủ của bạn không? Bạn có nhớ đôi khi bạn đã chỉnh lại đồng hồ báo thức, và khi nó tắt đi bạn bắt đầu mơ rằng bạn đang ở trong nhà thờ và chuông đang reo. Một thủ đoạn của tâm trí để tránh báo thức, để tránh sự quấy rối mà chuông báo thức tạo ra.

Khi anh ta thức dậy anh ta thấy một sự trống rỗng kì lạ: vợ anh ta không còn đó, giường của anh ta không còn đó, mền chăn của anh ta không còn đó. Anh ta muốn nhìn qua cửa sổ, nhưng không có cửa sổ để nhìn qua. Anh ta muốn chạy xuống qua ba dãy cầu thang và la lên "Cứu tôi với!" nhưng không có cầu thang để chạy và không có không khí để la. Và khi anh ta muốn đơn giản đi ra khỏi cửa, anh ta thấy không có lối ra cửa. Mọi thứ đều bị bay hơi!

Trong một chốc anh ta đứng đó hoang mang không thể nào hiểu cái gì đã xảy ra. Nhưng sau đó anh ta nhớ ra bản thân mình: Mình sẽ đi ngủ. Tuy nhiên anh ta thấy rằng không còn đất nào để nằm ngủ. Chỉ thế anh ta mới đưa hai ngón tay lên lên trán và suy nghĩ: Rõ ràng mình đã ngủ đến tận cùng thế giới. Chẳng phải đó là lời chào thân thiện anh có khoẻ không đó sao?

Anh ta trở nên chán nản. Không còn thế giới nữa, anh ta nghĩ. Mình sẽ làm gì với thế giới? Mình sẽ đi làm ở đâu, làm sao mình sẽ kiếm sống được, đặc biệt bây giờ chi phí sống cao thế và chục trứng giá một đô la hai mươi xu và ai biết liệu chúng thậm chí có tươi không, và bên cạnh đó, cái gì sẽ xảy ra cho năm đô la mà công ti khí đốt nợ mình? Và vợ mình đi đâu mất rồi? Liệu có khả năng cô ấy nữa đã biến mất cùng thế giới không, và với lương ba mươi đô la mình có trong túi của mình? Và cô ấy về bản chất không phải là loại người biến mất, anh ta tự nhủ mình.

Bạn cũng sẽ nghĩ theo cách đó một ngày nào đó nếu bạn đột nhiên thấy thế giới đã biến mất. Bạn không biết cái gì khác để nghĩ. Bạn sẽ nghĩ về giá trứng, văn phòng, vợ, tiền. Bạn không biết cái gì khác để nghĩ tới. Toàn thế giới đã biến mất! - nhưng bạn đã trở nên máu móc trong suy nghĩ của bạn.

Và tôi sẽ làm gì nếu tôi muốn ngủ? Tôi sẽ mở rộng cái gì ra nếu không có thế giới nào? Và có thể lưng tôi sẽ đau? Và ai sẽ kết thúc cả đống việc trong cửa hiệu? Và giả sử tôi muốn một cốc mạch nha, tôi sẽ kiếm nó ở đâu?

Ái chà, anh ta nghĩ, mình đã bao giờ thấy cái gì như nó chưa? Con người sẽ rơi vào giấc ngủ với thế giới dưới đầu mình và thức dậy mà không có nó!

Điều này sẽ xảy ra ngày này hay ngày khác - đó là điều xảy ra cho mọi người khi người đó chết. Đột nhiên, toàn thế giới biến mất. Đột nhiên người đó không còn là một phần của thế giới này; đột nhiên người đó ở trong chiều khác. Điều này xảy ra cho mọi người khi chết đi, vì bất kì cái gì bạn đã biết đều chỉ là ngoại vi. Khi bạn chết đi, đột nhiên ngoại vi của bạn biến mất - bạn bị ném về trung tâm của bạn. Và bạn không biết ngôn ngữ đó. Và bạn không biết gì về trung tâm. Nó giống như hư không, trống rỗng. Nó tạo cảm giác như phủ định, sự vắng bóng.

Khi nhân vật của chúng ta đứng đó trong bộ quần áo lót, tự hỏi phải làm gì, một ý nghĩ xuất hiện cho anh ta: Mặc xác nó! Vậy là không có thể giới nào! Dẫu sao thì ai cần nó? Biến mất là biến mất - mình có thể đi tới rạp phim và giết thời gian nào đó. Nhưng với sự ngạc nhiên anh ta thấy rằng, cùng với thế giới, rạp chiếu phim cũng đã biến mất.

Mình gây ra khá lộn xộn ở đây rồi, nhân vật của chúng ta nghĩ, và bắt đầu vuốt râu mép. Mình đã làm khá lộn xộn ở đây rồi, rơi vào giấc ngủ! Nếu như mình không ngủ cho ngon, anh ta tự nhiếc móc mình, mình chắc đã biến mất cùng với mọi thứ khác rồi. Theo cách này mình thật không may, và mình sẽ kiếm mạch nha ở đâu? Mình thích dùng một cốc buổi sáng. Và vợ mình đâu? Ai biết cô ấy biến đi cùng ai? Nếu đó là với kẻ ở trên tầng thượng, mình sẽ giết cô ta, cho nên xin Thượng đế giúp con.

Ai biết điều đó chậm trễ thế nào?

Với những lời này nhân vật của chúng ta muốn nhìn vào đồng hồ đeo tay nhưng không thể tìm thấy nó. Anh ta tìm bằng cả hai tay trong túi trái và phải của cái trống rỗng vô hạn nhưng không thể tìm thấy cái gì để chạm vào.

Mình vừa trả hai đô la cho chiếc đồng hồ đeo tay và ở đây nó đã biến mất, anh ta tự nhủ mình. Thôi được. Nếu thế giới chết, nó chết. Điều đó mình không quan tâm tới. Nó không phải là thế giới của mình. Nhưng chiếc đồng hồ đeo tay! Sao đồng hồ của mình lại phải chết? Đồng hồ mới tinh. Hai đô la. Nó thậm chí còn chưa trầy xước gì.

Và mình sẽ tìm cốc mạch nha ở đâu? Vào buổi sáng không có gì tốt hơn là một cốc mạch nha. Và ai biết liệu vợ mình... Mình ngủ qua một thảm hoạ khủng khiếp thế, mình xứng đáng điều tồi tệ nhất. Cứu tôi với, cứu tôi với, với! Não mình đâu rồi? Não mình trước đây ở đâu rồi? Tại sao mình không để mắt tới mọi người và vợ mình? Tại sao mình để họ biến mất khi họ vẫn còn trẻ thế?

Và nhân vật của chúng ta bắt đầu vò đầu bứt tai chống lại hư không, nhưng vì hư không là rất mềm mại nó không làm đau anh ta và anh ta vẫn còn sống để kể lại câu chuyện này.

Đây là câu chuyện về tâm trí con người như vậy. Bạn tạo ra thế giới quanh bạn về các ảo tưởng. Bạn liên tục bị gắn bó với các thứ mà sẽ không hiện hữu cùng bạn khi bạn chết. Bạn liên tục bị đồng nhất với các đồ vật mà sẽ bị lấy đi khỏi bạn.

Do đó, người Hindu gọi thế giới này là 'ảo tưởng'; họ không ngụ ý bởi từ 'thế giới' là thế giới đang có đấy - họ đơn giản ngụ ý thế giới mà bạn đã tạo ra từ giấc ngủ của bạn. Thế giới đó là maya - ảo tưởng. Nó là thế giới mơ.

Ai là vợ bạn? Chính ý tưởng này là ngu xuẩn. Ai là chồng bạn? Ai là con bạn? Bạn không phải là của bạn - làm sao bất kì ai khác là của bạn được? Bạn thậm chí không là của bạn; bạn thậm chí không thuộc vào bản thân bạn. Đôi khi bạn có quan sát rằng bạn thậm chí không thuộc vào bản thân bạn không? Bạn cũng thuộc vào sự tồn tại không biết nào đó mà bạn đã không hiểu thấu.

Sâu hơn trong bản thân bạn, bạn sẽ đi tới điểm mà thậm chí cái ta biến mất - chỉ trạng thái của vô ngã, hay gọi nó là Cái ta tối cao. Nó chỉ là khác biệt về ngôn ngữ và thuật ngữ. Bạn đã không nhìn sâu xuống dưới trong bản thân bạn về các thứ nảy sinh mà không thuộc vào bạn phải không? Ham muốn của bạn không thuộc vào bạn, ý nghĩ của bạn không thuộc vào bạn. Ngay cả tâm thức của bạn, bạn đã không tạo ra nó - nó đã được trao cho bạn, nó là một sự kiện được cho. Không phải bạn là người đã tạo ra nó - làm sao bạn có thể tạo ra nó được?

Bạn đột nhiên có đó... dường như nó xảy ra bởi phép thần. Bạn bao giờ cũng ở giữa; bạn không biết cái bắt đầu. Cái bắt đầu không thuộc vào bạn, và cái cuối cùng cũng không thuộc vào bạn. Chỉ ở giữa bạn có thể tạo ra, bạn có thể liên tục tạo ra mơ. Đó là cách con người trở thành ngẫu nhiên.

Chú ý! Trở nên ngày một bản chất hơn và ngày một ít ngẫu nhiên đi. Bao giờ cũng nhớ: Chỉ cái là vĩnh hằng mới là thực; chỉ cái sẽ là mãi mãi mới là thực. Cái mà nhất thời là không thực. Cái nhất thời phải được quan sát và không bị đồng nhất với nó.

Tôi đã đọc một giai thoại hay:

Một người Ai len già đăng kí ra khỏi phòng khách sạn và đang nửa đường đi tới trạm xe bus thì ông ta nhận ra mình đã bỏ quên chiếc ô ở sau. Đến lúc ông ấy quay lại phòng, một đôi mới cưới đã đăng kí vào phòng đó. Không muốn làm ngắt quãng cái gì, người Ai len quì xuống và lắng nghe qua lỗ khoá.

"Của ai đôi mắt đáng yêu kia, em yêu?" ông ta nghe thấy giọng đàn ông hỏi.

"Của anh, tình yêu của em," người đàn bà trả lời.

"Và của ai cái mũi quí giá này?" người đàn ông tiếp tục bên trong căn phòng.

"Chỉ của anh thôi," người đàn bà đáp.

"Và của ai đôi môi đẹp này?" người đàn ông tiếp tục.

"Của anh!" người đàn bà nói hổn hển.

"Và của ai...?" nhưng người Ai len không thể kìm lại được thêm nữa.

Kề miệng vào lỗ khoá, ông ta kêu to, "Khi anh tới cái ô kẻ sọc mầu vàng, anh bạn, nó là của tôi!"

Trò chơi về 'của tôi' và 'cái của tôi' là trò chơi ngớ ngẩn nhất - nhưng đây là toàn thể trò chơi của cuộc sống. Trái đất này có đó trước khi bạn tới đây, và trái đất này sẽ ở đây khi bạn mất rồi. Kim cương mà bạn sở hữu đã có đó trước khi bạn tới đây, và khi bạn mất rồi những kim cương đó sẽ vẫn còn ở đây - và chúng thậm chí sẽ không nhớ bạn. Chúng quên lãng hoàn toàn rằng bạn sở hữu chúng.

Trò chơi này về tính sở hữu là trò chơi ngu xuẩn nhất có đó - nhưng đây là toàn thể trò chơi.

Gurdjieff thường nói rằng nếu bạn bắt đầu được không bị đồng nhất với đồ vật, sớm hay muộn bạn sẽ rơi vào bản thể bản chất của bạn. Đó là nghĩa cơ bản của từ bỏ. Từ bỏ không có nghĩa, tính chất sannyas không có nghĩa là từ bỏ thế giới và trốn lên Himalaya hay vào tu viện - vì nếu bạn trốn khỏi thế giới và đi vào tu viện, không cái gì thay đổi cả. Bạn mang cùng tâm trí. Ở đây trong thế giới, nhà là của bạn, và vợ là của bạn; ở đó tu viện sẽ là của bạn, tôn giáo sẽ là của bạn. Nó sẽ không tạo ra khác biệt mấy. 'Cái của tôi' sẽ còn dai dẳng. Nó là thái độ tâm trí - nó chẳng liên quan gì tới bất kì không gian bên ngoài nào. Nó là ảo tưởng bên trong, giấc mơ bên trong, giấc ngủ bên trong.

Từ bỏ nghĩa là: dù bạn ở bất kì chỗ nào, không cần từ bỏ đồ vật vì ngay chỗ đầu tiên bạn chưa bao giờ sở hữu chúng. Nói về từ bỏ là ngu xuẩn. Nó có nghĩa dường như bạn đã là người sở hữu và bây giờ bạn đang từ bỏ. Làm sao bạn có thể từ bỏ cái gì đó mà bạn chưa bao giờ sở hữu? Từ bỏ nghĩa là đi tới biết rằng bạn không thể sở hữu được cái gì. Bạn có thể dùng, nhiều nhất, nhưng bạn không thể sở hữu. Bạn sẽ không ở đây mãi mãi - làm sao bạn có thể sở hữu được? Không thể nào sở hữu được bất kì cái gì. Bạn có thể dùng và bạn có thể biết ơn đồ vật rằng chúng cho phép bản thân chúng được dùng. Bạn nên cám ơn đồ vật rằng chúng cho phép bản thân chúng được dùng. Chúng trở thành phương tiện, nhưng bạn không thể sở hữu chúng.

Bỏ ý tưởng về quyền sở hữu là từ bỏ. Từ bỏ không phải là bỏ việc sở hữu mà bỏ tính sở hữu. Và đây là điều Gurdjieff gọi là được không bị đồng nhất. Đây là điều những người Baul gọi là nhận ra 'Ardhar Manush' - con người bản chất. Đây là điều Thiền nhân gọi là mặt nguyên thuỷ.

Có một câu chuyện Đạo rất nổi tiếng - tôi thích nó vô cùng. Câu chuyện là về một người nông dân Đạo già có con ngựa chạy mất:

Tối hôm đó hàng xóm tụ tập lại thương hại ông ấy vì đây là vận rủi thế. Ông ấy nói, "Có thể."

Ngày hôm sau con ngựa trở về, nhưng nó mang theo sáu con ngựa hoang, và hàng xóm tới nói có vận may rồi. Ông ấy nói, "Có thể."

Và thế rồi ngày hôm sau, con trai ông ấy thử làm cái yên ngựa và cưỡi lên một con ngựa hoang, bị nó tung ngã, và gẫy chân. Lần nữa hàng xóm tới bày tỏ thông cảm với vận rủi này. Ông ấy nói, "Có thể."

Ngày hôm sau đó, một viên quan chiêu mộ lính tới làng để bắt thanh niên vào quân đội, nhưng vì cái chân bị gẫy nên con trai người nông dân này bị loại. Khi hàng xóm tới nói mọi thứ đã biến thành may mắn thế, ông ấy nói, "Có thể."

Đây là thái độ của người hiểu biết về cái ngẫu nhiên là gì và cái bản chất là gì. Cái ngẫu nhiên bao giờ cũng là 'có thể'; nó là 'có lẽ'. Bạn không thể chắc chắn được về nó, bạn không cần chắc chắn về nó. Những người trở nên chắc chắn về cái ngẫu nhiên đều sẽ bị thất vọng sớm hay muộn; tính chắc chắn của họ sẽ tạo ra nhiều thất vọng cho họ. Tính chắc chắn của họ sẽ tạo ra mong đợi, và chúng không thể được hoàn thành - vì vũ trụ không có đó để hoàn thành mong đợi của bạn. Nó có định mệnh riêng của nó. Nó đi hướng tới mục đích của nó. Nó không quan tâm về mục đích riêng tư của bạn.

Mọi mục đích riêng tư đều chống lại mục đích của bản thân vũ trụ. Mọi mục đích riêng tư đều chống lại mục đích của cái Toàn thể. Mọi mục đích riêng tư đều thần kinh. Con người bản chất đi tới biết, cảm thấy rằng 'Mình không tách rời khỏi cái Toàn thể và không cần tìm và kiếm bất kì định mệnh nào theo cách riêng của mình. Mọi thứ đang xảy ra, thế giới đang chuyển động - gọi nó là Thượng đế - Ngài đang làm mọi thứ. Chúng đang xảy ra theo cách riêng của chúng. Không có nhu cầu cho tôi làm bất kì vật lộn nào, bất kì nỗ lực nào; không có nhu cầu cho tôi tranh đấu vì bất kì cái gì. Tôi có thể thảnh thơi và hiện hữu.'

Con người bản chất không phải là người làm. Con người ngẫu nhiên là người làm. Con người ngẫu nhiên, tất nhiên, hiện hữu trong lo âu, căng thẳng, phiền não, liên tục ngồi trên núi lửa - nó có thể bùng phát bất kỉ khoảnh khắc nào, vì người đó sống trong thế giới của không chắc chắn và tin dường như nó là chắc chắn. Điều này tạo ra căng thẳng trong bản thể người đó: người đó biết sâu bên dưới rằng chẳng cái gì chắc chắn. Người giầu có mọi thứ mà người đó có, và vậy mà người đó biết sâu bên dưới rằng người đó chẳng có gì. Đó là điều làm cho người giầu thậm chí còn nghèo hơn người nghèo.

Người nghèo chưa bao giờ nghèo như vậy vì người đó vẫn còn hi vọng: ngày nào đó này khác, định mệnh sẽ trút phúc lành lên người đó; ngày nào đó này khác người đó sẽ có khả năng đạt tới, thành tựu. Người đó có thể hi vọng. Người giầu đã đạt tới, hi vọng của người đó được đáp ứng - bây giờ, đột nhiên, người đó thấy chẳng cái gì được hoàn thành. Mọi hi vọng được hoàn thành, và vậy mà không cái gì được hoàn thành. Người đó đã đạt tới và người đó đã không đạt tới chút nào - nó bao giờ cũng là cuộc hành trình mơ. Người đó đã không di chuyển lấy một li.

Người thành công trong thế giới cảm thấy nỗi đau của việc bị thất bại vì không ai khác có thể cảm thấy nó. Có câu ngạn ngữ nói rằng không cái gì thành công như thành công. Tôi muốn nói với bạn: không cái gì thất bại như thành công. Nhưng bạn không thể biết được nó chừng nào bạn chưa thành công. Khi mọi giầu có có đó, điều bạn đã từng mơ tới, lập kế hoạch, làm việc vất vả vì nó, thế rồi ngồi ngay giữa những giầu có đó là người ăn xin - sâu bên trong trống rỗng, hổng hoác; không cái gì bên trong, mọi thứ đều bên ngoài.

Thực ra, khi mọi thứ có đó bên ngoài, nó trở thành tương phản. Nó đơn giản nhấn mạnh cái trống rỗng và tính không bên trong của bạn. Nó đơn giản nhấn mạnh vào tính ăn xin bên trong của bạn, cái nghèo nàn. Người giầu biết cái nghèo mà không người nghèo nào đã bao giờ có thể biết. Người thành công biết thất bại là gì. Ở trên đỉnh của thế giới, đột nhiên bạn nhận ra rằng bạn đã cư xử một cách ngu xuẩn. Bạn có thể không nói điều đó, vì phỏng có ích gì mà nói nó? Bạn có thể liên tục giả vờ rằng bạn rất hạnh phúc - các tổng thống và thủ tướng liên tục giả vờ họ rất hạnh phúc; họ không vậy. Họ chỉ giữ thể diện của họ. Bây giờ, nói gì? Chẳng ích gì mà thậm chí nói ra cái gì - họ là không thực.

Vào thời xưa hơn, mọi người thực hơn, đích thực hơn. Phật đã là hoàng tử, ông ấy sẽ trở thành hoàng đế, nhưng ông ấy đã nhận ra rằng không có gì trong điều đó. Ông ấy có thể đã giả vờ. Mahavir đã là hoàng tử; ông ấy sẽ là hoàng đế. Ông ấy đã nhận ra rằng chẳng có gì trong điều đó. Họ đơn giản tuyên bố việc nhận ra của mình cho thế giới. Họ đơn giản nói rằng giầu có đã thất bại, rằng vương quốc không phải là vương quốc; rằng nếu bạn thực sự tìm kiếm vương quốc, bạn sẽ phải tìm đâu đó khác, theo chiều hướng khác.

Trong thế giới này không có cách nào để đạt tới.

Chuyện xảy ra:

Theodore Roosevelt, trở về từ châu Phi, nhận được lời chào mừng yêu mến và chứa chan tình cảm nhất khi con tàu của ông ấy phả khói hơi nước trong cảng New York. Các ban nhạc chơi nhạc; lính tráng, thuỷ thủ và thuỷ binh chào mừng; những cô gái đẹp chào đón ông ấy như mọi cô gái đẹp vẫn làm. Con tàu trong cảng làm bắn toé nước theo vòng cung trắng lễ hội, và mọi người - đám đông người - hô lên lời đón chào ông ấy.

Trên cùng con tàu, một nhà huyền môn, một người trí huệ rất già, cũng đang trở về. Vài người bạn già ra đón chào ông ấy trong một góc, cố gắng nghe trong tiếng ồn dữ dội. Một người trong số họ nói, "Chúng tôi lấy làm tiếc chúng tôi không thể đón chào ông về nhà như Theodore Roosevelt đang được đón chào."

Với điều đó nhà huyền môn trả lời khi ông ấy chỉ lên trên, "Điều đó là ổn rồi - tôi chưa về nhà."

Trong thế giới này không có nhà. Thế giới này là ngẫu nhiên. Nó là ảo tưởng - chỉ những gợn sóng trên bề mặt, những con sóng. Và bất kì cái gì bạn đang làm đều không là gì ngoài việc làm nhà giấy, hay cố cho chạy con thuyền giấy: chúng mang định mệnh chìm. Việc nhận ra này làm cho con người lần đầu tiên có chút ít tỉnh táo về tính ngủ của mình, và thế rồi người đó bắt đầu đi ngày càng hướng nhiều tới tâm thức.

Khi mọi sự không còn là quan trọng, chỉ tâm thức trở thành quan trọng. Khi mọi sự không có ý nghĩa, việc tìm kiếm mới, cánh cửa mới mở ra. Thế thì bạn không chạy xô tới bên ngoài: bạn bắt đầu tuột vào bên trong. Vương quốc của Thượng đế là ở bên trong. Và một khi bạn bỏ việc đồng nhất với đồ vật, đột nhiên bạn không còn tranh đấu - không có vấn đề gì. Bạn bắt đầu di chuyển cùng dòng sông của sự tồn tại.

Việc về tới nhà là vô nỗ lực.

Bodhi đã gửi cho tôi một câu chuyện nhỏ, hay; Werner Erhard thích kể nó:

Ngày xưa có một thầy thuốc nổi tiếng ở Bắc Canada người được nói là có quyền năng to lớn. Khi ông ấy giũ chăn vào các đèn phía bắc chúng đổi mầu. Mọi lần ông ấy giũ chăn, các đèn phía bắc sẽ đổi mầu.

Một hôm, ông ấy mất chăn, các đèn phía bắcvẫn đổi mầu. Điều đó làm thui chột danh tiếng của ông ấy như một thầy thuốc.

Cuộc sống cũng theo cách đó. Không thành vấn đề bạn làm gì, cuộc sống chỉ đổi sang cách nó đổi. Vật lộn với cuộc sống không giúp ích chút nào. Vật lộn đơn giản có tính phá huỷ; chẳng có vấn đề gì trong nó. Nỗ lực là không được cần tới. Nỗ lực được cần tới chỉ trong thế giới ngẫu nhiên, và ngay cả thế nữa nó cũng thất bại về chung cuộc; cuối cùng nó thất bại. Nó cho bạn hi vọng, nhưng cuối cùng nó thất bại.

Trong thế giới bên trong không nỗ lực nào được cần. Một khi bạn bắt đầu tuột vào bên trong, bạn đột nhiên thấy mọi thứ đang xảy ra như nó phải vậy. Cuộc sống là hoàn hảo. Không có cách nào để cải tiến nó. Thế thì mở hội bắt đầu.

Khi cuộc sống được cảm thấy như hoàn hảo, khi bạn đột nhiên thấy cái đẹp mênh mông, niềm huy hoàng mênh mông bao quanh bạn; khi bạn đột nhiên thấy rằng bạn bao giờ cũng ở nhà - không có đâu mà đi; khi bạn đột nhiên cảm thấy trong cốt lõi bên trong nhất của bản thể bạn rằng bạn là cùng với Thượng đế và Thượng đế là cùng với bạn, rằng bạn đang nổi cùng cái Toàn thể, bạn không có định mệnh riêng tư nào... định mệnh của cái Toàn thể là định mệnh của bạn, vậy thì bất kì chỗ nào sự tồn tại di chuyển tới, bạn cũng di chuyển. Bạn không có mục đích riêng nào; bạn không còn ngốc.

Từ 'idiot-kẻ ngốc' là rất hay. Nó bắt nguồn từ cùng gốc như 'idiom-cách diễn đạt'. Nó có nghĩa là một người đang cố gắng sống cuộc sống riêng tư; một người đang cố đi ngược lại cái Toàn thể. Người có cách diễn đạt riêng của mình - đó là điều idiot-kẻ ngốc là gì. Toàn thế giới đi về phương nam; người đó đi về phương bắc - đó là điều kẻ ngốc là gì.

Người ngẫu nhiên là kẻ ngốc. Vũ trụ bao la thế, vận hành nhịp nhàng thế... Nhìn lên các vì sao, nhìn vào thay đổi mùa; sông chảy từ Himalayas ra đại dương, mây tới và mưa xuống. Quan sát tự nhiên - mọi thứ đều chạy nhịp nhàng thế! Sao không là một phần của nó? Sao tạo ra bất kì xung đột nào? Xung đột tạo ra lo âu; lo âu mang tới phiền não.

Nếu bạn có mục đích riêng, bạn sẽ phát điên. Thảnh thơi đi! Bỏ mọi từ ngẫu nhiên để cho bạn có thể rơi vào trong thế giới bản chất. Thế thì người ta bắt đầu chấp nhận mọi thứ như chúng vậy. Thế thì người ta bắt đầu yêu mến mọi thứ như chúng vậy. Thế thì người ta bắt đầu yêu thương mọi thứ như chúng vậy. Và chúng bao giờ cũng đẹp. Một khi bạn không tranh đấu, không đi đâu cả, bạn có thể cảm thấy âm nhạc, âm nhạc tinh tú đang bao quanh. Bạn có thể thấy cái đẹp vô hạn, và bạn có thể cảm thấy biết ơn nó. Nó là món quà. Không cần đánh cắp nó - nó đã được trao cho bạn rồi. Bằng việc sống động, Thượng đế đã chấp nhận bạn. Bằng việc sống động, Ngài đã yêu bạn.

Nếu bạn không thích từ 'Thượng đế', bạn có thể bỏ nó. Tôi không cuồng tín về ngôn ngữ. Bạn có thể gọi nó là 'sự Tồn tại', 'cái Không biết', 'Chân lí', 'điều Tối thượng', 'cái Tuyệt đối' - hay bất kì cái gì. Bất kì cái tên nào cũng được - X, Y, Z - vì nó không có tên. Nó không phải là đặc thù cho nên nó không thể có cái tên nào; nó không đặc thù cho nên nó không thể có tính từ nào. Nó là Vũ trụ. Nó là Cái đang đó.

Cho nên, có hai cách sống. Một cách là cách ngẫu nhiên. Cách ngẫu nhiên là cách thức thế gian. Cách thức thế gian là chống lại Thượng đế, chống lại cái Toàn thể.

Thế rồi có cách sống khác, phong cách khác - duyên dáng vô cùng, không lo âu, không phiền não.

Tôi đã nghe:

Một nhà khoa học, nhà thực vật học, bắt gặp một thung lũng trong Himalaya nơi hoa đẹp nở, nhưng không có cách vào tới. Rất khó tới thung lũng - hàng trăm thước phía dưới. Và ông ta chưa bao giờ nghe nói về những hoa này. Ông ấy đã nghiên cứu về mọi hoa; đây là loài mới nào đó, còn chưa được khám phá. Ông ấy vui sướng, mê mải. Ông ấy muốn có những đoá hoa đó nhưng không có cách nào - làm sao đây?

Trong nỗ lực vô vọng, ông ta tóm đứa con nhỏ bé của mình, buộc dây thừng dưới cánh tay đứa con, và thả đứa con vào trong thung lũng - sợ hãi, vã mồ hôi, run rẩy... cái gì đó có thể đến không đúng lúc. Và thế rồi đứa trẻ xuống tới và nó hái vài bông hoa. Và người bố kêu lên từ trên núi: "Con ổn chứ, con trai? Con không sợ chứ?"

Cậu con trai cười. Nó nói, "Sao con phải sợ? - dây thừng trong tay bố mà."

Người bố có thể sợ, nhưng đứa con không sợ. Đó là điều người tôn giáo cảm thấy: Dây thừng ở trong Bố mình. Thế thì, đột nhiên, mọi lo âu biến mất.

Trong thế giới ngẫu nhiên bạn phải vật lộn. Trong thế giới bản chất bạn đơn giản phải buông xuôi. Trong thế giới ngẫu nhiên bạn phải hoài nghi. Trong thế giới bản chất bạn đơn giản tin cậy - và tin cậy này không giống niềm tin. Niềm tin là chống lại hoài nghi. Tin cậy đơn giản là thiếu vắng hoài nghi - nó không chống lại hoài nghi. Bạn đơn giản cảm thấy tin cậy!

Cho nên vấn đề không phải là làm sao để tin tưởng; vấn đề là làm sao thay đổi tâm thức của bạn từ việc là ngẫu nhiên sang bản chất - làm sao đi tới trung tâm của bạn, làm sao bắt đầu cảm thấy trung tâm của bạn lần nữa. Tin cậy sẽ nảy sinh - tin cậy là kết quả, sản phẩm phụ. Khi người ta đi tới gần trung tâm của mình, người ta bắt đầu tin cậy ngày càng nhiều hơn.

Nhưng bình thường toàn thể huấn luyện của chúng ta là làm sao tranh đấu. Chúng ta đã được huấn luyện như người lính. Như tôi thấy nó, chỉ có hai kiểu người trên thế giới: người lính và sannyasins. Người lính là những người đã được dạy để đánh nhau, để vật lộn chống lại, để đạt tới mục đích của họ; để ép buộc, để bạo hành, để hùng hổ, để cưỡng bức. Và sannyasin là người biết rằng không có nhu cầu - cuộc sống đã đi theo cách đó: "Mình chỉ phải trong hoà điệu với cuộc sống. Mình chỉ phải là một phần của dàn nhạc bao la này. Mình chỉ phải trở thành một nốt trong sự hài hoà với cái Toàn thể. Mình phải buông xuôi." Sannyasin không phải là chiến binh, không phải là người lính. Người đó đã được buông xuôi.

Có lần chuyện xảy ra:

Mulla Nasrudin đóng cương một con mèo vào chiếc Cadillac xộc xệch của mình. Khi những người đứng ngoài chỉ ra rằng điều này là ngớ ngẩn, anh ta đáp, "Tất cả các ông có thể nghĩ vậy, nhưng tôi có roi ngựa đây."

Có những người tưởng rằng chỉ bằng ép buộc, bất kì cái gì cũng là có thể - chỉ chiếc roi ngựa là được cần; bạn chỉ phải làm nó một cách chăm chỉ hơn chút ít. Nếu bạn không thành công, điều đó đơn giản chỉ ra rằng bạn không làm việc đủ chăm chỉ với nó - làm việc chăm chỉ hơn chút ít đi. Nếu bạn vẫn không thành công, thế thì bạn không đưa mọi năng lượng của bạn vào - đưa thêm chút nhiệt tình vào trong nó đi. Đây là logic của thế giới ngẫu nhiên.

Người bản chất biết rằng vấn đề không phải là đưa thêm nhiệt tình, vấn đề không phải là tranh đấu chút nào. Vấn đề là cho phép sự tồn tại xảy ra. Không cái gì được cần về phần bạn để được làm. Chỉ một điều: tin cậy sâu sắc và buông xuôi.

Nhưng đôi khi điều đó xảy ra, cũng giống như giũ chăn của thầy thuốc, rằng bạn giũ chăn và cái gì đó xảy ra - bạn tưởng nó xảy ra là vì việc giũ chăn của bạn. Giá mà bạn đợi thêm chút ít, nó chắc đã xảy ra theo cách riêng của nó. Bạn đơn giản phí hoài năng lượng của bạn bằng việc giũ chăn.

Đôi khi chuyện xảy ra là bạn đã từng vật lộn vì cái gì đó rồi nó xảy ra - điều đó cho tâm trí bạn ý tưởng rằng nó đã xảy ra 'vì nỗ lực của mình.' Thế thì bạn ở trong cái vòng luẩn quẩn. Khi bạn thất bại bạn nghĩ 'Mình đã không làm nhiều nỗ lực như được cần.' Khi bạn thành công bạn nghĩ 'Mình đã làm nhiều như được cần.' Nhưng, thực ra, mọi sự cứ xảy ra theo cách riêng của chúng; chúng không xảy ra bởi nỗ lực của bạn. Đôi khi sự trùng hợp ngẫu nhiên là chúng xảy ra khi bạn làm nỗ lực.

Mọi thứ là đẹp, thực và tốt, đơn giản tới như ân huệ. Nó giáng xuống bạn. Và một khi nỗ lực nào đó thành công, bạn ở trong đống lộn xộn điên khùng. Thế thì bạn nghĩ, bây giờ...

Một kiến trúc sư gặp lúc khó khăn với Mulla Nasrudin, một người làm nhà tương lai."Nhưng anh không thể cho ý tưởng nào đó," ông ta nài xin, "về kiểu chung của ngôi nhà anh muốn xây sao, Nasrudin?"

"Thế này," Mulla ngần ngại đáp, "mọi điều tôi biết là: nó phải hợp với núm cửa kiểu cổ mà vợ tôi đã mua hôm nọ."

Anh ta chỉ có một núm cửa kiểu cổ và anh ta muốn làm ngôi nhà. Bây giờ, điều duy nhất anh ta biết: nó phải hợp với núm cửa kiểu cổ. Đó là cách chúng ta làm việc. Một nỗ lực nhỏ đã thành công, cho nên bạn có núm cửa kiểu cổ - bây giờ bạn đang cố tạo ra cả ngôi nhà cuộc sống tương ứng. Bạn đang tạo ra rắc rối cho bản thân bạn. Và cái núm cửa cổ đó cũng không hiện hữu bởi nỗ lực của bạn. Tốt hơn cả là nói rằng nó đã xảy ra mặc cho nỗ lực của bạn. Bằng cách nào đó, bạn trùng hợp ngẫu nhiên với vũ trụ.

Đây là toàn thể triết lí của người tôn giáo: rằng 'Tôi chẳng có gì để làm - chỉ mở hội, để cho mọi sự xảy ra cho tôi; chỉ nhảy múa và ca hát.' Điều đó không có nghĩa là người tôn giáo trở thành không hoạt động. Không. Người đó trở nên hoạt động hơn, nhưng trong hành động của người đó không có nỗ lực, không có căng thẳng, không có bạo hành. Không phải là người đó trở nên không hoạt động, đờ đẫn, lờ phờ. Không. Người đó rạng ngời với năng lượng, người đó tuôn chảy với năng lượng, vì mọi năng lượng đã bị phí hoài trong nỗ lực không còn bị phí hoài nữa. Người đó có nhiều năng lượng - người đó có thể chia sẻ. Nhưng bây giờ người đó vận hành như một phương tiện. Bây giờ người đó đã trao toàn thể năng lượng của mình cho cái Toàn thể. Bây giờ, bất kì khi nào cái Toàn thể mang người đó, người đó đi. Bây giờ người đó hiện hữu cùng với cái Toàn thể và không chống lại nó.

Dù bạn đi nhà thờ hay tới đền chùa hay không đi đâu là không liên quan. Nếu bạn hiện hữu cùng cái Toàn thể, bạn là người tôn giáo. Dù bạn là người Ki tô giáo hay người Hindu hay người Mô ha mét giáo là không liên quan. Nếu bạn hiện hữu cùng cái Toàn thể, bạn là người tôn giáo. Và nhớ điều này với tôi: tôi không ở đây để cải tâm bạn trở thành người Hindu, trở thành người Mô ha mét giáo, trở thành người Ki tô giáo. Mọi cái vô nghĩa đó không dành cho tôi. Tôi ở đây để giúp bạn trở nên có tính tôn giáo - không có tính từ nào gắn kèm nó.

Và một khi bạn bắt đầu hiểu điều này, thế giới lấy mầu sắc mới khác toàn bộ. Cho dù đôi khi có đau, bạn hiểu. Đôi khi có tổn thương - vâng, ngay cả thế không phải toàn hoa hồng. Nó không thể thế được, nhưng bạn hiểu nó. Thực ra, bạn bắt đầu thấy rằng gai có đó là để bảo vệ hoa hồng; rằng đêm được cần để giúp cho ngày được sinh ra; rằng chết được cần để làm tươi lại sống. Một khi bạn bắt đầu hiểu, bạn trở nên khẳng định. Thế thì bất kì cái gì xảy ra, bạn bao giờ cũng có thể nhìn sâu hơn vào trong nghĩa của nó, ý nghĩa của nó.

Tôi đã đọc một bài thơ:

Thế giới là chỗ tuyệt vời

Để được sinh vào,

Nếu bạn không quan tâm tới hạnh phúc

Không phải bao giờ

Cũng vui đùa rất nhiều,

Nếu bạn không quan tâm tới

Cái chạm của địa ngục

Thỉnh thoảng

khi mọi thứ là tốt -

Vì ngay cả ở cõi trời

Họ không hát

Mọi lúc.

Ngay cả vũ công cũng cần nghỉ ngơi, ngay cả ca sĩ cũng cần nghỉ ngơi. Ngay cả người hạnh phúc cũng cần nghỉ ngơi. Người ta không thể vẫn còn trong một tâm trạng một cách liên tục - không có nhu cầu. Khi có nhiều bầu khí hậu thế sẵn có, sao bị gắn bó với một cái? Sao không được làm giầu bởi tất cả?

Người đã đạt tới trung tâm bản chất của mình di chuyển theo việc nhảy múa trong các tình huống khác nhau. Lúc thì trời nóng, lúc thì trời lạnh; lúc thì vui, lúc thì buồn - nhưng bây giờ mọi thứ đem tới người đó thông điệp nào đó từ cái Toàn thể. Mọi thứ đã trở thành sứ giả.

Câu chuyện này, câu chuyện của hôm nay, là chuyện rất đơn giản nhưng rất có ý nghĩa. Và điều bao giờ cũng xảy ra là những thứ có ý nghĩa đều rất đơn giản, và những thứ đơn giản là rất có ý nghĩa.

Nước Nguỵ, có người họ Ngô, Ngô Đông Môn, đã không đau buồn khi con trai mình chết.

Vợ ông ấy nói với ông ấy:

"Không ai trên thế gian yêu con trai mình như ông đã yêu nó, sao ông không đau buồn nay nó mất?"

Ông ấy trả lời:

"Hồi ta không có con trai, ta đã không đau buồn. Nay nó mất rồi thì như hồi ta chưa có nó. Sao ta phải đau buồn về nó?"

Một chuyện ngụ ngôn rất đơn giản, nhưng cực kì có ý nghĩa, rất mang nghĩa. Đi vào nó từng tầng một nào:

Nước Nguỵ, có người họ Ngô, Ngô Đông Môn, đã không đau buồn khi con trai mình chết.

Rất khó không đau buồn khi ai đó bạn yêu mến nhiều thế đã chết. Điều đó là có thể chỉ nếu bạn đã biết cái gì đó của điều bản chất. Điều đó là có thể chỉ nếu bạn đã nếm trải cái gì đó của bất tử. Điều đó là có thể chỉ nếu bạn đã siêu việt lên trên điều ngẫu nhiên. Ông ấy đã không đau buồn, ông ấy không buồn. Ông ấy không khóc lóc và than vãn, ông ấy không đau khổ. Ông ấy vẫn còn hệt như ông ấy trước đây.

Người vợ bị rối loạn. Bà ấy nói:

"Không ai trên thế gian yêu con trai mình như ông đã yêu nó, sao ông không đau buồn nay nó mất?"

Bình thường, đây là logic của chúng ta, rằng nếu bạn yêu một người quá nhiều bạn sẽ đau buồn quá nhiều khi người đó mất đi. Logic này là sai lầm; logic này có lỗi rất sâu trong nó. Thực ra, nếu bạn đã yêu một người một cách thực sự, khi người đó đã mất người đó đã mất rồi; bạn sẽ không đau buồn nhiều. Nếu bạn không yêu người đó một cách sâu sắc, thế thì bạn sẽ đau buồn rất nhiều. Cố hiểu điều này.

Bố bạn chết, hay mẹ bạn chết. Nếu bạn đã yêu ông ấy một cách toàn bộ trong khi ông ấy còn sống, bạn sẽ có khả năng nói lời tạm biệt với ông ấy mà không đau buồn gì - vì bạn yêu ông ấy. Kinh nghiệm đó của yêu là toàn bộ và hoàn thành; không cái gì bị bỏ lại không được làm; không cái gì treo trên đầu bạn. Bất kì cái gì là có thể đều đã xảy ra rồi; bây giờ bạn có thể chấp nhận nó. Còn gì hơn nữa là có thể? Cho dù người đó mà còn sống, cái gì hơn nữa đã là có thể? Kinh nghiệm này là đầy đủ.

Bất kì khi nào một kinh nghiệm là đầy đủ, bạn sẵn sàng nói lời tạm biệt rất dễ dàng. Nhưng nếu bạn đã không yêu bố bạn như bạn bao giờ cũng muốn yêu, bạn đã không kính trọng hướng tới ông ấy như bạn bao giờ cũng muốn kính trọng, bạn sẽ cảm thấy mặc cảm. Bây giờ người bố mất rồi; bây giờ không có cách nào để hoàn thành ham muốn của bạn - bây giờ không có cách nào để bày tỏ kính trọng của bạn, tình yêu của bạn. Bây giờ không có cách nào, bạn sẽ cảm thấy bản thân bạn bị treo ở giữa, giữa không trung, trong tình trạng lấp lửng. Bạn sẽ không thoải mái; bạn không thể nói lời tạm biệt. Bạn sẽ kêu và khóc và bạn sẽ đau khổ, và bạn sẽ nói rằng bạn đau khổ vì bố bạn chết, nhưng điều thực là cái gì đó khác.

Bạn đau khổ vì bây giờ khả năng để yêu ông ấy, để kính trọng ông ấy, đã mất rồi. Bây giờ không có khả năng nào - mọi cánh cửa đều đóng lại và bạn đã bỏ lỡ một cơ hội. Con trai sẽ khóc nhiều hơn nếu anh ta đã không thực sự yêu bố mình. Nếu anh ta đã yêu bố mình, anh ta sẽ có khả năng chấp nhận sự kiện này - yêu rất có tính chấp nhận và rất hiểu biết.

Một khi một kinh nghiệm là đầy đủ, bạn có thể ra khỏi nó rất dễ dàng - bạn có thể tuột ra khỏi nó như con rắn tuột ra khỏi bộ da cũ của nó. Nếu bạn yêu người đàn bà và bạn đã thường xuyên cãi cọ với cô ấy, và yêu đó chưa bao giờ trở thành sự thoả mãn sâu sắc, và cô ấy chết... bây giờ cô ấy sẽ ám ảnh bạn, hồn cô ấy sẽ ám ảnh bạn trong cả đời bạn. Bạn không thể làm được cái gì đó mà đã là có thể, nhưng bây giờ nó không còn là có thể nữa. Bây giờ cái gì đó không đầy đủ bao giờ cũng có đó trong tim, gây đau; nó sẽ trở thành vết thương.

Đây là hiểu biết của mọi hiền nhân, rằng trong khi bạn đang yêu một người, nếu bạn yêu người đó một cách toàn bộ thì sẽ không có khổ. Nếu bạn yêu người đó một cách toàn bộ, nếu bạn thích thú và vui mừng trong người đó một cách toàn bộ, và người đó mất đi - tất nhiên, người ta cảm thấy chút ít buồn nhưng nó không phải là đau buồn; người ta mất chút ít nhưng người ta có kả năng vẫn còn được định tâm, người ta không bị sao lãng.

Nếu bạn đang trong yêu, yêu một cách toàn bộ đi, để cho không cái gì còn treo lại. Bằng không, kinh nghiệm không đầy đủ, còn treo lại đó, kinh nghiệm còn chưa được sống đó, sẽ ám ảnh bạn. Những kinh nghiệm không được sống đó liên tục chồng chất và chúng trở thành gánh nặng.

Và vấn đề là ở chỗ bây giờ không có cách nào - làm gì với chúng? Bạn không thể làm đầy đủ chúng được vì người kia đã biến mất. Bạn không thể bỏ chúng được vì các kinh nghiệm không đầy đủ không thể bị bỏ đi. Nó cũng giống như quả chín rụng theo cách riêng của nó. Khi nó chín, nó rụng; khi nó chưa chín, nó khó mà rụng được. Bất kì khi nào một kinh nghiệm là đầy đủ, nó là quả chín - nó rụng theo cách riêng của nó. Nó không để lại vết sẹo nào đằng sau, không vết thương.

Người vợ nói: "Không ai trên thế gian yêu con trai mình như ông đã yêu nó, sao ông không đau buồn nay nó mất?"

Cô ấy đang cho lí lẽ của tâm trí ngẫu nhiên. Đó là lí lẽ của người ngẫu nhiên: Tại sao anh không đau buồn? Thực ra, người ngẫu nhiên không thực sự hạnh phúc trong khi người kia đang sống, nhưng người đó trở nên rất bất hạnh khi người kia mất rồi.

Tôi có biết một người đàn bà rất bất hạnh với chồng - gần như trong địa ngục, liên tục tranh đấu, cãi cọ, chì chiết. Người chồng bắt đầu uống rượu quá nhiều, chỉ để tránh mọi điều này. Thế rồi tranh đấu trở nên thậm chí còn dữ dội hơn, vì người vợ bắt đầu tranh đấu chống lại việc uống rượu của anh ta. Điều đó đưa anh ta tới lại càng uống nhiều hơn. Khi anh ta chỉ mới ba mươi sáu, anh ta chết - chết bởi vì uống quá nhiều.

Người đàn bà này chưa bao giờ hạnh phúc. Cô ấy sống cùng anh ta trong gần bẩy năm, cô ấy chưa bao giờ hạnh phúc. Trong cả bẩy năm đó tôi biết họ - họ là hàng xóm cạnh nhà tôi - và bao giờ người chồng cũng tới với khổ của anh ta, và người vợ tới với khổ của cô ấy - tôi là người quan sát im lặng. Thế rồi người chồng chết, và người đàn bà trở nên buồn thế. Nhiều tháng trôi qua cô ấy khóc lóc than vãn, và cô ấy phát điên!

Một hôm tôi tới cô ấy, và không có ai khác cho nên tôi bảo cô ấy, "Bây giờ tôi có thể thành thực với cô: Dừng chuyện vô nghĩa này lại! - vì cô chưa bao giờ hạnh phúc với người đàn ông này. Thực ra, nhiều lần cô đã bảo tôi rằng nếu người đàn ông này chết đi điều đó sẽ là tốt. Bây giờ anh ấy chết rồi; anh ấy đã hoàn thành ham muốn của cô, cho nên tại sao cô khóc lóc than vãn thế? Tôi không thể thấy ra vấn đề gì trong việc đó! Cô có nhớ mọi cuộc tranh đấu đó không? Cô có nhớ mọi khổ đó không? - vì tôi không thể thấy được rằng cô thương nhớ người đàn ông này, vì chẳng có gì trong đó cả!"

Cô ấy choáng. Cô ấy chưa bao giờ mong đợi cái gì đó như điều đó từ tôi hay từ bất kì người nào khác. Mọi người trong tình huống đó đều mong đợi sự thông cảm.

Tôi nói, "Dừng chuyện vô nghĩa này lại! Tôi biết rằng cô không bao giờ hạnh phúc. Bây giờ cô có thể hạnh phúc! Anh ấy không còn đó để tạo ra rắc rối."

Cô ấy nhìn tôi, bị choáng. Nước mắt cô ấy khô đi và cô ấy nói, "Điều đó thật choáng, nhưng ông đã làm cho tôi tỉnh ra về một điều: tôi không nhớ anh ấy chút nào. Tôi đơn giản khóc và than vãn vì tôi không thể nào yêu anh ấy được. Không phải là cái chết của anh ấy - đấy là kinh nghiệm bị bỏ lỡ riêng của tôi về yêu. Tôi đã yêu người đàn ông đó, nhưng tôi không thể yêu anh ấy được. Chúng tôi đã làm phí hoài toàn thể cơ hội trong cãi vã về những điều vô tích sự. Bây giờ tôi biết những điều đó chẳng có nghĩa gì; bây giờ anh ấy mất rồi, tôi biết những điều đó chỉ là tầm thường. Tôi thậm chí không thể nhớ được lí do tại sao chúng tôi đã tranh đấu liên tục."

Nếu bạn yêu một người một cách toàn bộ, và kinh nghiệm là đầy đủ, đã làm giầu cho bạn, bạn có thể nói lời tạm biệt. Tất nhiên, sẽ có buồn nhưng sẽ không có đau buồn. Và buồn là tự nhiên. Nó sẽ biến mất theo thời gian; nó không là gì để lo nghĩ tới. Bạn sẽ nhớ người đó một chút ít - tự nhiên - nhưng bạn sẽ không đau buồn.

Người ngẫu nhiên nói nếu bạn không khóc khi một người chết, điều đó có nghĩa là bạn chưa bao giờ yêu người đó. Đó là điều người vợ này đã cố chỉ ra: "Ông yêu nó nhiều thế. Ít nhất ông cũng giả vờ yêu nó nhiều đi, dường như không ai đã bao giờ yêu con trai mình nhiều thế. Bây giờ cái gì đã xảy ra? Không có đau buồn! Đây là kiểu yêu gì vậy?" Nếu bạn hỏi tôi, tôi nói chính bởi vì ông ấy thực sự yêu đứa con. Bây giờ nó mất rồi, nó mất thôi!

Yêu là hiểu biết. Và yêu là hiểu biết tới mức nó không chỉ hiểu sống, nó hiểu cả chết nữa.

Ông ấy trả lời: "Hồi ta không có con trai, ta đã không đau buồn."

Đây là logic của người bản chất. Ông ấy nói: "Đã có khoảnh khắc trong đời ta mà con trai còn chưa có đó, và ta đã hạnh phúc mà không có nó. Ta đã không biết tới đau buồn gì. Thế rồi con trai tới và ta đã hạnh phúc với nó. Bởi vì nó mất rồi, tại lại trong cùng tình huống như trước đây, trước khi nó được sinh ra. Và ta đã không đau buồn cho nên tại sao bây giờ ta phải đau buồn? Lần nữa ta ở trong cùng tình huống: con trai không có đó; ta không là người bố lần nữa. Có thời ta đã không là người bố, thế rồi ta trở thành người bố. Ta lại không phải là người bố. Cái gì đó đã xảy ra, đã biến mất... Ta bị bỏ lại theo cùng cách như ta đã vậy trước đây."

Chuyện kể về một hiền nhân lớn, người đã là thừa tướng: Khi ông ấy được bổ nhiệm làm thừa tướng cho nhà vua, ông ấy gần như là người ăn xin trên phố. Nhưng tin tức về trí huệ của ông ấy lan rộng, tin đồn bắt đầu đưa tới cung điện, và nhà vua bắt đầu đi tới ông ấy và ông ta bị ấn tượng. Ông ta bị cực kì ấn tượng bởi người này và sự sáng suốt của ông ấy - ông ta bổ nhiệm ông này làm thừa tướng.

Người ăn xin tới cung điện. Nhà vua nói, "Bây giờ ông có thể vứt bỏ áo choàng của ông đi." Quần áo đẹp đã sẵn sàng cho ông ấy. Ông ấy được cho tắm kĩ; áo choàng đẹp được trao cho ông ấy, có trang sức - và hợp với chức thừa tướng.

Thế rồi mọi người trở nên mê mải bởi sự kiện là trong một phòng ông ấy có cái gì đó như kho báu được khoá lại. Và mọi ngày ông ấy thường đi tới, mở khoá cửa - ông ấy sẽ đi một mình, ông ấy không cho phép bất kì ai vào bên trong - lại khoá trái cửa lại, và ông ấy sẽ còn ở đó trong ít nhất nửa giờ, thế rồi đi ra. Mọi người trở nên nghi ngờ: Cái gì đang xảy ra trong căn phòng đó? Ông ấy có gì trong căn phòng đó? Có mưu đồ nào đó chăng? Có bí mật nào đó chăng? Và, tất nhiên, nhà vua cũng trở nên quan tâm.

Một hôm nhà vua nói, "Ta muốn đi cùng ông vào trong phòng riêng của ông. Ta không thể ngủ được đêm qua. Ta liên tục lo nghĩ về cái gì ở đó."

Thừa tướng nói, "Không có gì đâu. Và nó cũng chẳng đáng cho mắt bệ hạ. Thần sẽ không đưa bệ hạ đi đâu."

Nhà vua thậm chí trở nên ngờ vực hơn. Ông ta nói, "Dường như có nguy hiểm nào đó! Ta không thể cho phép điều này xảy ra trong cung điện của ta. Ông sẽ phải đưa ta vào!"

Thừa tướng nói, "Nếu bệ hạ không tin cậy tôi thế thì tôi sẽ đưa bệ hạ vào - nhưng thế thì đây là chỗ chấm dứt việc làm thừa tướng của tôi. Thế thì xin nhận việc từ chức của tôi và đi vào trong phòng đó. Bằng không, tin cậy tôi và không bao giờ hỏi về căn phòng!"

Nhưng nhà vua thực sự ngờ vực. Ông ta nói, "Được, ông cứ từ chức nhưng ta sẽ tới trong phòng đó."

Cùng cả triều đình họ bước vào. Chẳng có gì cả... mỗi chiếc áo choàng cũ của ông ấy. Chỉ mỗi chiếc áo choàng cũ treo trên đinh trong phòng. Họ nhìn quanh: không có gì cả - căn phòng trống rỗng. Họ nói, "Tại sao ông tới đây?"

Ông ấy nói, "Chỉ để nhìn chiếc áo choàng này - để nhắc nhở ta rằng có thời ta đã là kẻ ăn xin, và bất kì ngày nào ta sẽ lại là kẻ ăn xin. Chỉ để nhắc nhở ta để cho ta đừng bị gắn bó quá nhiều với các chức thừa tướng này."

Ông ấy bỏ bộ quan phục, mặc chiếc áo choàng vào. Nhà vua bắt đầu khóc lóc than vãn; ông ta nói, "Đừng đi!" Nhưng ông này nói, "Bây giờ, thế là đủ rồi. Ông có thể không tin cậy ta, và khi không có tin cậy thì chẳng ích gì cho việc hiện hữu của ta ở đây. Ta phải đi."

Nhưng ông ấy đã rời bỏ cung điện theo cùng cách ông ấy đã vào một ngày nào đó. Mười, mười hai năm đó ông ấy vẫn còn là thừa tướng chẳng có nghĩa gì; đó chỉ là điều ngẫu nhiên.

Đây là điều người này đang nói: "Ta đã không có con trai, và khi ta đã không có con trai, ta đã không đau buồn. Ta chưa bao giờ nhớ đứa con trai này khi nó không có đó. Khi ta không là người bố, ta chưa bao giờ nhớ nó, cho nên tại sao bây giờ ta phải nhớ nó? Lại cùng tình huống đã quay lại: bởi vì nó chết rồi, đó là hệt như nó đã vậy trước đây khi ta không có con trai. Tại sao ta phải đau buồn về nó?"

Đây là cách quan sát cuộc sống. Bất kì cái gì là ngẫu nhiên... bạn đang sống trong một ngôi nhà lớn, trong cung điện. Nhớ rằng nếu cung điện này bị lấy đi khỏi bạn, không ích gì mà trở nên tuyệt vọng. Có thời bạn đã sống bên ngoài cung điện, cho nên lần nữa bạn lại ở dưới bầu trời. Bạn trở nên rất đáng kính, và thế rồi cái gì đó xảy ra... bạn bị xã hội kết án. Phỏng có ích gì mà bị lo nghĩ về điều đó? Một ngày nào đó bạn đã không nổi tiếng chút nào và bạn đã hạnh phúc - lần nữa bạn có thể hạnh phúc.

Một ngày nào đó bạn đã không có trên thế giới này! Khi bạn không được sinh ra, bạn có nhớ rằng bạn đã không hạnh phúc theo bất kì cách nào không? - thế thì tại sao lại lo nghĩ khi nào bạn chết? Bạn sẽ lại trong cùng trạng thái. Bạn đã không có, và bạn không nhớ bất hạnh nào. Một ngày nào đó bạn sẽ lại biến mất... tại sao lo nghĩ? Bạn sẽ lại tronh cùng trạng thái: bạn sẽ không hiện hữu nữa - ít nhất không hiện hữu theo cách bạn đang hiện hữu ở đây.

Đây là điều Thiền nhân nói: Tìm ra mặt nguyên thuỷ của ông - mặt mà ông có trước khi ông được sinh ra, và mặt mà sẽ có đó khi ông chết. Tìm ra cái vĩnh hằng, và đừng chú ý nhiều tới cái ngẫu nhiên.

Nếu bạn có thể bỏ cái ngẫu nhiên, bạn đã bỏ thế giới. Không cần đi đâu cả: nó là thái độ bên trong.

Nhớ vẫn còn tỉnh táo rằng bạn không bị gắn bó quá nhiều với cái ngẫu nhiên - và mọi thứ đều là ngẫu nhiên ngoại trừ tâm thức bạn. Ngoại trừ nhận biết của bạn, mọi thứ đều là ngẫu nhiên. Đau đớn và vui thú, thành công và thất bại, tiếng tăm và phỉ báng - mọi thứ đều là ngẫu nhiên. Duy nhất tâm thức chứng kiến của bạn là bản chất. Bám lấy nó! Được bắt rễ ngày càng nhiều trong nó. Và đừng lan toả gắn bó của bạn cho các đồ vật thế gian.

Tôi không ngụ ý bỏ chúng. Tôi không ngụ ý bỏ nhà bạn, bỏ vợ bạn, bỏ con bạn - nhưng nhớ rằng chỉ là ngẫu nhiên mà bạn ở cùng nhau. Nó sẽ không là trạng thái vĩnh hằng. Nó có bắt đầu; nó sẽ có kết thúc. Nhớ rằng bạn đã hạnh phúc trước khi nó bắt đầu; và bạn sẽ hạnh phúc khi nó đã kết thúc. Nếu bạn có thể mang hòn đá thử vàng này, bạn bao giờ cũng có thể phán xét cái gì là ngẫu nhiên và cái gì là bản chất.

Cái bao giờ cũng hiện hữu là chân thực. Cái mà là nhất thời là không chân thực.

Ở phương Đông và ở phương Tây có khác biệt trong định nghĩa về chân lí. Trong triết học phương Tây, chân lí tương đương với cái thực. Ở phương Đông, chân lí tương đương với cái vĩnh hằng - vì ở phương Đông chúng ta nói ngay cả cái nhất thời cũng là thực: thực cho khoảnh khắc; nhưng nó không là chân lí vì nó không vĩnh hằng. Nó chỉ là sự phản xạ. Cái phản xạ cũng là thực!

Bạn thấy trăng trên trời và phản xạ trong hồ - phản xạ cũng là thực vì nó có đó! Có khác biệt giữa phản xạ và không phản xạ, cho nên nó là thực. Ngay cả mơ cũng là thực, vì khi bạn mơ nó có đó! Nó là thực như mơ, nhưng nó là thực. Khác biệt duy nhất giữa mơ và trạng thái thức là ở chỗ mơ chỉ kéo dài vài khoảnh khắc - trạng thái thức kéo dài lâu hơn. Nhưng ở phương Đông chúng ta đã đi tới thức tỉnh tối thượng nữa. Thế thì trạng thái thức này cũng có vẻ nhất thời, thế thì điều này nữa cũng là tựa như mơ.

Cái vĩnh hằng là chân thực. Cái nhất thời là phi chân thực. Cả hai đều là thực. Cái ngẫu nhiên cũng là thực và cái bản chất cũng là thực, nhưng với cái ngẫu nhiên bạn sẽ vẫn còn trong khổ. Và với cái bản chất những cánh cửa của phúc lạc mở ra, cánh cửa của satchitanand - của chân lí, của tâm thức, của phúc lạc.

Nhớ câu chuyện này trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Hấp thu tác động của nó. Nếu bạn có thể nhớ nó, nó có thể trở thành ảnh hưởng biến đổi lên cuộc sống của bạn, nó có thể tôn bạn lên - nó có thể giúp bạn đạt tới trung tâm của bạn.

Xem tiếp Chương 4 - Quay về Mục lục