Chương 1. Đường của Chim

Thiền - Chim đơn độc, chim cu cu của rừng

Bài nói về Thiền

Chương 1. Đường của Chim

Câu hỏi 1

Osho kính yêu,

Một sư hỏi Động Sơn, "Thầy bao giờ cũng bảo người học về đường của chim. Đường của chim này là gì?"

Động Sơn nói, "Ông không gặp người nào trên nó."

Thế rồi sư hỏi, "Làm sao chúng tôi có thể đi trên đường này?"

Động Sơn trả lời, "Bằng vô ngã, chú tâm vào từng bước khi nó tới."

Sư nói, "Chẳng phải đường của chim là cùng như bản tính nguyên thuỷ của người ta sao?"

Động Sơn nói, "Ồ ông sư, sao ông làm mọi thứ lộn ngược thế?"

Sư hỏi, "Chỗ mọi người làm các thứ lộn ngược là gì?"

Động Sơn nói, "Nếu như không có lộn ngược làm sao người hầu trở thành ông chủ?"

Sư hỏi, "Bản tính nguyên thuỷ của chúng ta là gì?"

Động Sơn trả lời, "Không lấy đường của chim."

Khi một sư hỏi Hồ Sơn, "Đường là gì?" Ông ấy trả lời, "Mặt trời tràn ngập mắt chúng ta; đến mười nghìn lí không một đám mây nào treo trên trời."

"Dạng thực của vũ trụ là gì?" sư hỏi.

"Cá chơi ở chỗ nước chảy xiết phạm sai lầm," Hồ Sơn đáp.

Maneesha, chim bay qua bầu trời không để lại dấu chân. Điều này được gọi là Đường của Chim - đơn giản biến mất trong hư không của bầu trời, không đề lại dấu vết gì đằng sau. Thiền muốn bạn hiện hữu hệt như Đường của Chim - không ai cả, hư không.

Điều đó là kì lạ nhưng đúng là trong hư không của bạn, lần đầu tiên bạn được sinh ra. Hư không là bụng mẹ từ đó các chiều cao tâm linh được hiển lộ.

Như khi bạn không thể theo chim được vì chim không để lại dấu chân, phật cũng không để lại dấu chân nào. Bạn không thể theo phật bởi lẽ đơn giản rằng bạn là phật; bạn chỉ quên điều đó. Và một khi bạn cố theo vị phật, bạn đi lạc lối.

Nhưng người làm ra dấu chân để lại sau bản thân họ - tạo ra tôn giáo có tổ chức, cho những lời răn cho tương lai sắp tới, cho kinh sách để được đi theo bởi những người còn chưa tới - tất cả đều dính lí tới hoạt động phi tôn giáo.

Tôn giáo là nổi dậy - nổi dậy chống lại việc đi theo. Đây là chỗ tôn giáo. Bạn không phải là người đi theo của tôi. Bạn có thể yêu tôi, tôi có thể yêu bạn... Đi theo ngụ ý nô lệ tâm tinh tinh vi. Tôi không có người đi theo nào và tôi không muốn bất kì người nào là người đi theo của bất kì ai khác. Khoảnh khắc bạn bắt đầu đi theo ai đó, bạn sắp bỏ lỡ bản thân bạn. Bạn sẽ mất hút trong đêm tối và mây đen và sẽ càng trở nên khó tìm ra đường về nhà hơn.

Một sư hỏi Động Sơn, "Thầy bao giờ cũng bảo người học về đường của chim. Đường của chim này là gì?"

Động Sơn nói, "Ông không gặp người nào trên nó."

Điều đó làm tôi nhớ lại một câu chuyện hay trong chuyện ngụ ngôn của Aesop. Có các học giả nghĩ rằng Aesop là người không bao giờ tồn tại, rằng những chuyện đó được Phật Gautam kể lại, người cũng được gọi là bodhisat - bồ tát. Và từ bodhisat, khi nó được chuyển từ nước nọ sang nước kia, trở thành Aesop. Nhưng không thành vấn đề ai kể chúng; những câu chuyện này có ý nghĩa theo cách riêng của chúng.

Câu chuyện này là một bé gái, Alice, tới xứ sở thần tiên và muốn gặp nhà vua. Cô bé được đưa tới triều đình của nhà vua và nhà vua hỏi bé gái "Con có gặp ai đó trên đường tới ta không? Ta đang đợi ai đó."

Cô bé đáp lại như thực, "Không ai, thưa bệ hạ."

Và từ điểm này câu chuyện trở nên thuần Thiền.

Nhà vua nói, "Nếu con nói con gặp Không ai, thế thì ông ấy đáng phải tới đây bây giờ rồi chứ!"

Cô bé nói, "Xin đừng giận, thưa bệ hạ, không ai là không ai!"

Nhà vua nói, "Ta hiểu ngôn ngữ, con không phải dạy ta. Không ai tất nhiên là Không ai, nhưng ông ấy ở đâu? Điều đó chắc chắn chứng tỏ rằng Không ai bước đi chậm hơn con!"

Cô bé đáng thương bây giờ lâm vào rắc rối. Cô bé nói, "Không, không ai bước nhanh hơn con!"

Nhà vua nói, "Điều này rất mâu thuẫn. Nếu Không ai bước nhanh hơn con, ông ấy phải ở đây bây giờ rồi."

Đó là sách cho trẻ con, nhưng chắc chắn cội nguồn không thể được tìm thấy ở bất kì chỗ nào khác ngoại trừ Phật Gautam. Cho dù Aesop đã tồn tại như một con người lịch sử, ông ấy phải đã nhận ý tưởng về 'không ai' từ sự nhấn mạnh của Phật Gautam rằng là hư không và là không ai chính là là tất cả. Bản ngã làm cho bạn là ai đó và vô ngã làm bạn thành không ai. Nhưng bản ngã là sự giam cầm, và khoảnh khắc bạn dừng là bản ngã, bạn là bao la như toàn thể vũ trụ, bạn là vũ trụ.

Đường của Chim, Động Sơn nói, là đường nơi bạn gặp không ai. Đừng hiểu lầm như nhà vua trong chuyện ngụ ngôn của Aesop. ‘Con gặp không ai' không ngụ ý rằng bạn gặp không ai, nó ngụ ý bạn trở thành không ai. Đó là việc gặp gỡ với không ai.

Thế rồi sư hỏi, "Làm sao chúng tôi có thể đi trên đường này?"

Động Sơn trả lời, "Bằng vô ngã, chú tâm vào từng bước khi nó tới."

Sống từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc, từng bước một, không bận tâm tới quá khứ đã qua rồi, không trở nên quan tâm về tương lai cái còn chưa tới. Bao giờ cũng ở đây bây giờ, và bạn là không ai; bạn là vô trí. Và việc mở ra này là cực lạc lớn nhất. Việc mở ra này đem mọi tiềm năng của bạn tới việc nở hoa của nó.

Thiền đối xử với bạn như hoa sen.

Bạn cần mở với trời, với sao. Trong việc mở của bạn là tự do của bạn, trong việc mở của bạn là chân giá trị của bạn, trong việc mở của bạn là sự huy hoàng của bạn.

Nhưng sư đáng thương này đã không hiểu, ông ấy nói,

"Chẳng phải đường của chim là cùng như bản tính nguyên thuỷ của người ta sao?"

Động Sơn nói, "Ồ ông sư, sao ông làm mọi thứ lộn ngược thế?"

Sư hỏi, "Chỗ mọi người làm các thứ lộn ngược là gì?"

Động Sơn nói, "Nếu như không có lộn ngược làm sao người hầu trở thành ông chủ?"

Tâm trí là người hầu và nó đã trở thành người chủ. Nó là hoàn toàn tốt như cái máy tính cơ khí, phép màu sinh học, nhưng nó không phải là người chủ. Bạn đã hoàn toàn quên mất người chủ, và người hầu đã trở thành người chủ trong sự vắng mặt của người chủ.

Nhận ra cõi bên kia, cõi bên trong đi.

Thoát ra khỏi tâm trí bạn để xem bạn là ai, không gian của bạn không có tâm trí là gì. Và đột nhiên bạn sẽ biết cách bạn đã sống mãi cho tới giờ theo cách lộn ngược. Người chủ gần như vắng mặt và người hầu đã trở thành chúa tể.

Sư hỏi, "Bản tính nguyên thuỷ của chúng ta là gì?"

Động Sơn trả lời, "Không lấy đường của chim."

Động Sơn là một thầy lớn. Khi ông ấy thấy rằng sư này là tầm thường và sẽ không hiểu ngay lập tức, không mang tâm trí vào - sẽ không thấy một cách trực tiếp - ông ấy đổi phát biểu của mình từ từ bi.

Sư này đã không thể hiểu được Đường của Chim là gì. Động Sơn trả lời - tự mâu thuẫn với mình - Không lấy đường của chim.

Nếu bạn không thể hiểu được sáng suốt vĩ đại nhất một cách trực tiếp, thế thì bạn phải đi từ ABC về tính tôn giáo.

Thiền là XYZ.

Khi một sư hỏi Hồ Sơn, "Đạo là gì?" Ông ấy trả lời, "Mặt trời tràn ngập mắt chúng ta; đến mười nghìn lí không một đám mây nào treo trên trời."

Đây là Đạo. Chỉ tính không gian, không cái gì che mờ tâm thức bạn, không giận, không tham, không bản ngã. Chỉ sự hiện hữu hồn nhiên, thanh tịnh.

"Dạng thực của vũ trụ là gì?" sư hỏi.

"Cá chơi ở chỗ nước chảy xiết phạm sai lầm," Hồ Sơn đáp.

Hồ Sơn nói, "Đừng lo nghĩ về vũ trụ; nghĩ về bản thân ông như con cá nhỏ trong đại dương."

Thiền là một mình trong sáng suốt lớn lao của nó rằng nó không dùng từ 'tội', mà chỉ dùng 'sai lầm'. Cá có thể phạm sai lầm trong đại dương, nhưng điều đó không làm thay đổi bản tính nguyên thuỷ của nó. Bất kì cái gì bạn đã làm, bạn đơn giản đã từng viết lên nước. Cái đúng của bạn, cái sai của bạn, hạnh của bạn, tội của bạn - tất cả là những phân chia của tâm trí. Tội nhân và thánh nhân - tất cả đều là cá trong cùng đại dương. Ai đó đi theo cách này, ai đó đi theo cách kia.

Đừng làm phân biệt này về tội nhân và thánh nhân, về đúng và sai, và chỉ hoàn toàn im lặng, không có phán xét nào - Đây là bản tính nguyên thuỷ của bạn. Bạn đã tìm ra vũ trụ bên trong bản thân bạn. Thế rồi mặt trời lên bên trong bạn và toàn thể bầu trời với mọi ngôi sao là một phần của tâm thức của bạn.

Thiền là việc mở rộng của tâm thức tới vô giới hạn, tới vĩnh hằng. Nó không quan tâm tới những thứ nhỏ bé, ngu xuẩn. Mọi cái gọi là tôn giáo đều quan tâm tới những thứ ngu xuẩn, với nghi lễ không bản chất, với các thượng đế được tạo ra bởi trí tưởng tượng của con người. Mối quan tâm đích thực duy nhất đối với người tìm kiếm là tìm ra trung tâm của bản thân riêng của người đó... và người đó đã tìm thấy trung tâm của toàn thể sự tồn tại.

Một bài thơ của Ba Tiêu viết:

Việc hót của bạn

Làm cho tôi đơn độc hơn bao giờ...

Chim đang hót đấy -

Việc hót của bạn

Làm cho tôi đơn độc hơn bao giờ,

Bạn, chim đơn độc,

Chim cu cu của rừng.

Vì bài thơ này, loạt bài nói mới mà chúng ta đang đi vào sẽ có tên là Thiền: Chim đơn độc, chim cu cu của rừng.

Bảo Phúc đã viết bài thơ này trên đường Đạo...

Đừng nói cho tôi Đạo khó thế nào.

Đường của chim, uốn khúc xa xôi,

ở ngay trước bạn.

Nước của hẻm núi Dokei,

Bạn trở về đại dương,

Tôi về núi.

Một phát biểu hay vô cùng. Sông có thể đi tới núi, hay tới đại dương. Khi có liên quan tới suy luận dường như là chúng đi theo những con đường khác nhau, đối lập đối xứng. Sông đi tới đại dương chúng ta biết rồi; chúng ta có thể thấy điều đó. Nhưng mọi lúc sông tới, cưỡi lên mây, trở lại núi... điều đó là hơi chút tinh tế và người ta cần hiểu biết của nhà thơ, của nhà huyền bí để thấy. Sông đang quay lại cội nguồn nguyên thuỷ của nó.

Phát biểu này của Bảo Phúc... Bạn trở về đại dương, được; tôi đang đi về núi. Nhưng điều đó không làm cho bạn cao siêu hay thấp kém, cũng không làm cho tôi cao siêu hay thấp kém.

Toàn thể vũ trụ này là của chúng ta và mọi chiều hướng là của chúng ta. Bất kì chỗ nào bản tính nguyên thuỷ của bạn đem bạn đi, bất kì chỗ nào tính tự phát của bạn đem bạn đi, đó là nhà của bạn. Thiền làm cho toàn thể sự tồn tại này là nhà của chúng ta.

... Bạn có nghe thấy sông quay lại núi không?

Maneesha đã hỏi:

Osho kính yêu,

Chẳng đúng là, một cách ngược đời, nhưng người ở nhà trong im lặng có thể dùng âm thanh - nhạc hay lời - một có hiệu lực nhất sao?

Nó có vẻ ngược đời nhưng nó không ngược đời, vì âm thanh là gì?

Chỉ là gợn sóng trong im lặng.

Cái hồ im lặng. Thế rồi một làn gió thổi tới và để lại toàn hồ đầy những gợn sóng. Khi im lặng, nó đã phản xạ trăng. Khi gợn sóng tới, trăng bị tan ra thành nghìn mảnh trên khắp hồ, làm cho nó thành bạc tuyền. Nhưng dẫu sao đi chăng nữa, nó vẫn là cùng cái hồ phản xạ cùng trăng, hoặc trong im lặng hoặc trong âm thanh.

Bao giờ cũng nhớ, Maneesha, rằng bất kì chỗ nào bạn tìm thấy cái gì đó ngược đời, bạn sẽ ở gần với thực tại hơn bao giờ, vì điều ngược đời là chính bản chất của sự tồn tại. Những người ở nhà trong im lặng có thể dùng âm thanh; họ là người chủ, âm thanh trở thành người hầu của họ. Họ có thể dùng âm nhạc như cách diễn đạt cho im lặng của họ, họ có thể dùng lời như cách diễn đạt cho kinh nghiệm của họ về điều huyền bí, về bản chất thơ ca của sự tồn tại.

Câu hỏi 2

Câu hỏi thứ hai của cô ấy là:

Tôi nghe thấy chuyện phiếm đã lan rộng trong vườn - tre đã kể cho chim - rằng thầy dành riêng một trong những bài nói về thiền này cho tre.

Đó có phải là lí do tại sao chim đã hót nhiệt tình thế đêm qua không?

Maneesha, tôi đã nghe. Đó là lí do tại sao tôi đang dành loạt bài nói này cho chim. Tôi biết rằng chúng đang cảm thấy bị quên lãng: tre đứng tự hào trong bầu trời và chim đáng thương nghĩ, "Chẳng cái gì được nói về chúng ta, và chúng ta đang hót ở đây và không ai thậm chí cám ơn chúng ta."

Tôi cám ơn chim. Loạt bài này sẽ được đặt tên theo lời của Ba Tiêu - Thiền: Chim đơn độc, chim cu cu của rừng.

Thiền là chính việc không theo tôn giáo nào; nó tin cậy vào tự nhiên, không vào nuôi dưỡng. Nó tin cậy vào nguyên bản, không tin vào bản sao. Nó muốn bạn làm ra phát biểu của bạn, nhưng không lặp lại kinh sách; chúng lấy đi chân giá trị của bạn như con người.

Tìm ra chữ kí riêng của bạn đi.

Đây là toàn thể việc tìm của chúng ta - tìm ra chữ kí riêng của bạn.

Trước khi chúng ta đi vào trong việc thiền hàng ngày... bây giờ tôi cũng phải nhắc tới chim nữa. Chúng im lặng, là hạnh phúc và tự hào. Mây sẽ sớm bắt đầu hỏi! Trước khi chúng hỏi... loạt bài tới được dàng riêng cho chúng.

Với chim và với tre và với mây, vài tiếng cười đã, vì chúng không thể hiểu được ngôn ngữ của chúng ta nhưng chúng có thể hiểu tiếng cười của chúng ta.

Sarjano đi vào trung tâm y tế và hỏi bác sĩ Azima về vài bao cao su.

"Đây-a là loại tốt-a nhất," Azima nói, vừa trao cho anh ta một gói.

Nhưng Sarjano ngắt lời anh ta và nói, "Đừng-a lo nghĩ - loại rẻ nhất-a sẽ có tác dụng."

Thế là Azima đưa cho anh ta loại rẻ nhất và Sarjano trả tiền. Thế rồi anh ta lập tức mở gói ra, kéo ra một bao cao su, tháo nó ra, ném nó lên sàn và bắt đầu giậm chân lên nó.

"Anh-a làm cái chết tiệt gì-a vậy?" Azima kêu lên.

"Đừng-a dừng tôi," Sarjano nói. "Đây-a đích xác là cách tôi-a bỏ hút thuốc!"

Bác sĩ Feelgood có thói quen hút những điếu xì gà khổng lồ trong văn phòng. Không ai thích điều đó, nhưng không ai phàn nàn, vì ông ấy đã từng làm việc ấy nhiều năm rồi.

Một hôm, một người đàn bà chửa vào văn phòng của ông ấy. "Chào bà Lovejoy," Feelgood nói. "Tôi thấy bà lại mang thai. Bây giờ bao nhiêu con rồi?"

"Đây sẽ là đứa thứ mười bốn," bà Lovejoy đáp.

"Trời!" Feelgood kêu lên, lặng người với chiếc xì gà. "Sao bà có lắm con trên đời thế?"

"Này," bà Lovejoy nói, "Tôi yêu chồng tôi lắm."

"Còn tôi yêu xì gà," Feelgood đáp. "Nhưng thỉnh thoảng tôi bỏ nó ra khỏi mồm!"

Kowalski gặp Slobovia ở câu lạc bộ Lợn và Còi để uống vài cốc bia sau khi ăn tối.

"Này Kowals," Slobovia hỏi, "làm sao mà cậu để vợ cậu làm bất kì cái gì cô ấy muốn làm?"

"Này," Kowalski đáp, "vì cô ấy có bên phải hoàn chỉnh." Thế rồi Kowalski nói thêm, "Và cô ấy có bên trái khá tốt nữa!"

Khi cơn đau dai dẳng không dịu đi sau vài ngày, giáo hoàng Polack hẹn tới khám bác sĩ. Trong buổi khám bác sĩ choáng khi tìm thấy một bó hoa nằm ở trực tràng của giáo hoàng.

"Cái chết tiệt này tới từ đâu vậy?" bác sĩ hỏi, vừa bỏ hoa hồng ra.

"Tôi không chắc," ông vô dục linh thiêng nói, vừa đỏ mặt, "sao ông không đọc tấm thiếp?"

Nivedano, đánh trống đi - và mọi người đi vào trong phát rồ tuyệt đối và toàn bộ!

(Tiếng trống)

(Nói lắp bắp)

Bây giờ im lặng. Nhắm mắt lại.

Cảm thấy dường như thân thể bạn bị đông cứng; thu năng lượng của bạn vào bên trong.

Ngày càng sâu hơn...

Đây là Đường của Chim, đường của Thiền.

Để làm nó sâu hơn, Nivedano ...

(Tiếng trống)

Và mọi người chết.

Chết này sẽ làm cho bạn nhận biết hơn về sống của bạn bên trong...

Bên ngoài thân thể và tâm trí là người chủ.

Không sợ gì, đi ngày càng sâu hơn.

Bạn đi càng sâu bạn càng biết rằng bạn là bất tử và chết chỉ là hư cấu.

Ở điểm sâu nhất trong khoảnh khắc này có chứa toàn thể vĩnh hằng của bạn.

Nivedano ...

(Tiếng trống)

Quay lại cuộc sống được tái sinh, được mưa xuống bằng im lặng, được trút đầy bằng hương thơm của bản thân riêng của bạn.

Ít nhất trong khoảnh khắc này là vị phật và thế rồi mang phật tính của bạn vào các hoạt đồng thường ngày.

Tôi chống lại từ bỏ bất kì cái gì. Chỉ nhớ tới phật tính của bạn. Thế thì mọi thứ là đúng.

Dù bạn đi lên núi hay ra đại dương, với việc nhớ về phật tính, rằng bạn là phật, mọi điều bạn làm là đẹp và là thực và là chân thành.

Ngoại trừ điều này không có tôn giáo.

Và tôn giáo này không trở thành ràng buộc với bạn. Nó là tự do toàn bộ của bạn.

Được chứ, Maneesha?

Vâng, thưa Osho.

Chúng ta có thể mở hội nhiều chư phật thế cùng nhau không?

Vâng!

Xem tiếp Chương 2 – Quay về Mục lục