Chương 6. Sống không xác định là điều thượng đế là gì

Sét đánh bất thần

Bài nói về Thiền

Chương 6. Sống không xác định là điều thượng đế là gì

Câu hỏi thứ nhất

Sớm rời đi phương Tây, tôi nhìn lại năm tháng cùng thầy và nghĩ:

Tôi đã ở cùng với Bhagwan và tôi đã không ở cùng với Bhagwan.

Tôi đã thấy thầy vậy mà cái gì đó vẫn còn không thấy.

Tôi đã nghe thầy vậy mà tôi điếc với giáo lí của thầy.

Tôi ra đi không có cảm giác về an ninh, không cảm giác về chắc chắn, không cái gì để dựa vào.

Tôi có bỏ lỡ thầy không?

Câu hỏi này là từ Swami Anand Subhuti. Không - bạn đã không bỏ lỡ tôi chút nào. Những người rời khỏi tôi với sự chắc chắn, an ninh, họ là những người đã bỏ lỡ tôi.

Tôi không ở đây để cho bạn giáo điều. Giáo điều làm cho người ta chắc chắn. Tôi không ở đây để cho bạn bất kì lời hứa nào về tương lai - bất kì lời hứa nào về tương lai làm cho người ta được an ninh.

Tôi ở đây đơn giản để làm cho bạn tỉnh táo và nhận biết. Đó là: hiện hữu ở đây bây giờ - với mọi bất an mà cuộc sống là vậy; với mọi không chắc chắn mà cuộc sống là vậy; với mọi nguy hiểm mà cuộc sống là vậy.

Tôi biết bạn tới đây khi đi tìm chắc chắn nào đó, tín điều nào đó, 'giáo' nào đó, chỗ nào đó để thuộc vào, ai đó để dựa vào. Bạn tới đây từ nỗi sợ của bạn. Bạn đang tìm một loại giam cầm đẹp - để cho bạn có thể sống mà không có nhận biết nào.

Tôi sẽ làm cho bạn bất an ninh hơn, không chắc chắn hơn, vì đó là cách cuộc sống vậy, đó là cách Thượng đế vậy. Khi có bất an ninh hơn và nguy hiểm hơn, cách duy nhất để đáp ứng với nó là qua nhận biết.

Có hai khả năng. Hoặc bạn nhắm mắt và trở nên võ đoán - trở thành người Ki tô giáo hay người Hindu hay người Mô ha mét giáo... thế thì bạn trở thành giống như con đà điểu. Nó không thay đổi cuộc sống: nó đơn giản nhắm mắt bạn lại; nó đơn giản làm cho bạn ngu đi; nó đơn giản làm cho bạn không thông minh. Trong không thông minh của mình bạn cảm thấy an ninh - mọi kẻ ngốc đều cảm thấy an ninh. Thực ra, chỉ những kẻ ngốc mới cảm thấy an ninh. Người thực sự sống động bao giờ cũng cảm thấy bất an ninh. An ninh nào có thể có đó?

Cuộc sống không phải là quá trình máy móc. Nó không thể chắc chắn được. Nó là điều huyền bí không thể dự đoán được. Không ai biết cái gì sẽ xảy ra vào khoảnh khắc tiếp. Thậm chí cả Thượng đế mà bạn nghĩ đang ở đâu đó trên tầng trời thứ bẩy, ngay cả Ngài cũng không biết - nếu như có Ngài - ngay cả Ngài cũng không biết cái gì sẽ xảy ra, bởi vì nếu ngài biết cái gì sẽ xảy ra thế thì cuôc sống chỉ là hư huyễn, thế thì mọi thứ đều được viết trước, thế thì mọi thứ đều được định mệnh trước. Làm sao Ngài có thể biết cái gì sẽ xảy ra tiếp đó nếu tương lai là mở? Nếu Thượng đế biết cái gì sẽ xảy ra khoảnh khắc tiếp, thế thì cuộc sống chỉ là quá trình máy móc chết, thế thì không có tự do. Và làm sao cuộc sống có thể tồn tại mà không có tự do? Thế thì không có khả năng nào để trưởng thành, hay để không trưởng thành. Nếu mọi thứ đều được định mệnh sẵn thế thì không có vinh quang, không có vĩ đại gì. Thế thì bạn chỉ là robot.

Không - không cái gì là an ninh cả. Đó là thông điệp của tôi. Không cái gì có thể an ninh, vì cuộc sống an ninh sẽ là tồi hơn cái chết. Không cái gì là chắc chắn. Cuộc sống đầy những cái không chắc chắn, đầy những ngạc nhiên - đó là cái đẹp của nó! Bạn không bao giờ có thể đi tới một khoảnh khắc mà bạn có thể nói, "Bây giờ tôi chắc chắn." Khi bạn nói bạn chắc chắn, bạn đơn giản tuyên bố cái chết của bạn, bạn đã tự tử.

Cuộc sống liên tục di chuyển với cả nghìn lẻ một điều không chắc chắn. Đó là tự do của nó. Đừng gọi nó là bất an ninh. Tôi có thể hiểu tại sao tâm trí gọi tự do là bất an ninh.

Bạn có sống trong nhà tù vài tháng hay vài năm không? Nếu bạn đã sống trong nhà tù trong vài năm, khi ngày được thả tới, người tù bắt đầu cảm thấy không chắc chắn về tương lai. Mọi thứ là chắc chắn trong tù; mọi thứ đều là thường lệ chết. Thức ăn được cung cấp cho người đó, bảo vệ được trao cho người đó; không có sợ rằng người đó sẽ bị đói ngày hôm sau và sẽ không có thức ăn - không cái gì! Mọi thứ đều chắc chắn. Bây giờ, đột nhiên, sau nhiều năm cai tù tới và nói với người đó, "Bây giờ anh sẽ được thả ra." Người đó bắt đầu run rẩy. Bên ngoài những bức tường nhà tù, lại là những không chắc chắn; lần nữa người đó sẽ phải tìm, kiếm; lần nữa người đó sẽ phải sống trong tự do...

Tự do tạo ra sợ hãi. Mọi người nói về tự do nhưng họ sợ. Và một người còn chưa là người nếu người đó sợ tự do. Tôi cho bạn tự do - tôi không cho bạn an ninh. Tôi cho bạn hiểu biết - tôi không cho bạn tri thức. Tri thức sẽ làm cho bạn chắc chắn. Nếu tôi có thể cho bạn một công thức, một công thức được lập sẵn, rằng có Thượng đế và Thánh thần linh thiêng và có một con trai duy nhất, Jesus; có Địa ngục và Cõi trời; và đây là những hành động tốt và đây là những hành động xấu; làm tội lỗi và bạn sẽ ở Địa ngục; làm điều tôi gọi là hành động đức hạnh và bạn sẽ ở Cõi trời - được kết thúc! - thế thì bạn là chắc chắn.

Đó là lí do tại sao nhiều người thế đã chọn được là người Ki tô giáo, là người Hindu, là người Mô ha mét giáo, là người Jain - họ không muốn tự do. Họ muốn các công thức cố định.

Một người Do Thái sắp chết - đột nhiên, trong một tai nạn trên đường. Không ai biết rằng người đó là người Do Thái. Một linh mục được mời tới, linh mục Cơ đốc giáo. Ông ấy nghiêng người gần người Do Thái - và người này sắp chết, trong sự giãy chết cuối cùng - và linh mục nói, "Ông có tin vào Ba ngôi Thượng đế Cha, Thánh thần linh thiêng và con Jesus không?"

Người Do Thái mở mắt ra và ông ta nói, "Này, ở đây tôi sắp chết - và ông ta đang nói điều khó hiểu? Ở đây tôi sắp chết và ông ta đang nói điều khó hiểu!"

Khi cái chết gõ cửa nhà bạn, mọi cái chắc chắn của bạn sẽ đơn giản là khó hiểu và ngu xuẩn. Đừng níu bám lấy bất kì chắc chắn nào. Cuộc sống là không chắc chắn - chính bản chất của nó là không chắc chắn. Và người thông minh bao giờ cũng vẫn còn không chắc chắn.

Chính sự rất sẵn sàng này để vẫn còn trong không chắc chắn là dũng cảm. Chính sự sẵn sàng này để ở trong không chắc chắn là tin cậy. Người thông minh là người vẫn còn tỉnh táo với bất kì tình huống nào - và đáp ứng cho nó với toàn thể trái tim mình. Không phải là người đó biết cái gì sẽ xảy ra; không phải là người đó biết rằng 'làm cái này' và 'cái kia sẽ xảy ra'. Cuộc sống không phải là khoa học; nó không phải là dây chuyền nhân quả. Đun nóng nước tới một trăm độ và nó bay hơi - điều đó là điều chắc chắn. Nhưng giống như điều đó, trong cuộc sống thực, không cái gì là chắc chắn.

Từng cá nhân đều là tự do, tự do không được biết. Không thể nào dự đoán được, không thể nào mong đợi. Người ta phải sống trong nhận biết và trong hiểu biết.

Bạn tới tôi để tìm tri thức; bạn muốn đặt ra công thức để cho bạn có thể bám lấy chúng. Tôi không cho bạn công thức nào. Thực ra, nếu bạn có công thức nào tôi lấy chúng đi. Dần dần, tôi phá huỷ tính chắc chắn của bạn; dần dần, tôi làm cho bạn ngày càng do dự hơn; dần dần, tôi làm cho bạn ngày càng bất an ninh hơn. Đó là điều duy nhất phải được làm. Đó là điều duy nhất thầy cần làm! - để bạn trong tự do toàn bộ. Trong tự do toàn bộ, với mọi khả năng để mở, không bị cố định... bạn sẽ phải nhận biết. Không cái gì khác là có thể.

Đây là điều tôi gọi là hiểu biết. Nếu bạn hiểu, bất an ninh là phần bản chất của cuộc sống - và điều tốt ở chỗ nó là vậy, vì nó làm cho cuộc sống thành tự do, nó làm cho cuộc sống thành sự ngạc nhiên liên tục. Người ta không bao giờ biết cái gì sắp xảy ra. Nó giữ bạn liên tục trong ngạc nhiên. Đừng gọi nó là không chắc chắn - gọi nó là ngạc nhiên. Đừng gọi nó là bất an ninh - gọi nó là tự do.

"Tôi rời khỏi thầy không có cảm giác về an ninh, không cảm giác về chắc chắn, không cái gì để dựa vào." Chính xác đó là điều tôi bao giờ cũng hi vọng."Tôi có bỏ lỡ thầy không?" Không, không chút nào. Bạn đã hiểu rõ tôi. Đi cùng với cái không chắc chắn này vào trong thế giới đi; đi cùng với cái bất an ninh này vào trong thế giới đi. Và không bao giờ là kẻ hèn, và không thoái lui trong tín điều nào đó.

"Tôi đã ở cùng với Bhagwan và tôi đã không ở cùng với Bhagwan."

Vâng, nó là vậy. Đây là điều ngược đời của yêu. Bạn sở hữu người yêu của bạn và vậy mà bạn không sở hữu. Bạn ở cùng với người yêu của bạn và vậy mà bạn không ở cùng. Đây là điều ngược đời của yêu.

Bạn không thể sở hữu được người yêu của bạn như đồ vật; bạn không thể trở thành người sở hữu - vậy mà theo nghĩa nào đó bạn sở hữu người yêu của bạn, và theo nghĩa nào đó bạn không sở hữu. Thực ra, bạn càng yêu nhiều, bạn càng làm cho người yêu của bạn thành tự do. Thực ra, bạn càng cho người yêu của bạn nhiều tự do, bạn càng sở hữu nhiều hơn. Bạn càng sở hữu nhiều, bạn càng ít sở hữu. Đây là điều ngược đời của yêu.

Ở đây cùng tôi là một hành động yêu. Tôi không có gì khác để cho bạn - ngoại trừ yêu của tôi. Tôi không có gì khác để chia sẻ với bạn ngoài yêu của tôi. Trong khi bạn ở đây cùng tôi, bạn sẽ ở trong điều ngược đời này liên tục: bạn sẽ cảm thấy bạn đã cùng với tôi, và bạn sẽ cảm thấy rằng bạn đã không cùng với tôi. Cả hai đều thực - và cả hai đều là thực cùng nhau! Đó là điều ngược đời của yêu.

Bạn càng ở cùng với tôi, bạn sẽ càng cảm thấy rằng bạn đã không ở cùng tôi. Bạn càng ít ở cùng với tôi, bạn sẽ cảm thấy rằng bạn đã ở cùng với tôi nhiều hơn.

Có những người ngu, người không yêu thương, người đến và nghe một hay hai lần và nghĩ họ đã biết tôi. Và họ đi với sự chắc chắn, với quyết định, kết luận. Họ không biết yêu là gì. Họ không biết chân lí là gì. Họ tới với định kiến nào đó, và nếu họ cảm thấy rằng tôi đồng ý với định kiến của họ, họ nghĩ họ đã hiểu tôi và họ nói tôi là đúng. Nếu tôi không đồng ý với định kiến của họ, họ nghĩ họ đã hiểu tôi và 'người này là sai'.

Nếu bạn ở đây trong thời kì dài... và thời kì là không quan trọng bằng chiều sâu của mối quan hệ. Đó là nghĩa của tính chất sannyas: nó là cú nhảy vào trong sự thân thiết sâu sắc hơn, vào trong cam kết sâu hơn.

Mới đêm hôm nọ một người đàn bà đã hỏi: "Nếu tôi không nhận tính chất sannyas, thầy sẽ không chấp nhận tôi sao?" Tôi bảo cô ấy: "Có chứ, tôi vẫn chấp nhận bạn - bạn có nhận tính chất sannyas hay không là không liên quan - nhưng bạn sẽ không có khả năng chấp nhận tôi nếu bạn không nhận tính chất sannyas."

Nếu bạn có khả năng chấp nhận tôi, thế thì tính chất sannyas chỉ là một cử chỉ về sự chấp nhận của bạn, không gì khác. Nó chỉ là một cử chỉ rằng 'Tôi tới cùng thầy', rằng 'Tôi sẵn sàng hiện hữu cùng thầy', rằng 'cho dù thầy đi xuống địa ngục tôi thà ở cùng thầy trong địa ngục hơn là trong cõi trời một mình' - có vậy thôi. Tôi không hứa với bạn rằng tôi sẽ đem bạn tới cõi trời - không có gì theo kiểu đó đâu. Không ai nên hi vọng vào điều đó. Tôi không hứa với bạn cái gì thuộc kiểu đó. Có thể tôi sẽ xuống địa ngục.

Sannyasin là người đã tin cậy vào tôi, người nói, "Được, vậy tôi cũng tới - nhưng tôi tới cùng thầy." Thế thì cái gì đó bắt đầu xảy ra giữa tôi và bạn. Điều đó không chỉ là đổi quần áo bạn, điều đó không chỉ là đổi tên bạn. Điều đó đơn giản bỏ đi toàn thể quá khứ và bắt đầu từ A-B-C. Đó là lí do tại sao tôi đổi tên bạn - hừm? - chỉ để cho bạn sự bắt đầu mới, dường như bạn được sinh ra lần nữa.

Ngày khai tâm của bạn vào tính chất sannyas trở thành ngày sinh thực của bạn. Bạn từ bỏ quá khứ và bạn bảo tôi: "Tôi sẵn sàng cho tương lai mới - tôi sẽ không tiếp tục quá khứ của tôi; tôi sẵn sàng gián đoạn nó. Và tôi sẽ không nhấn mạnh vào quá khứ của tôi - tôi chối bỏ, tôi từ bỏ nó. Và tôi tuyệt đối mở: dù thầy đưa tới bất kì chỗ nào, tôi sẵn sàng. Tôi không có định kiến nào."

Nếu bạn đã từng ở đây cùng tôi trong mối quan hệ thân thiết sâu sắc, nếu bạn đã yêu tôi, và nếu bạn đã nếm trải tình yêu của tôi, điều này nhất định xảy ra: "Tôi đã ở cùng Bhagwan và tôi đã không ở cùng Bhagwan." Vâng, bạn sẽ cảm thấy điều ngược đời đó."Tôi đã thấy thầy và vậy mà cái gì đó vẫn còn không biết, không thấy." Điều đó bao giờ cũng còn lại - chừng nào bạn còn chưa trở thành Bhagwan. Chừng nào bạn còn chưa giành lại tính thiêng liêng của bạn, chừng nào bạn còn chưa trở thành Thượng đế, cái gì đó sẽ còn lại không được biết - vì chúng ta chỉ có thể biết cái mà chúng ta đã trở nên có khả năng.

Người đàn bà khác đêm hôm trước tới tôi và cô ấy nói, "Tôi yêu thầy, nhưng tôi không thể yêu thầy như một sinh linh thiêng liêng - tôi yêu thầy như một con người."

Điều đó là được! Thực ra, làm sao bạn có thể thấy được tính thiêng liêng nếu cái gì đó của điều thiêng liêng đã không khuấy động trong trái tim bạn? Làm sao bạn có thể thấy bên ngoài bản thân bạn?

Và người đàn bà nói điều đó là người Ki tô giáo giáo điều. Thực ra cô ấy nghĩ - có thể không rất có ý thức, mà vô ý thức - rằng Jesus là Thượng đế duy nhất đã từng có đó. Nhưng bạn phải biết rằng Jesus đã bị đóng đinh, và những người đóng đinh ông ấy, họ đã không đóng đinh một Thượng đế - họ đã đóng đinh kẻ lang thang, họ đã đóng đinh kẻ tội phạm; họ đã đóng đinh người đã tạo ra mối hại.

Những người đã đóng đinh Jesus đã không có khả năng thấy tính Thượng đế của ông ấy chút nào; họ chỉ có thể thấy điều hại trong ông ấy. Cho nên dù Jesus là Thượng đế hay không thì không phải là vấn đề - liệu bạn có thể thấy được hay không mới là vấn đề. Và bạn có thể thấy được chỉ cái mà bạn đang là vậy; bạn không thể thấy được bên ngoài bản thân bạn.

Khoảnh khắc bạn bắt đầu thấy Thượng đế trong tôi, cái gì đó của Thượng đế đã được sinh ra trong bạn. Và thế thì nó sẽ không còn bị giới hạn vào tôi. Khoảnh khắc bạn bắt đầu thấy Thượng đế trong tôi, dần dần bạn sẽ thấy Thượng đế trong Jesus, trong Phật, trong Krishna. Và, dần dần, bạn sẽ thấy Thượng đế trong người khác. Dần dần, bạn sẽ có khả năng thấy Thượng đế trong chim, trong cây, trong đá - và một ngày nào đó bạn sẽ thấy rằng duy nhất Thượng đế tồn tại và không cái gì khác. Thực ra, duy nhất Thượng đế tồn tại và không cái gì khác.

Bạn càng nghe tôi, bạn sẽ càng cảm thấy cái gì đó đã bị bỏ lại không được nghe. Bạn càng thấy tôi, bạn sẽ càng cảm thấy cái gì đó bị thiếu, bạn đã không thấy tôi một cách toàn bộ. Bạn càng gần tôi, niềm khao khát của bạn sẽ càng trở nên mãnh liệt hơn. Bạn càng yêu tôi, bạn sẽ càng trở nên đam mê hơn trong yêu của bạn; một ham muốn bùng cháy sẽ nảy sinh trong bạn để trở thành bản thân Thượng đế.

Bây giờ có vấn đề với người Ki tô giáo, người Mô ha mét giáo, người Do Thái, người nghĩ về Thượng đế như con người - có vấn đề. Họ nghĩ Thượng đế là người đã tạo ra thế giới này. Ở phương Đông chúng ta có hiểu biết về Thượng đế sâu hơn điều đó. Việc sáng tạo không phải là cái gì đó tách rời khỏi Thượng đế: nó là trò chơi của Ngài; nó chính bản thân Ngài đang ẩn trong nhiều hình dạng. Ở đây Ngài đã trở thành tảng đá, ở kia Ngài đã trở thành đoá hoa. Ở đây Ngài là tội nhân và ở kia Ngài là thánh nhân. Toàn thể trò chơi là của Ngài. Và Ngài là diễn viên duy nhất và Ngài liên tục phân vai của Ngài. Ngài ở trong Jesus và Ngài ở trong Judas.

Ở phương Đông, Thượng đế không phải là người - Thượng đế là chính chất liệu mà vũ trụ được tạo nên. Thượng đế không phải là đấng sáng tạo - Thượng đế là tính sáng tạo. Và đấng sáng tạo và việc sáng tạo chỉ là hai mặt của cùng một năng lượng sáng tạo.

Ở phương Tây, ý tưởng này là cái gì đó như hoạ sĩ làm ra bức hình, bức tranh. Đến lúc bức tranh được hoàn thành, bức tranh là tách rời khỏi hoạ sĩ. Thế thì hoạ sĩ có thể chết, nhưng bức tranh sẽ còn lại. Ở phương Đông, chúng ta không nghĩ về Thượng đế và thế giới như hoạ sĩ và bức tranh - chúng ta nghĩ về Thượng đế như vũ công, nataraj. Bạn không thể tách rời vũ công khỏi điệu vũ; nếu vũ công diễn, điệu vũ diễn. Nếu vũ công dừng, thế thì người này không còn là vũ công nữa. Vũ công và việc múa tồn tại cùng nhau; chúng không thể tồn tại tách rời; bạn không thể tách chúng ra.

Thượng đế giống vũ công nhiều hơn. Tôi là một trong những chuyển động của Ngài; bạn cũng là một trong những chuyển động của Ngài - bạn có thể nhận ra điều đó, bạn có thể không nhận ra điều đó. Khác biệt duy nhất trên thế giới là ở chỗ vài người nhận ra rằng họ là Thượng đế và vài người không nhận ra rằng họ là Thượng đế. Khác biệt không phải là về hiện hữu của bạn, nó chỉ là việc nhận ra.

Bạn càng yêu nhiều, bạn càng trở nên hiểu biết và nhận biết nhiều, bạn sẽ càng cảm thấy nhiều hơn về cái gì đang bị thiếu.

"Tôi đã nghe thầy vậy mà tôi điếc với giáo lí của thầy" - bạn đã thực sự hiểu tôi. Chỉ thế thì cảm giác này mới có thể nảy sinh. Nếu nghe tôi bạn nghĩ bạn đã hiểu tôi, bạn thực sự điếc - không chỉ điếc, bạn còn ngu nữa.

Tôi đang nói cái gì đó về điều không thể nói ra được. Tôi đang nói cái gì đó về điều huyền bí tối thượng. Bạn có thể hiểu nó, vậy mà bạn không bao giờ có thể hiểu nó một cách toàn bộ. Nó là khó nắm bắt, nó trốn đi. Nó ở trong tầm với, nhưng nó không ở trong hiểu thấu. Bạn bao giờ cũng tới ngày càng gần nó hơn, nhưng bạn không bao giờ đạt tới. Và ngày bạn đạt tới, thế thì bạn không còn đó nữa; phân biệt giữa người tìm kiếm và cái được tìm biến mất. Thế thì bạn là nó. Cái đó là ngươi - thế thì bạn là nó! Đó là khoảnh khắc của cao trào.

Tôi muốn nói với Anand Subhuti: Đi một cách hạnh phúc đi. Đi trong bất an ninh, đi trong tự do; đi độc lập - không cần nghiêng về bất kì cái gì hay bất kì ai. Đừng dùng tôi như cái nạng. Cho phép tôi giúp bạn trở thành độc lập, thành tự do với tôi và tự do với mọi thứ. Bạn đã không bỏ lỡ tôi. Tôi đã rơi xuống như hạt mầm trong tim bạn. Chỉ quan sát có tính cầu nguyện, chờ đợi với lòng biết ơn sâu sắc, và vào đúng thời gian hạt mầm sẽ mọc ra.

Câu hỏi thứ hai:

Trong khi đang ở trạng thái an bình của bản thể, tôi đã quan sát con chim bay qua. Tôi nghĩ, "Đây sẽ là thời gian dễ chịu để chết." Vậy mà trong bài tập "dừng" khi tôi cảm thấy sự không thoải mái nào đó, tôi đã kinh nghiệm có thể là nhiều phân tách như bao giờ.

Các điều kiện của khoảnh khắc đặc thù của chết có xác định cái gì đó về bản chất của người chứng ngộ không? Hay điều ngược lại?

Đầu tiên: đây là một loại thảm hoạ đã từng rơi xuống con người. Bằng cách nào đó, khi mọi sự đang diễn ra đẹp đẽ, và bạn cảm thấy bình thản và yên tĩnh và tự chủ, tại sao bạn bắt đầu nghĩ tới chết?

Người hỏi nói: 'Trong khi đang ở trạng thái an bình của bản thể, tôi đã quan sát con chim bay qua. Tôi nghĩ, "Đây sẽ là thời gian dễ chịu để chết."' Sao không nghĩ: Đây sẽ là thời gian dễ chịu để sống! Sao nghĩ: Đây sẽ là thời gian dễ chịu để chết! Cái gì đó được ngụ ý bên trong.

Trên khắp thế giới, và ở phương Tây nhiều hơn thế, mọi người đã được dạy không hạnh phúc, không tận hưởng cuộc sống, không cực lạc. Mọi người đã được dạy rằng để được hạnh phúc là phải mặc cảm theo cách nào đó. Mọi người đã trở nên bị ước định rất nhiều sâu bên dưới: khi họ cảm thấy hạnh phúc, họ gần như bao giờ cũng cảm thấy mặc cảm nảy sinh. Khi họ cảm thấy buồn, mọi thứ là tốt. Khi họ chán nản, không cái gì sai. Khi họ nghiêm chỉnh, không có mặc cảm.

Bạn có quan sát điều đó không? Khiêu vũ với người đàn bà, đột nhiên bạn cảm thấy mặc cảm. Làm tình với người đàn bà, đột nhiên bạn cảm thấy mặc cảm. Tận hưởng thức ăn, đột nhiên bạn bắt đầu có vẻ mặc cảm. Bạn có quan sát không? Bất kì khi nào có hạnh phúc cái gì đó của mặc cảm nảy sinh trong bạn. Điều này không bao giờ xảy ra khi bạn buồn; khi bạn chán nản, khi bạn đang mang mặt dài, thế thì điều này không bao giờ xảy ra. Nhưng nếu bạn mỉm cười... mọi người thậm chí sợ cười to; họ cười rất miễn cưỡng, dường như họ sắp làm cái gì đó sai. Toàn thể nhân loại đã từng bị ước định là bất hạnh. Mọi hạnh phúc đã bị kết án như tội lỗi.

Đó là lí do tại sao các thánh nhân được vẽ dường như họ không bao giờ cười. Người Ki tô giáo, thực ra, nói rằng Jesus không bao giờ cười. Điều này là ngớ ngẩn! Nếu Jesus là người chứng ngộ, duy nhất ông ấy được quyền cười. Nhưng người Ki tô giáo nói ông ấy không bao giờ cười. Bạn đã bao giờ thấy bức tranh về Jesus cười không? Chết thế, đờ đẫn, nghiêm chỉnh, như chết.

Mọi bức tranh về Jesus đều là việc bóp méo; chúng không thể thế về Jesus thực. Người thực này phải đã khác toàn bộ, vì chúng ta biết ông ấy tận hưởng uống rượu - không thể nào nghĩ về một người tận hưởng uống rượu và không cười. Ông ấy thích thú đàn bà - khó mà nghĩ về một người thích thú đàn bà và không cười. Ông ấy là bạn bè, gần như trong yêu, với một cô gái mãi dâm, Mary Magdalene. Khó mà đi cùng gái mãi dâm - ông ấy đã không đi cùng các sư Cơ đốc giáo, không đi cùng linh mục, không đi cùng Giáo hoàng... mà đi với gái mãi dâm! Đây là những kết án chống lại ông ấy.

Và ông ấy đi cùng những người đơn giản, những anh chàng giản dị - thợ mộc, nông dân - những người rất không có giáo dục. Bạn không thể mong đợi họ nghiêm chỉnh được. Ông ấy không đi cùng các học giả, cùng các giáo sư, các phó hiệu trưởng - không. Ông ấy đi cùng những người rất đơn giản, người thường, người trần tục. Không thể nào nghĩ được rằng ông ấy không cười. Muộn trong đêm họ sẽ tận hưởng thức ăn và đồ uống. Ông ấy phải đã tán chuyện, ông ấy phải đã kể chuyện cười.

Nhưng Jesus đã được mô tả như một người nghiêm chỉnh. Và người Ki tô giáo nói ông ấy không bao giờ cười. Thế thì chức năng của người chứng ngộ là gì? Nếu Jesus không thể cười được, thế thì ai sẽ cười trong thế giới này?

Bằng cách nào đó con người đã bị ước định phải bất hạnh. Hạnh phúc dường như là chủ nghĩa khoái lạc, sự hưởng lạc, ngoại giáo. Người tôn giáo phải nghiêm chỉnh, phải mang mặt dài, mặt nạ; người đó không thể mỉm cười. Người đó không thể tận hưởng những điều nhỏ bé của cuộc sống - bản ngã của người đó sẽ không cho phép điều đó. Bản ngã của người đó giữ tách rời, xa cách, xa xôi. Người đó sẽ không gặp gỡ và quyện lẫn với người thường, và người đó sẽ không tận hưởng tán chuyện bình thường. Người đó bao giờ cũng vẫn còn tách rời, xa xăm.

Đây là thái độ bản ngã, đây là bản ngã ngoan đạo - và bản ngã ngoan đạo là độc hơn bản ngã thường vì nó thuần khiết hơn: nó độc thuần khiết. Và những người này đã ước định tâm trí con người. Họ là những người thần kinh. Cái gì đó bị thiếu - họ không bình thường, họ không lành mạnh; họ bệnh tật, ốm yếu. Những người ốm yếu này đã ước định tâm trí nhân loại. Họ đã phá huỷ tiếng cười khỏi trái đất, họ đã phá huỷ hội hè. Họ đã phá huỷ mở hội - và khi phá huỷ mở hội họ đã phá huỷ chính nền tảng của Thượng đế. Cuộc sống là việc mở hội!

Vì ước định này, bất kì khi nào bạn cảm thấy hạnh phúc bạn đều nghĩ, "Đây là đúng khoảnh khắc để chết." Sao không sống?! Khi bạn khổ, đó là khoảnh khắc đúng để sống; và khi bạn cảm thấy hạnh phúc, đây là khoảnh khắc đúng để chết. Vứt điều vô nghĩa này đi! Khi con chim bay qua và bạn cảm thấy an bình, đây là khoảnh khắc để sống và yêu và nhảy múa. Sao vội chết thế? Chết tới theo cách riêng của nó. Nó không cần bất kì hỗ trợ nào từ bạn. Nó đã tới rồi.

Khi bạn đang sống động, sống động tới mức ngay cả chết khi nó tới cũng không thể giết chết bạn được. Người sống động thực siêu việt lên trên cái chết. Chết xảy ra chỉ cho người đã chết. Để tôi nhắc lại điều đó: Chết xảy ra chỉ cho người đã chết; người đã chết rồi, chỉ những người đó thì chết mới xảy ra. Người sống động thực sự siêu việt lên trên cái chết, đi ra bên ngoài cái chết. Chết tới, nhưng bỏ lỡ mục tiêu.

Làm sao bạn có thể giết được người như Phật? Làm sao bạn có thể giết được người như Jesus? Làm sao bạn có thể giết được Krishna với chiếc sáo trên môi? - không thể được. Bản thân chết sẽ bắt đầu nhảy múa quanh ông ấy! Cuộc sống của ông ấy dư thừa tới mức bản thân chết sẽ rơi vào yêu ông ấy.

Bao giờ cũng nhớ rằng là hạnh phúc là có tính tôn giáo, là hạnh phúc là có đức hạnh. Có tính mở hội là có tính cầu nguyện. Có tính hội hè, và vẫn còn trong chiều hướng hội hè liên tục, là có tính sannyasin. Thế thì bạn tận hưởng bất kì cái gì xảy ra. Bạn tận hưởng mạnh khoẻ khi nó xảy ra; bạn cũng tận hưởng ốm bệnh khi nó xảy ra. Thế thì cả hai trở thành đẹp. Trong mạnh khoẻ bạn tận hưởng hoạt động; khi bạn ốm bạn tận hưởng thảnh thơi.

Điều hay là đôi khi bị ốm và chỉ nằm trên giường, nghỉ ngơi, không lo nghĩ về thế giới; cho phép bản thân bạn có ngày nghỉ tốt; ca hát, cầu nguyện, thiền trên giường; đọc chút ít, nghe nhạc; hay chỉ không làm gì, chỉ lười. Điều đó là hay! Nếu bạn biết cách tận hưởng mạnh khoẻ, bạn sẽ có khả năng biết cách tận hưởng ốm yếu nữa. Thế thì bạn trở thành người chủ, bạn trở nên khéo léo.

Đây là toàn thể nghệ thuật sống!

Bạn tận hưởng tuổi thanh xuân của bạn, và khi bạn trở nên già bạn tận hưởng tuổi già của bạn. Tuổi già có cái đẹp riêng của nó; không thanh niên nào có thể có những cái đẹp đó. Tuổi trẻ là nông cạn; đầy năng lượng nhưng nông cạn. Tuổi già không đầy năng lượng thế, nhưng mọi sự lắng đọng và chiều sâu nảy sinh.

Nếu bạn bỏ lỡ tuổi thanh xuân của bạn, bạn sẽ bỏ lỡ tuổi già của bạn nữa - nhớ lấy. Cho nên tôi không nói trở nên già khi bạn đang trẻ. Tôi nói là bất kì cái gì bạn đang là vậy; để cho khoảnh khắc đó là tính toàn bộ của bạn. Khi là đứa trẻ, là đứa trẻ đi; đừng bao giờ ép buộc trí huệ của bạn lên bất kì đứa trẻ nào vì đó là điều gây què quặt. Đừng cố làm cho đứa trẻ thành người già trước khi nó già, đừng nghiền nát nó.

Đó là điều đã xảy ra trên thế giới: người già đang chi phối trẻ con, và họ muốn kéo chúng ra khỏi thời thơ ấu của chúng nhanh hơn tự nhiên cho phép. Họ giết hại và họ nghiền nát - đứa trẻ mất đi cái gì đó mãi mãi. Và khi đứa trẻ không là đứa trẻ khi nó đã là đứa trẻ, nó sẽ không là thanh niên khi nó là thanh niên. Cái gì đó bao giờ cũng liên tục thiếu. Nó bao giờ cũng bị muộn trong cuộc sống - nó sẽ bỏ lỡ chuyến tầu.

Đó là lí do tại sao nhiều người mơ về lỡ tầu. Đây là một trong nhưng giấc mơ thông thường nhất trên thế giới: mọi người chạy xô tới ga xe hoả, làm mọi thứ vội vàng; bằng cách nào đó họ tới được sân ga và tầu đang đi, hay đã đi rồi, và họ chỉ thấy bánh xe cuối cùng rời khỏi sân ga.

Đây là giấc mơ thông thường nhất; nó rất có ý nghĩa. Nó đơn giản chỉ ra rằng bằng cách nào đó bạn đã bỏ lỡ chuyến tầu là cuộc sống. Bạn bao giờ cũng tới trễ; bạn chưa bao giờ tới đúng giờ. Và điều ngạc nhiên là ở chỗ mọi người đều nghiên cứu về giờ tầu nhiều thế. Mọi người liên tục nghiên cứu về giờ tầu, nhưng khi họ tới họ bao giờ cũng tới trễ. Họ phí thời gian với bảng giờ tầu.

Đây là điều đang xảy ra khi bạn đọc Kinh Thánh hay khi bạn đọc Koran hay bạn đọc Gita - đây là những bảng giờ tầu. Và khi đọc bảng giờ tầu bạn bỏ lỡ chuyến tầu cuộc đời. Đôi khi đọc chúng là tốt, khi bạn không có gì khác để làm - nhưng đừng làm cho chúng thành cái thay thế cho cuộc sống. Chúng không là gì khi được so với cuộc sống.

Khi bạn có thể đọc cuốn sách cuộc sống, đừng thay thế nó bằng bất kì cuốn sách khác nào. Khi bạn có thể đọc cây, đọc cây đi! Khi bạn có thể đọc bụi hồng, đọc bụi hồng đi! Khi bạn có thể đọc người đàn ông, đọc người đàn ông đi! Khi bạn có thể đọc người đàn bà, đọc người đàn bà đi! Đây là những cuốn sách sống, Kinh Thánh thực. Nhưng bạn quá bận tâm với sách chết, và đến lúc bạn ngước mắt lên, tầu đã đi rồi.

Đứa trẻ phải là đứa trẻ khi nó là đứa trẻ. Thanh niên phải là thanh niên khi người đó là thanh niên. Người già phải là người già khi người đó già. Nếu bạn bỏ lỡ tuổi thanh niên của bạn thế thì bạn sẽ gặp khó khăn: bạn sẽ không bao giờ sẵn sàng cho tuổi già; thân thể bạn sẽ bắt đầu suy tàn và tâm trí bạn sẽ khao khát quanh tuổi thanh niên của bạn. Những ham muốn không được hoàn thành, thú nhục dục, hoạt động dục, tham lam, tham vọng - mọi thứ bạn bao giờ cũng muốn làm và đã không thể làm được vì vào lúc đó bạn đã đọc Kinh Thánh hay Gita - bây giờ sẽ ám ảnh bạn. Bây giờ tâm trí bạn sẽ theo đuổi những thứ đó.

Tôi mới đọc một câu chuyện hay về nhà truyền giáo:

Ông ấy đi tới châu Phi để dạy Ki tô giáo cho một bộ lạc ăn thịt người. Ông ấy nói với tù trưởng của bộ lạc ăn thịt người - một người rất già, gần tám mươi nhăm, chín mươi tuổi. Người ăn thịt người này nghe rất chăm chú, thế rồi ông ấy hỏi vài câu hỏi. Một câu ông ấy nói: "Vậy là ông ngụ ý nói với tôi rằng tôi không nên rơi vào yêu vợ của hàng xóm chứ gì?"

Nhà truyền giáo nói, "Vâng, ông đã hiểu đúng."

Và thế rồi tù trưởng nói, "Và ông ngụ ý nói với tôi rằng tôi phải không nên giết ai trong chiến đấu?"

Nhà truyền giáo rất hài lòng. Ông ấy nói, "Hoàn toàn đúng! Ông đã hiểu tôi."

Người ăn thịt người nói, "Ông ngụ ý nói rằng cướp tài sản của ai đó hay giết người đó trong chiến đấu hay lấy vợ của người đó làm vợ riêng của ông là sai, vô đạo đức, tội lỗi chứ gì?"

Nhà truyền giáo nói, "Tuyệt đối, tuyệt đối!"

Tù trưởng nói, "Nhưng tôi không thể hiểu được - vì tôi quá già không làm được tất cả những điều này. Vậy ông ngụ ý nói rằng là người già và là người Ki tô giáo mà một chứ gì?"

Cái gọi là tôn giáo của bạn chỉ là tôn giáo được những người chết tạo ra. Họ không cho phép bạn có cuộc sống. Họ không cho phép bạn yêu. Họ liên tục kết án mọi thứ là đẹp và mọi thứ là đúng vào lúc đó.

Toàn thể nhấn mạnh của tôi là sống khoảnh khắc này dù nó là bất kì cái gì, và sống với năng lượng vô cùng.

Nếu bạn là thanh niên khi còn trẻ, bạn sẽ là người già khi già - rất trí huệ. Bạn sẽ biết mọi điều là tốt và xấu trong cuộc sống: ngày và đêm, mùa hè và mùa đông - mọi điều bạn sẽ biết. Bằng kinh nghiệm riêng của bạn trí huệ sẽ nảy sinh. Và khi bạn chết, bạn đã tận hưởng cuộc sống của bạn vô cùng tới mức bạn sẽ có khả năng tận hưởng cái chết của bạn nữa.

Chỉ người đã tận hưởng cuộc sống của mình mới trở nên có khả năng tận hưởng cái chết của mình. Và nếu bạn có khả năng tận hưởng cái chết của bạn, bạn đã đánh bại cái chết. Thế thì không còn sinh cho bạn và không còn chết cho bạn - bạn đã học xong bài học này.

Đây là điều chúng ta gọi là chứng ngộ: học bài học mà cuộc sống có thể dạy cho bạn.

Người hỏi này nói: "Trong khi đang ở trạng thái an bình của bản thể, tôi đã quan sát con chim bay qua. Tôi nghĩ, 'Đây sẽ là thời gian dễ chịu để chết.'"

Ý nghĩ này phải đã bắt nguồn từ nền tảng Ki tô giáo, cái gọi là, nền tảng tôn giáo rởm, nền tảng phủ định cuộc sống - bằng không bạn chắc đã nghĩ: "Thời gian dễ chịu để sống!" Và bạn sống động cho nên nghĩ dưới dạng sống đi. Sao bạn nghĩ dưới dạng chết? Phải có xu hướng tự tử nào đó trong bạn. Điều này tôi đã quan sát trong nhiều người.

Một lần tôi đón một trong các giáo sư của tôi - ông ấy là thầy giáo của tôi - tôi đưa ông ấy tới một chỗ rất đẹp. Không cái gì giống nó tồn tại ở bất kì đâu trên thế giới. Tôi thường sống ở Jabalpur, và cách mười ba dặm từ đó có con sông đẹp Narmada chảy qua. Hai dặm chạy giữa những núi đá cẩm thạch, trải dài hai dặm toàn núi đá cẩm thạch: nó là cái gì đó không của thế giới này. Vào đêm trăng tròn nó là không thể tin được; bạn không thể tin được rằng nó có đó. Nó không thực thế! Nó có năng lượng thôi miên trong nó.

Tôi đưa vị giáo sư già vào đêm trăng tròn, ngay ở giữa đêm khi mặt trăng ở ngay đỉnh đầu. Ông ấy không thể nào tin được rằng một điều đẹp thế là có thể trên trái đất. Ông ấy nói, "Chỗ đẹp đến chết!"

Nhưng tại sao ý tưởng này nảy sinh? "Chỗ đẹp làm sao đáng sống!" sẽ là tuyệt đối liên quan."Chỗ đẹp làm sao đáng yêu quá! Chỗ đẹp làm sao đáng múa! và hát!" sẽ là liên quan. Nhưng ý tưởng này nảy sinh: "Chỗ đẹp đến chết!" Sao có ám ảnh chết này? Bạn không thể tận hưởng được cái gì sao? Bạn không thể vui mừng trong bất kì cái gì sao?

Trở nên nhận biết về xu hướng như vậy đi. Và lần sau khi khoảnh khắc đẹp trôi qua - nhảy múa! ca hát! vẽ! yêu! Chết sẽ chăm lo cho bản thân nó. Nó sẽ tới một ngày nào đó. Được chín chắn khi nó tới - và chín chắn chỉ có thể có qua việc sống.

Sống một cách sâu sắc, sống một cách toàn bộ, sống một cách toàn tâm, để cho khi chết tới và gõ lên cửa nhà bạn, bạn sẵn sàng - sẵn sàng như quả chín rụng. Hệt như làn gió nhỏ tới và quả rụng; đôi khi thậm chí không có làn gió nào quả vẫn rụng theo trọng lượng và sự chín riêng của nó. Chết nên giống như điều đó. Và sự sẵn sàng phải tới qua việc sống.

Người hỏi này hỏi: "Vậy mà trong bài tập "dừng" khi tôi cảm thấy sự không thoải mái nào đó, tôi đã kinh nghiệm có thể là nhiều phân tách như bao giờ."

Bạn nghĩ về chết và bạn trở nên bị rối loạn bởi những thứ nhỏ bé: đau đầu, kiến bò trên thân thể bạn. Bạn trở nên bị sao lãng bởi những thứ nhỏ bé thế, những không thoải mái nhỏ bé - và bạn nói về chết. Có thể bạn không biết chết là gì; có thể bạn chỉ mới nghe tới cái tên. Và bạn đã thấy mọi người chết, nhưng bản thân bạn chưa bao giờ thấy chết.

Thực ra, khi một người chết bạn thấy người đó nằm trong giấc ngủ - im lặng, thảnh thơi, thoải mái. Bạn nghĩ chết là thoải mái sao? Bạn đang thấy chỉ người chết; bạn đã không thấy cái khổ bên trong của người đó, bạn đã không thấy xung đột bên trong của người đó. Bạn đã không thấy vật lộn bên trong của người đó với chết. Bạn đã không thấy đau khổ và rối loạn bên trong của người đó. Bạn chỉ thấy xác chết - được tô vẽ, được mặc đẹp, được tắm rửa, sạch sẽ.

Một người chết. Mulla Nasrudin đi tới thăm cùng vợ anh ta. Và cô vợ nói, "Có vẻ đẹp thế và im lặng thế!"

Nasrudin nói, "Phải có vẻ đẹp và im lặng - đang tới từ Kashmir, kì nghỉ ba tháng!"

Quan sát người chết mà xem - mọi người đều có vẻ đẹp, im lặng. Không phải là người đó chết trong im lặng đâu, không phải là người đó chết một cách đẹp đẽ đâu - hiếm khi một người chết một cách đẹp đẽ. Chín mươi chín phần trăm mọi người vật lộn rất cực - tranh đấu, căng thẳng lớn nảy sinh.

Nghĩ mà xem! - một con kiến nhỏ bò trên thân thể bạn, một chiếc gai nhỏ trong chân bạn, và bạn trở thành không thoải mái làm sao. Một cơn đau đầu nhỏ, dạ dầy hơn bị rối loạn, và bạn trở nên quan tâm nhiều làm sao. Nghĩ mà xem! - thân thể và linh hồn đang tách ra. Với thân thể bạn đã trở nên bị thu hút thế; bạn đã hoàn toàn quên mất rằng bạn là linh hồn - và bạn đang bị rã rời ra. Bạn níu bám. Bạn bỏ lại đòi hỏi của bạn một cách rất khó khăn, rất ngần ngại - tranh đấu, vật lộn, kêu khóc. Nhưng không ai có thể thấy điều đó; nó là cái gì đó bên trong bạn - chỉ bạn mới có thể thấy được nó. Bạn thậm chí không thể nói được cái gì.

Bạn chết trong khổ. Chỉ vài người chết một cách phúc lạc. Và khi cái chết trở thành phúc lạc, đó là samadhi. Khi chết là sự thảnh thơi... thảnh thơi thực. Sâu bên trong bạn buông xuôi, bạn đón chào. Bạn đã biết sống, bây giờ bạn muốn biết chết nữa. Bạn đã sống cuộc sống, bạn đã tận hưởng nó. Tin cậy lớn đã nảy sinh trong bạn về sống - và bạn biết chết là cực đỉnh của sống, cao trào. Nó phải là đẹp! Khi toàn thể cuộc hành trình đã là đẹp, tại sao đích không đẹp? Không có lí do để sợ. Khi toàn thể cuộc hành trình đã là vui vẻ vô cùng như thế, tại sao chỗ kết thúc lại không? Nó là cực đỉnh. Bạn đã về tới nhà. Bạn đón chào, bạn đã ôm choàng cái chết. Bạn thảnh thơi, bạn đơn giải tuột vào trong chết.

Và đó là khoảnh khắc! Nếu bạn có thể chết đi mà không tranh đấu nào, bạn không chết - và bạn không bao giờ được sinh ra lần nữa. Bạn đã đơn giản tuột ra khỏi sự giam hãm của thân thể - của thế giới. Bạn sống! - bạn sống vĩnh hằng. Nhưng thế thì bạn sống như sự tồn tại vô thân thể, không có giới hạn nào, không có biên giới nào.

Thân thể cho bạn biên giới. Chết lấy đi mọi biên giới khỏi bạn. Thân thể cho bạn định nghĩa, làm cho bạn thành đàn ông hay đàn bà, làm cho bạn thành xấu hay đẹp, làm cho bạn thành thông minh hay không thông minh, làm cho bạn thành thế này thế nọ - thân thể cho bạn định nghĩa. Chết lấy đi mọi định nghĩa. Nó đơn giản để lại sống không được định nghĩa.

Sống không được định nghĩa là điều Thượng đế là gì. Nhưng để biết chết này bạn sẽ phải biết rõ sống.

Cho nên nếu bạn chấp nhận gợi ý của tôi: lần sau khi một khoảnh khắc đẹp trôi qua, nghĩ dưới dạng sống đi - "Khoảnh khắc đẹp làm sao đáng sống và nhảy múa và sống động!" Thế thì một ngày nào đó khi chết tới, bạn sẽ nói cùng điều đó với chết: "Khoảnh khắc đẹp làm sao đáng chết!"

Mọi khoảnh khắc đều đẹp, duy nhất điều là bạn phải có tính cảm nhận và buông xuôi. Mọi khoảnh khắc đều là ân huệ, duy nhất điều là bạn phải có năng lực để thấy. Mọi khoảnh khắc đều là phúc lành. Nếu bạn chấp nhận với lòng biết ơn sâu sắc, không cái gì đã bao giờ sai.

Phần thứ ba của câu hỏi:

"Các điều kiện của khoảnh khắc đặc thù của chết có xác định cái gì đó về bản chất của người chứng ngộ không? Hay điều ngược lại?"

Điều ngược lại chứ. Chết không xác định, mà thời điểm chết cũng không xác định cái gì cả. Chính bạn, ý thức hay vô ý thức, người xác định ra nghĩa của cái chết. Chính tâm thức đã chứng ngộ làm cho chết trở thành đẹp thế, đẹp vô cùng thế. Bạn đang làm cho ngay cả sống cũng thành xấu, và người đã chứng ngộ làm cho ngay cả chết cũng thành đẹp.

Chính bạn trong phân tích cuối cùng, bao giờ cũng bạn, là nhân tố quyết định, người quyết định bất kì cái gì xảy ra cho bạn. Nhớ điều đó. Đây là chính chìa khoá. Nếu bạn bất hạnh, điều đó là bạn. Nếu bạn không sống đúng, điều đó là bạn. Nếu bạn bỏ lỡ, điều đó là bạn. Trách nhiệm toàn bộ là của bạn. Đừng sợ trách nhiệm này.

Nhiều người trở nên quá sợ trách nhiệm vì họ không thấy mặt kia của đồng tiền. Trên mặt này được viết 'trách nhiệm'; trên mặt kia được viết 'tự do'. Trách nhiệm nghĩa là tự do. Nếu ai đó khác ép buộc bạn vào khổ, thế thì bạn không thể thoát ra được nó - làm sao bạn có thể thoát ra khỏi nó được nếu ai đó khác buộc bạn vào khổ? Chừng nào người khác chưa quyết định không làm cho bạn khổ nữa thì bạn không bao giờ có thể thoát ra được nó. Nếu chính bạn chịu trách nhiệm cho khổ của bạn, thế thì đó là do bạn quyết định. Nếu bạn thích khổ, cứ khổ cả nghìn lần đi - không có vấn đề gì. Tận hưởng đi! Nếu bạn không thích thú nó, thế thì bỏ nó đi. Phải rõ ràng vào.

Điều tôi thấy là: mọi người liên tục nghĩ rằng họ muốn hạnh phúc, nhưng họ có thể làm được gì? - họ bị ép buộc phải khổ. Điều này là tuyệt đối ngớ ngẩn. Không ai ép buộc bất kì ai - không ai có thể ép buộc được bất kì ai - để bị khổ. Người biết cách hạnh phúc trở nên hạnh phúc trong bất kì loại tình huống nào. Bạn không thể cho người đó bất kì tình huống nào mà trong đó người đó sẽ không tìm ra cái gì đó để hạnh phúc.

Và có những người đã học được thủ đoạn bị bất hạnh. Bạn không thể cho họ bất kì tình huống nào trong đó họ sẽ không tìm ra cái gì đó để bất hạnh.

Bạn muốn tìm ra bất kì cái gì, bạn sẽ tìm ra. Cuộc sống liên tục cung cấp mọi thứ cho bạn. Bạn chọn!

Tôi đã nghe:

Hai người bị tù. Đó là đêm trăng tròn; cả hai đang đứng gần cửa sổ của xà lim tăm tối của họ. Trăng tròn có đó. Một người nhìn lên trăng, và đó là mùa mưa - phải đã giống như những ngày này - và có nhiều nước và bùn ngay trước cửa sổ. Bẩn, và nó bốc mùi và khắm.

Một người tiếp tục nhìn lên trăng, người kia tiếp tục nhìn vào bùn. Và người nhìn vào bùn, tất nhiên, cảm thấy rất khổ. Còn người nhìn trăng lại sáng rực, rạng ngời; mặt anh ta phản xạ trăng; mắt anh ta đầy cái đẹp. Anh ta hoàn toàn quên mất rằng anh ta đang bị giam.

Cả hai đang đứng ở cùng một cửa sổ, nhưng họ chọn những thứ khác nhau. Có những người: nếu bạn đưa họ tới bụi hồng họ sẽ đếm gai; họ là những người tính toán lớn - toán học của họ bao giờ cũng đúng. Và khi họ đã đếm được cả nghìn gai, logic đơn giản là ở chỗ họ sẽ không có khả năng thấy được một đoá hồng. Thực ra, thế giới bên trong của họ sẽ nói, "Làm sao có thể được? - giữa nhiều gai thế, làm sao hoa hồng là có thể? Nó phải là lừa dối, nó phải là ảo tưởng. Hay cho dù nó là có thể, nó chẳng xứng đáng."

Thế rồi có những người chưa bao giờ biết tới gai của bụi hồng - họ nhìn vào hoa hồng. Và nhìn hoa hồng, cảm hoa hồng, cái đẹp của nó, mở hội khoảnh khắc đó, họ đi tới cảm thấy rằng ngay cả gai cũng không như gai. "Làm sao chúng có thể có được khi chúng mọc ra trên cùng bụi hồn như hoa hồng?" Khi tâm trí họ bị hội tụ vào hoa hồng, họ bắt đầu nhìn vào gai cũng theo cách khác: họ bắt đầu nghĩ rằng gai có đó để bảo vệ hoa hồng. Chúng không còn xấu, chúng không còn không liên quan; chúng không còn chống lại - thái độ tích cực nảy sinh.

Tuỳ bạn làm bất kì cái gì bạn muốn về cuộc đời bạn. Tâm thức của người chứng ngộ thậm chí làm cho chết thành đẹp. Tâm thức của người chưa chứng ngộ làm cho ngay cả sống cũng trở thành xấu. Với tâm thức của người chứng ngộ, chỉ cái đẹp tồn tại - chỉ cái đẹp; chỉ phúc lạc tồn tại - chỉ phúc lạc.

Cho nên vấn đề không phải là cách đổi xấu thành đẹp, cách đổi đau đớn thành vui thú, cách đổi khổ thành sướng. Không. Vấn đề là cách đổi vô ý thức thành ý thức, thái độ không chứng ngộ thành thái độ chứng ngộ - cách đổi thế giới hiện hữu bên trong của bạn, cách đạt tới những giá trị khẳng định cuộc sống và bỏ các giá trị phủ định cuộc sống.

Câu hỏi thứ ba:

Tôi là cái gọi là nhà tâm lí. Bình thường tôi thích thú nó. Gần đây tôi đã bắt đầu đánh giá cao việc chứng kiến. Tôi tự hỏi bây giờ liệu tôi có 'đủ tư cách' là nhà tâm lí không. Carl Rogers dùng cụm từ "kính trọng tích cực vô điều kiện" như cốt lõi của trị liệu tâm lí. Từ bi là xa lạ và mới đối với tôi. Xin thầy lời khuyên.

Mọi nhà tâm lí đều là cái gọi là nhà tâm lí - vì tâm lí thực chưa tồn tại, vì con người vẫn còn không được biết tới. Tâm lí chỉ mới là việc dò dẫm. Nó vẫn còn chưa là khoa học; nó chỉ trong giai đoạn rất nguyên thuỷ.

Cho nên mọi nhà tâm lí đều là cái gọi là nhà tâm lí vì tâm lí là cái gọi là tâm lí. Tâm lí học thực còn chưa được sinh ra. Nhưng cái gọi là tâm lí đang lát đường cho nó, cho nên nó có giá trị của nó. Khi tôi nói nó là cái gọi là tâm lí, tôi không kết án nó.

Nó cũng giống như giả kim thuật đi trước hoá học và chiêm tinh đi trước thiên văn học. Cái gọi là tâm lí học đang đi trước, là một yêu cầu, cho tâm lí học thực được sinh ra. Cũng như các nhà giả kim thuật không còn được nhớ tới, bị quên lãng, bạn thậm chí không thể nhắc tới tên họ, sớm hay muộn Freud và Jung và Adler sẽ bị quên đi theo cùng cách - họ là những nhà giả kim thuật cho thế giới bên trong.

Sớm hay muộn, bạn sẽ ngạc nhiên, vài cái tên khác sẽ trở nên quan trọng hơn, điều đã có đó rồi nhưng chỉ được vài người biết tới. Chẳng hạn, Gurdjieff sẽ trở nên quan trọng hơn Freud trong thế kỉ sắp tới - vì ông ấy đã cố cho vài chìa khoá then chốt cho tâm lí học thực, khách quan. Tên của Ouspensky sẽ trở nên quan trọng hơn tên của Jung. Và vài cái tên hoàn toàn không được biết tới sẽ nổi lên thành lỗi lạc.

Nhưng Freud, Jung và Adler đã làm việc phục vụ lớn lao. Họ đã lát cho con đường. Không có giả kim thuật, hoá học chắc đã không được sinh ra. Nó là điều phải có - nhưng nó được gọi là vậy. Chúng ta gọi nó là tâm lí học vì không cái gì khác tồn tại, nhưng nó còn chưa là thực. Nó đơn giản quan sát con người từ bậc thang thấp nhất của chiếc thang.

Bạn ra ao; bạn thấy hoa sen - hoa sen tới từ bùn bẩn. Tâm lí học hiện đại thu hoa sen thành bùn bẩn: nó nói hoa sen không là gì ngoài bùn bẩn. Nó là đúng theo một cách nào đó, và vậy mà tuyệt đối sai. Đúng theo cách nào đó vì hoa sen cần bùn bẩn; nó bắt nguồn từ bùn bẩn. Nhưng thu nó lại thành bùn bẩn là không đúng.

Tâm lí học thực, nếu bạn hỏi vị Phật, hay bạn hỏi một Patanjali, người tiên phong của tâm lí học thực - điều vẫn chưa được lắng đọng, điều vẫn chưa tìm được vị trí của nó trong tâm thức con người, điều vẫn chập chờn quanh đây, tìm, kiếm cái tổ - họ sẽ nói rằng thay vì thu hoa sen thành bùn bẩn, tại sao không nâng giá trị của bùn bẩn thành bản thân hoa sen? Tại sao nói hoa sen bắt nguồn từ bùn bẩn? Tại sao không nói rằng bùn bẩn mang hoa sen bên trong bản thân nó? rằng bùn bẩn là chỗ trú ngụ của hoa sen, ngôi đền? Tại sao không nâng giá trị của bùn bẩn lên? Và điều đó dường như là hay hơn, khách quan hơn.

Cái cao hơn không bao giờ nên được giải thích bởi cái thấp hơn. Cái thấp hơn không thể giải thích được cho cái cao hơn, nhưng cái cao hơn có thể giải thích được cho cái thấp hơn.

Quan sát xem... Darwin nói con người bắt nguồn từ khỉ, cho nên con người không là gì ngoài khỉ. Freud nói nghệ thuật bắt nguồn từ tính dục, cho nên nó không là gì ngoài tính dục; thiền, tôn giáo, Thượng đế, không là gì ngoài thất vọng, kìm nén, phức cảm. Thế thì tôn giáo có vẻ giống như thần kinh đám đông.

Darwin hay Freud, họ thu cái cao hơn thành cái thấp hơn - hừm? Nhưng thế rồi tiếp tục toàn thể con đường này đi. Khỉ bắt nguồn từ đâu? Thế rồi thu chúng lại, thu thêm nữa, tiếp diễn mãi... chung cuộc bạn sẽ đi tới vật chất. Thế thì mọi thứ đều được thu về vật chất. Thế thì ngay cả Darwin cũng bị thu thành vật chất. Bạn thu tôn giáo lại thành tính dục bị kìm nén, thế thì bạn sẽ đối xử với bản thân Freud thế nào? Thế thì tâm lí học là gì? Thế thì điều đó nữa cũng bị thu lại.

Tôi đã nghe một giai thoại: Adler đang nói cho vài người bạn và vài khách thăm. Một nhóm người Mĩ đã tới gặp ông ấy, và ông ấy đang nói về lí thuyết nổi tiếng của ông ấy về phức cảm thấp kém. Và ông ấy nói, "Nếu con người là thấp kém theo cách nào đó, con người cố bù lại điều đó theo cách khác.

"Chẳng hạn: Lenin là người rất thấp, chân ông ấy rất ngắn, mất cân đối. Khi ông ấy ngồi trên ghế, chân ông ấy không chạm đất. Đó là lí do ông ấy vươn lên cao thế: để chứng minh rằng ông ấy rất quyền lực và ông ấy không yếu đuối." Adler nói mãi, và ông ấy cho nhiều ví dụ để giải thích tại sao những người thiếu cái gì đó bao giờ cũng trở nên tham vọng về quyền lực.

Thế rồi ai đó đứng lên và nói, "Và về các nhà tâm lí học thì sao? Họ có thiếu cái gì đó trong tâm trí họ để cho họ trở thành nhà tâm lí học không? Họ có tâm trí nhỏ hơn người khác không để cho họ cố gắng bù lại điều đó bằng việc nghĩ và nói và tạo ra các lí thuyết về tâm trí?"

Tôi không biết Adler đã nói gì về điều đó, nhưng thực ra không có câu trả lời cho điều đó. Nếu tôn giáo là tính dục bị kìm nén, nghệ thuật là tính dục bị kìm nén, khoa học là tính dục bị kìm nén, thế thì tâm lí học là gì? Freud, Jung và Adler là gì? Thế thì bạn liên tục thu lùi lại, và chung cuộc chẳng cái gì còn lại - chỉ mỗi vật chất.

Nhưng mọi thứ đều bắt nguồn từ vật chất này! - điều đó nghĩa là mọi thứ đều được đưa tới trong vật chất; thế thì vật chất không còn là vật chất nữa; thế thì vật chất mang Thượng đế được ẩn đằng sau nó... vì vị Phật được sinh ra, sen nở hoa.

Ở phương Đông chúng ta có thái độ khác toàn bộ về tâm lí, và thái độ đó là: Bao giờ cũng giải thích cái thấp hơn bằng cái cao hơn. Chúng ta nói dục không là gì ngoài bậc thấp nhất của samadhi, dục không là gì ngoài bậc thấp nhất của siêu tâm thức của bạn. Thế thì toàn thể cách nhìn thay đổi. Thế thì có khả năng cho trưởng thành.

Tâm lí học hiện đại không để khả năng nào cho trưởng thành. Nó thu mọi thứ về cái bẩn thỉu - và không có khả năng nào cho trưởng thành. Thực ra, không có vấn đề gì trong trưởng thành vì mọi thứ đều sẽ chỉ là tính dục bị kìm nén. Nếu bạn nghe theo các nhà tâm lí học hiện đại, định nghĩa của họ về người bình thường làm cho cuộc sống thành vô giá trị.

Einstein là bất thường, vì người bình thường không bao giờ bận tâm về toán học của thế giới - tại sao người đó phải bận tâm? Michelangelo là bất thường; ông ấy phải có vấn đề tâm lí nào đó - đó là lí do tại sao ông ấy trở thành có tính tưởng tượng thế. Van Gogh là bất thường. Phật, Jesus, Krishna - tất cả theo cách nào đó đều là bị thần kinh. Họ không phải là bình thường: bất thường. Tất cả họ đều bị kết án. Thế thì ai là bình thường?

Người chỉ sống trong vô ý thức là bình thường: người đó dậy sớm buổi sáng, đi ra chợ, kiếm sống, sinh con, làm nhà - liên tục đi trong thường lệ trong bẩy mươi năm, thế rồi chết. Đây là người bình thường. Không sáng tạo, không phát kiến, không độc đáo theo bất kì cách nào; chẳng có gì để đóng góp - không nghệ thuật, không khoa học, không tôn giáo.

Cứ nghĩ về thế giới thực sự bình thường tương ứng theo Freud: nó sẽ là thế giới chán nhất có thể có. Sẽ không có âm nhạc vì đó là tính dục bị kìm nén. Sẽ không có thơ ca vì nó chỉ là tưởng tượng. Sẽ không có khoa học, vì là nhà khoa học không là gì ngoài bản năng sâu của thói nhòm qua lỗ khoá.

Nếu bạn vẫn còn sạch sẽ, bạn thích tắm, bạn dùng quần áo đẹp, thế thì đó là thói thích phô trương. Thế thì mọi thứ đều bị kết án. Thế thì mọi thứ đều đáng ngờ và hoài nghi. Thế thì chỉ con vật là bình thường - và nếu con người dự định là bình thường, người đó phải sống cuộc sống con vật. Thế thì bạn không thể soải cánh bay cao. Thế thì toàn thể bầu trời bị lấy đi khỏi bạn, và bạn sống bị giam cầm trong những chiếc lòng nhỏ bé của cuộc sống thường lệ bình thường.

Thế giới những người bình thường tương ứng theo Freud sẽ là tệ hơn địa ngục. Địa ngục ít nhất phải là thú vị! Thế giới là đẹp bởi vì mọi người soải cánh bay cao - vì có chư Phật và những Michelangelo và Van Goghs và Picasso; các nhạc sĩ và vũ công và triết gia, và nhà tâm lí học và nhà thơ và hoạ sĩ. Thế giới là đẹp vì không phải tất cả mọi người đều bình thường - vài người cố là bình thường, vài người cố đi ra ngoài chuẩn thường, ra ngoài điều bình thường. Và họ cố nâng bản thân họ lên cao hơn chút ít, để thấy nhiều hơn, để cảm nhận nhiều hơn, để sống nhiều hơn.

Những người người không được thoả mãn với cuộc sống thường lệ, chết, những người có tính phiêu lưu, người nhận mạo hiểm, người đủ can đảm, người đi vào trong cái không biết và không quen thuộc... bạn toàn là người bất thường theo Freud! Bằng không, bạn đang làm gì ở đây với tôi? Thiền sao? Thiền không phải là thuật ngữ tốt với Freud. Thế thì cái gì đó đã đi sai; bằng không, người bình thường, người thường không bao giờ nghĩ tới thiền.

Theo Freud, người bình thường không bao giờ nghĩ về bản thân mình. Nghĩ về cái ta là trở thành bệnh tật. Người bình thường chỉ nghĩ về người khác, không bao giờ nghĩ về bản thân mình. Tự biết là bệnh tật. Chính ý tưởng về biết bản thân người ta là ốm yếu. Các bạn toàn là người bất thường. Thực ra, mọi người vĩ đại, mọi người hiếm hoi, đều là người bất thường.

Tâm lí học này không thể là tâm lí học thực. Nó không thể giúp được chúng ta giải thích Phật, Jesus Christ, Mahavir, Patanjali; nó không thể giúp được chúng ta hiểu hoa sen - nó chỉ có thể giúp chúng ta hiểu bùn bẩn. Đây là loại tâm lí học gì vậy? Nó không giúp chúng ta thấy phía trên các biên giới, bên ngoài các biên giới. Nó giam hãm chúng ta trong các biên giới. Tôi gọi nó là cái gọi là tâm lí học. Cần thiết, sự chuẩn bị cho tâm lí học thực tới và tiếp quản. Đó là lí do tại sao tôi gọi mọi nhà tâm lí học là 'cái gọi là'.

Và người đã hỏi câu hỏi này nói: "Tôi là cái gọi là nhà tâm lí học." Điều tốt là bạn nhận biết về tính cái gọi là của khoa học của bạn, rằng bạn nhận biết là nó là không đủ, rằng bạn khiêm tốn. Rất khó tìm ra một nhà tâm lí học khiêm tốn, vì người đó nghĩ người đó đã biết con người, người đó đã biết mọi điều là có thể biết. Người đó trở nên rất, rất bản ngã. Tốt! là khiêm tốn là phẩm chất tôn giáo đấy.

"Tôi thường thích thú nó." Giúp mọi người là điều tốt; giúp mọi người trưởng thành là điều tốt. Chỉ một điều bao giờ cũng phải nhớ: Đừng giúp họ chỉ là bình thường - giúp họ trưởng thành; giúp họ trở thành duy nhất. Đừng giúp họ trở thành bình thường! Bình thường, họ sẽ chỉ là một phần của tính tập thể. Giúp họ trở thành cá nhân. Giúp họ trở thành hiếm hoi, duy nhất. Tận hưởng điều đó!

"Gần đây tôi đã bắt đầu đánh giá cao việc chứng kiến. Tôi tự hỏi bây giờ liệu tôi có 'đủ tư cách' là nhà tâm lí không."

Nếu bạn hỏi tôi, và nếu xác nhận của tôi có thể có nghĩa gì: Dành cho những người có liên quan, tôi xác nhận cho bạn. Bằng việc trở thành nhân chứng, tia sáng đầu tiên đang đi vào trong bạn. Bạn thực sự trở thành có đủ tư cách là nhà tâm lí học. Làm sao bạn có thể là nhà tâm lí học được nếu bạn đã không chứng kiến ngay cả cái ta riêng của bạn? Thế thì mọi việc quan sát của bạn đều là từ bên ngoài. Bạn thấy hành vi của mọi người - bạn có thể là người theo hành vi chủ nghĩa nhưng không phải là nhà tâm lí học.

Khi bạn đã quan sát cốt lõi bên trong nhất của bạn... và đó là cách duy nhất để quan sát nó. Bạn không thể quan sát nó trong ai đó khác - vì quan sát ai đó khác, bạn bao giờ cũng ở bên ngoài. Bạn có thể quan sát linh hồn con người thực chỉ từ bên trong. Bạn phải trở thành người hướng nội - việc chứng kiến. Đó là lí do tại sao người hỏi này đã trở nên nghi ngờ liệu anh ta có thể gọi bản thân mình là có đủ tư cách không, vì nếu anh ta đi và hỏi những người theo Freud họ sẽ nói, "Anh bỏ theo điều đó đi. Người hướng nội là bệnh tật. Việc chứng kiến sao? Không có gì để chứng kiến cả. Anh đang lạc đường đấy." Nhưng tôi sẽ nói với bạn: Lần đầu tiên bạn mới thực sự trở thành nhà tâm lí học.

"Carl Rogers dùng cụm từ "kính trọng tích cực vô điều kiện" như cốt lõi của trị liệu tâm lí."

Vâng, nó vậy - từ bi. Việc chấp nhận vô điều kiện hiện hữu của người khác như người đó vậy. Bình thường tâm lí học có thái độ kết án - nó liên tục dán nhãn. Bạn nói cái gì đó và họ sẽ nói bạn là tinh thần phân liệt. Bạn nói cái gì đó và bạn là nhân cách chia chẻ. Bạn nói cái gì đó, bạn là thần kinh hay tâm thần. Và họ liên tục dán nhãn - dường như con người chỉ là thứ để được dán nhãn. Con người không phải là thứ để được dán nhãn: con người là cái gì đó để được tôn trọng, với tôn kính sâu sắc.

"Từ bi là xa lạ và mới đối với tôi."

Vâng, nó là xa lạ với các nhà tâm lí học vì họ coi mọi người như bệnh nhân chứ không như con người. Họ phải trị liệu cho bạn. Cái gì đó đã đi sai; họ đã chấp nhận điều đó. Nó là mới. Nếu bạn bắt đầu việc chứng kiến bản thể bạn, bạn sẽ cảm thấy ngày càng từ bi hơn. Cho phép nó xảy ra ngày càng nhiều hơn đi.

Trong từ bi sâu sắc bạn sẽ có khả năng giúp cho nhiều người - vì, thực ra, từ bi là thứ duy nhất giúp đỡ. Từ bi là cách trị bệnh. Từ bi là trị liệu duy nhất có đó.

Xem tiếp Chương 7 - Quay về Mục lục