Chương 3. Chặt tại rễ

Chương 3. Chặt tại rễ

Price:

Read more

Mặt trời mọc buổi tối – Osho

Bài nói về Thiền

Chương 3. Chặt tại rễ



Powered by RedCircle


Chặt rễ (của sống và chết) một cách trực tiếp, đây là dấu hiệu của phật tính;

nếu ông liên tục ngắt lá (các tín ngưỡng) và tìm cành (các nguyên tắc trừu tượng),

ta không thể làm gì cho ông. Không tìm chân lí,

không cắt ảo tưởng. Cố gạt bỏ ảo vọng,

và tìm để hiểu thấu thực tại, việc bỏ và giữ này

là nguỵ biện và giả dối đơn thuần.

Chân lí ở bên trong bản thân chúng ta; nó không tăng lên

Từ thế giới bên ngoài, bất kì cái gì bạn có thể tin.

Có một trung tâm bên trong nhất trong tất cả chúng ta, Nơi chân lí cư ngụ trong tính đầy; và xung quanh, màng tiếp màng, thịt thô, bao bọc nó,

cảm nhận hoàn hảo, rõ ràng này - cái là chân lí        .

Mắt lưới trần tục làm hỏng và hư hỏng

trói buộc nó, và làm ra mọi sai lỗi; và để biết thay vì cốt ở việc mở ra con đường

từ đâu sự huy hoàng bị cầm tù có thể thoát,

hơn là trong việc thực hiện lối vào cho ánh sáng được hỗ trợ để ở bên ngoài.

Vâng, những lời này của Robert Browning là đúng, tuyệt đối đúng. Chân lí không phải là cái gì đó bên ngoài. Chân lí không phải là vật mà bạn có thể tìm thấy, lùng sục, tìm kiếm. Chân lí là tính chủ thể của bạn: chân lí là người đang tìm kiếm; chân lí không phải là cái được tìm kiếm, nhưng là bản thân người tìm kiếm. Nghĩ về chân lí như cái gì đó bên ngoài là bỏ lỡ từ chính lúc bắt đầu; và một khi bạn lấy bước sai, bạn liên tục lấy ngày càng nhiều bước sai vì bước này dẫn tới bước khác. Nó là dây chuyền.

Bước đầu tiên là bước quan trọng nhất. Thực ra, nó là gần nửa cuộc hành trình. Nếu bước đầu tiên là đúng, bạn đã đạt tới; bạn đã đi theo hướng đúng.

Chân lí không ở bên ngoài nhưng ở bên trong. Và mọi người đã từng tìm kiếm nó ở bên ngoài, do đó mọi người đang bỏ lỡ nó. Và điều đó không chỉ đúng về chân lí mà còn về mọi việc tìm kiếm như vậy. Phúc lạc là ở bên trong, cái đẹp cũng vậy, yêu cũng vậy, niềm vui cũng vậy. Mọi giá trị mà người ta muốn đạt tới là ở bên trong con người riêng của người ta.

Những lời này của Robert Browning là có ý nghĩa mênh mông:

Chân lí ở bên trong bản thân chúng ta; nó không tăng lên

Từ thế giới bên ngoài, bất kì cái gì bạn có thể tin.

Và con người đã tin suốt nhiều thời đại vào chân lí nào đó mà ở đâu đó trên cõi trời xa xăm. Và người ta phải du hành tới nó, và người ta phải liên tục đi trên cuộc hành hương lâu, dài. Nhất định có nỗ lực lớn - thực hành,  tu luyện, chuẩn bị - và chân lí là việc chờ đợi mọi lúc cho bạn bên trong bản thân bạn.

Mọi niềm tin đều dẫn sai đường cho bạn vì mọi niềm tin là dựa trên ý tưởng sai lầm rằng chân lí là đối thể. Mọi người tới tôi và họ hỏi 'Thượng đế ở đâu?' Và họ nghĩ rằng họ đang hỏi một câu hỏi rất liên quan - dường như Thượng đế có thể ở đâu đó. Họ đã không nhìn vào vấn đề này một cách sâu sắc. Thứ nhất họ phải tìm vào trong bản thân việc hỏi này. Ai là người đang hỏi về Thượng đế? Ai là người này đang đi tìm Thượng đế? Người ta phải bắt đầu từ chính lúc bắt đầu. 'Tôi là ai?' là câu hỏi có ý nghĩa duy nhất người ta có thể hỏi. Và một khi câu hỏi này được giải, mọi câu hỏi khác được giải vì Thượng đế được tìm thấy.

Raman Maharshi thường chỉ cho một cách thiền cho mọi người, bất kì người nào tới với ông ấy: chỉ liên tục mãi việc cân nhắc, quan sát, theo dõi, chứng kiến một điều - để câu hỏi này trở thành sự tồn tại của bạn hoàn toàn  tới mức nó còn lại ngay cả khi bạn ngủ - Tôi là ai? Và nó phải không được lặp lại như mật chú. Nếu bạn lặp nó như mật chú bạn sẽ bỏ lỡ vấn đề; nó không phải là mật chú, nó là truy hỏi, và truy hỏi lớn nhất có đó. Nó phải không được dùng như một kĩ thuật thiền, nó phải trở thành chính sự sống của bạn. Bước đi, để việc truy hỏi này có đó - 'Ai đang bước?' Khi đang lắng nghe ngay bây giờ, để việc truy hỏi này có đó - 'Ai đang lắng nghe?' Và cuối cùng việc truy hỏi này phải xuyên thấu tới các chiều sâu tới mức khi bạn hỏi 'Tôi là ai?' việc truy hỏi có đó - 'Ai đang hỏi câu hỏi này?'

Chuyển tới trung tâm bên trong nhất của con người bạn. Việc truy hỏi này là chuyển động vào bên trong. Và riêng một câu hỏi này có thể giải cho mọi vấn đề; nó là chìa khoá chủ: nó mở mọi ổ khoá.

Chân lí ở bên trong bản thân chúng ta; nó không tăng lên

Từ thế giới bên ngoài, bất kì cái gì bạn có thể tin. Niềm tin của bạn sẽ không làm thay đổi bản chất của mọi vật. Bạn có thể tin rằng hoa hồng là hoa sen - và bạn có thể tin một cách ngoan cố, bạn có thể tin một cách mù quáng và điên khùng - nhưng hoa hồng vẫn còn là hoa hồng; chỉ bằng niềm tin của bạn nó không được biến đổi thành hoa sen. Vâng, bạn có thể vẫn còn trong một loại ảo vọng nào đó, bạn có thể vẫn còn ảo giác, bạn thậm chí có thể bắt đầu thấy nó như hoa sen. Niềm tin tạo ra mơ, nhưng nó không thể tạo ra thực tại. Niềm tin không thể chuyển giao thực tại cho bạn vì mọi niềm tin là cản trở. Niềm tin về căn bản ngụ ý rằng bạn đã tin trước khi biết; bạn đang lừa dối bản thân bạn. Mọi người tin đều là người lừa dối: họ đã nói dối bản thân họ. Họ đã không biết Thượng đế, và họ đã bắt đầu tin vào Thượng đế Ki tô giáo hay Thượng đế Do Thái hay Thượng đế Hindu. Họ chẳng biết gì; họ đã không  trải nghiệm bất kì cái gì.

Có lần một người tới tôi. Ông ấy đã nghe trong mười ngày, và thế rồi  ông ấy tới tôi. Ông ấy khóc, và ông ấy là một ông già. Và ông ấy nói 'Thầy đã phá huỷ mọi điều tôi đã tin, và giờ tôi đâm ra hoang mang. Trong gần ba mươi nhăm năm tôi đã thực hành kiểu sống nào đó. Tôi đã làm mọi điều có thể được làm. Và tôi đã sống trong mơ đẹp, và thầy đã đập tan tất cả nó. Tôi đã nghĩ rằng tôi đã bắt đầu thấy Thượng đế. Tôi có những linh ảnh lớn về Thượng đế, và bây giờ tất cả chúng đã biến mất.' Và ông ấy khóc như đưa trẻ bị lấy mất đồ chơi, ông ấy nói 'Bây giờ, xin giúp tôi bắt  đầu lại!' Và tôi thậm chí phải cười cho dù ông ấy khóc, tôi nói 'Bắt đầu lại sao? Thế thì ông sẽ bị mắc bẫy trong ảo vọng khác. Ông ngụ ý gì bởi bắt đầu lại?' Ông ấy nói 'Những niềm tin cũ của tôi bị phá huỷ rồi; giờ cho tôi niềm tin mới. Đó là điều tôi ngụ ý.'

Mọi người liên tục thay đổi niềm tin, nhưng điều đó không bao giờ mang tới cách mạng triệt để; nó không thể mang tới được. Người Hindu có thể trở thành người Mô ha mét giáo - không cái gì thay đổi; chỉ bạn đã thay đổi mơ của bạn. Người Ki tô giáo trở thành Phật tử - không cái gì thay đổi; sâu bên dưới mọi thứ vẫn còn nguyên như vậy. Chừng nào bạn chưa bỏ việc tin không cái gì sẽ thay đổi, vì niềm tin là lừa dối. Niềm  tin ngụ ý rằng bạn không biết và vậy mà bạn nghĩ bạn biết. Và bạn càng biết ít, bạn càng tin một cách ngoan cố - một cách tự nhiên, bạn phải bù cho nó. Bạn biết càng ít, bạn càng kiêu căng, càng giáo điều, càng bạo hành trong niềm tin của bạn - sẵn sàng đánh, giết và bị giết vì bạn sợ. Nếu ai đó mang ánh sáng tới cho bạn, và bạn đi tới thấy ra rằng niềm tin của bạn chỉ là niềm tin và không gì khác, thế thì mọi điều bạn đã đầu tư vào trong nó  bị cạn kiệt đi, thế thì cuộc sống của bạn đã là cuộc sống ngu xuẩn. Cuộc sống của người tin là cuộc sống ngu xuẩn, nó là không thông minh.

Robert Browning là đúng. Ông ấy nói 'bất kì cái gì bạn có thể tin.' Niềm tin của bạn không thể tạo ra bất kì thay đổi nào. Chân lí là như nó vậy. Chân lí không phải là đối thể; bạn không thể tin vào nó, bạn không thể tôn thờ nó, bạn không thể cầu nguyện nó. Chân lí là thực tại ẩn kín của bạn. Bạn là một phần của nó, nó là một phần của bạn; không có tách rời giữa bạn và chân lí. Và cánh cửa đầu tiên cần được mở phải mở bên trong bạn, thế thì mọi cánh cửa mở ra. Tôi không nói rằng chân lí không có đó bên ngoài, nhưng một khi nó được biết ở bên trong, thế thì bạn sẽ biết nó ở bên ngoài. Không có cách khác. Một khi bạn đã thấy nó bên trong bản thân bạn, thế thì bạn sẽ thấy nó trong cây, trong núi, trong sao - trong mọi thứ. Vì bây giờ bạn đã nếm trải trung tâm; bây giờ trung tâm là ở mọi nơi. Bây giờ bạn đã biết cái bên trong của mọi thứ. Thượng đế là cái bên trong của mọi thứ.

Nhưng việc lại gần đầu tiên, việc làm quen đầu tiên, phải xảy ra bên trong bạn vì bên trong đó, cái tồn tại bên trong bạn, là bên trong gần nhất. Làm sao bạn có thể xuyên thấu vào bên trong cây được? Nó rất rất xa vời. Bạn thậm chí đã không xuyên thấu vào bên trong riêng của bạn - nơi bạn đã hiện hữu.

Chuyện xảy ra...

Leo Tolstoy đã  đi dạo buổi sáng cùng với Chekhov. Họ bắt gặp một con ngựa đẹp trong rừng, và Tolstoy bắt đầu nói về ngựa. Và ông ấy đã nói theo cách mà Chekhov không thể tin được điều đó. Ông này nói 'Ông nói cái gì vậy? Ông đang nói cứ dường như ông biết chính bên trong con ngựa!' - vì Tolstoy đã nói về 'sáng nay, những chim này, những cây này, mặt trời này, bầu trời này, mây này...' và làm sao ngựa đã cảm thấy về mây, và làm sao nó đã cảm thấy về câu và mùi của đất ướt; làm sao ngựa cảm thấy cỏ và hoa và mặt trời. Và ông ấy đã nói dường như nó đã đi thẳng ra từ mồm ngựa. Bản thân Checkhov là một nghệ sĩ lớn, tiểu thuyết gia lớn, thiên tài lớn, nhưng ông này chưa bao giờ hình dung ngựa sẽ cảm thế nào. Và Tolstoy đã nói điều đó sâu sắc, sâu lắng tới mức ông này đã nói 'Leo Tolstoy, tôi cảm thấy dường như ông đã có thời là ngựa trong các  kiếp quá khứ của ông!' Tolstoy bắt đầu cười, và nói 'Không, nhưng ngày tôi bắt gặp cái bên trong riêng của tôi, tôi đã bắt gặp cái bên trong của mọi người. Trước điều đó, tôi đã biết bản thân tôi như thân thể - tôi đã biết bản thân tôi dường như từ bên ngoài.

Bạn có bất kì quen thuộc nào với bản thân bạn từ bên trong không, hay bạn chỉ biết cái mà gương nói về bạn? Điều đó là dường như bạn đã đứng bên ngoài bản thân bạn và nhìn từ đó. Bạn biết mọi điều mọi người nó về bạn. Ai đó nói rằng bạn đẹp, và bạn nghĩ bạn đẹp; và ai đó nói rằng bạn xấu, và bạn bắt đầu cảm thấy khổ; và ai đó nói rằng bạn thông minh, và bạn đang bay cao; và ai đó nói rằng bạn ngu. Và bạn bị tan nát. Lần nữa, đây không là gì ngoài gương: ý kiến của người khác không thể là nhiều hơn gương. Nhưng bạn không bao giờ nhìn bản thân bạn từ bên trong sao? Và bạn ở đó; bạn bao giờ cũng ở đó, bạn cư ngụ ở đó. Và nếu bạn không thể  biết được không gian này mà bạn đang cư ngụ bên trong, làm sao bạn có thể biết thực tại bên trong của cây hay núi hay sao? Và làm sao bạn có thể biết thực tại bên trong của tính toàn thể?

Thượng đế ở bên trong của tính toàn thể. Nhưng để đi vào trong cái đó, người ta phải đi vào bên trong cánh cửa riêng của người ta.

Chân lí ở bên trong bản thân chúng ta; nó không tăng lên

Từ thế giới bên ngoài, bất kì cái gì bạn có thể tin.

Có một trung tâm bên trong nhất trong tất cả chúng ta, Nơi chân lí cư ngụ trong tính đầy…

Đúng, tuyệt đối đúng. Và đôi khi chuyện xảy ra là nhà thơ tới rất gần nhà huyền bí. Thơ ca tới gần tôn giáo hơn bất kì cái gì khác. Thơ ca là  thoáng nhìn vào trong chân lí; huyền môn đang sống ở đó. Thơ ca giống Himalayas được thấy từ xa xa - những đỉnh đầy ánh mặt trời kia, nhưng tuyết nguyên sơ kia; tôn giáo đang sống ở đó như những đỉnh đầy ánh mặt trời kia, như tuyết nguyên sơ kia. Thơ ca là cái nhìn xa về chân lí; huyền môn, hay tôn giáo, đang trở thành một với nó, đang biết nó như trung tâm bên trong nhất của người ta. Nhưng thơ ca tới gần nhất.

Nơi chân lí cư ngụ trong tính đầy...

Không cái gì thiếu trong bạn, không cái gì phải được thêm vào bạn. Bạn được sinh ra hoàn hảo, vì bạn được sinh từ hoàn hảo. Bạn là hoàn hảo, vì hoàn hảo đang thở bên trong bạn, đang sống trong bạn. Bạn là việc mở rộng của hoàn hảo. Nếu Thượng đế là hoàn hảo, thế thì không cái gì có thể không hoàn hảo, vì mọi thứ là việc diễn đạt của ngài. Làm sao nó có thể không hoàn hảo được? Cho nên, không có nhu cầu tìm kiếm hoàn hảo, không có nhu cầu cải tiến lên bản thân bạn. Mọi điều được cần là biết bạn là ai, và trong chính việc biết đó người ta đi tới cảm thấy sự đầy đủ, sự hoàn hảo. Người ta phải không trở thành hoàn hảo; người ta đã là vậy rồi. Và vì chúng ta đang cố trở nên hoàn hảo, chúng ta đang trở nên ngày một nực cười hơn.

Suốt nhiều thời đại con người đã cố trở nên ngày một hoàn hảo hơn, và kết quả duy nhất là ở chỗ con người đã trở nên ngày một xấu hơn. Chính nỗ lực này là ngớ ngẩn. Trong việc cố trở thành người hoàn hảo, mọi người đã trở nên mặc cảm. Trong việc cố trở nên hoàn hảo họ đã trở nên bệnh hoạn.

Trong việc cố trở nên hoàn hảo, và thất bại đi thất bại lại - và họ phải thất bại vì họ đã là hoàn hảo rồi... Bạn không thể đạt tới cái mà bạn đã có, cho nên nỗ lực này mang định mệnh thất bại. Và khi bạn thất bại lặp đi lặp lại mãi, một cách tự nhiên, nỗi buồn lớn lắng đọng; người ta cảm thấy chán nản hoàn toàn. Mọi hi vọng biến mất, và mọi niềm vui với nó biến mất. Sống trở thành điều xấu; người ta phải mang nó bằng cách  nào đó. Sống trở thành tội. Nếu bạn đang cố trở thành hoàn hảo, sống sẽ trở thành tội, vì bạn sẽ thất bại, bạn sẽ kết án bản thân bạn, bạn sẽ ghét bản thân bạn - và người ghét bản thân mình đã đi xa hẳn khỏi bản thân người đó như nó có thể đi.

Có một trung tâm bên trong nhất trong tất cả chúng ta Nơi chân lí cư ngụ trong tính đầy; và xung quanh, màng tiếp màng, thịt thô, bao bọc nó, cảm nhận hoàn hảo, rõ ràng này - cái là chân lí.

Chân lí không là vật nhưng là sự sáng tỏ của cảm nhận. Không phải là bạn sẽ phải nhìn thấy cái gì đó; đó chỉ là sự sáng tỏ của việc thấy cái là chân lí. Mọi vật biến mất, mọi nội dung biến mất, chỉ sự sáng tỏ còn lại. Mọi thứ trở thành trong suốt - bạn có thể nhìn thấy, bạn có thể thấy một cách toàn bộ; không cái gì bị giấu khỏi bạn. Cảm nhận đó là chân lí.

Chân lí không phải là vật mà là việc thức tỉnh trong bạn. Để tôi nhấn mạnh nó lặp đi lặp lại rằng chân lí là ở bên trong không ở bên ngoài; nó là việc thức tỉnh bên trong bạn; nó là nhận biết bên trong bạn; nó là thông minh vận hành ở mức tối đa của nó. Bạn không thể thấy được chân lí; nó không phải là vật. Bạn không thể hiểu thấu chân lí; nó không là vật. Bạn không thể cho hay nhận chân lí; nó không là vật. Nó là con mắt bên trong của bạn, cảm nhận bên trong của bạn - điều người Hindu gọi là con mắt thứ ba.

Là tỉnh táo và thức tỉnh là việc là thực. Cho nên, chúng ta hãy định nghĩa. Phi chân lí là vô ý thức, và chân lí là ý thức. Phi chân lí là sống như người mộng du; chân lí là sống như Phật, tỉnh táo, quan sát, chứng kiến.

Mắt lưới trần tục làm hỏng và hư hỏng

trói buộc nó, và làm ra mọi sai lỗi; và để biết thay vì cốt ở việc mở ra con đường

từ đâu sự huy hoàng bị cầm tù có thể thoát,

hơn là trong việc thực hiện lối vào cho ánh sáng được hỗ trợ để ở bên ngoài.

Sự huy hoàng là bên trong bạn. Nó cũng giống như suối nước ẩn đằng sau tảng đá, và vì tảng đá nó không thể chảy được. Bỏ tảng đá ra, và suối nước bắt đầu chảy. Sáng suốt này cũng là có ý nghĩa vô cùng. Và tôi nói 'bị ẩn đằng sau tảng đá' chứ không 'đằng sau tảng đá' vì chỉ có một tảng đá. Ai đó nghĩ đó là vì tham mà người đó không thể đạt tới chân lí, cho nên người ta phải từ bỏ tham. Ai đó khác nghĩ đó là vì giận, bạo hành, mà người đó không thể đạt tới chân lí, cho nên người ta phải từ bỏ giận, bạo hành. Ai đó khác nghĩ đó là vì tiền, của cải, cho nên người ta phải từ bỏ mọi của cải. Ai đó khác nghĩ đó là vì dục, yêu, gắn bó, cho nên người ta phải từ bỏ cái đó. Và mọi người nghĩ rằng có nhiều tảng đá thế: giận, dục, buồn, sở hữu, tham vân vân và vân vân. Không, không có nhiều tảng đá, chỉ có một tảng đá, và tảng đá đó là vô nhận biết. Mọi thứ khác là sản phẩm phụ của vô nhận biết đó. Nó trở thành tham, nó trở thành dục, nó trở thành giận; nó có thể  lấy nhiều hình tướng. Nhưng về căn bản nó chỉ là một thứ: quên lãng, vô nhận biết.

Chúng ta đã trở nên hoàn toàn quên lãng chúng ta là ai.

... và để biết

thay vì cốt ở việc mở ra con đường

từ đâu sự huy hoàng bị cầm tù có thể thoát,

hơn là trong việc thực hiện lối vào cho ánh sáng được hỗ trợ để ở bên ngoài.

Đừng tìm bất kì ánh sáng nào bên ngoài. Lời cuối của Phật là 'Là ánh sáng lên bản thân ông. Là chiếc đèn lên bản thân ông.' Đừng tìm ánh sáng ở bất kì chỗ nào khác; ánh sáng đã có đó rồi, lửa đã có đó rồi. Chỉ dò sâu hơn chút xíu trong con người bạn, truy hỏi. Có thể nhiều tro đã tụ lại quang lửa... chỉ dò sâu bên trong, và bạn sẽ lại thấy tia lửa. Và một khi bạn đã tìm ra một tia lửa bên trong bản thân bạn, bạn sẽ sớm trở thành đám cháy - đám cháy làm thuần khiết, đám cháy làm biến đổi, đám cháy cho bạn việc sinh mới và con người mới.

Chính bởi vì điều này mà Martin Heidegger dùng từ 'thoát ra' thay vì 'chứng ngộ'. Từ của ông ấy là hay. Nó là việc thoát ra: cái gì đó đã có đó, nó chỉ phải được thoát ra. Cũng giống như hạt mầm đâm chồi, trở thành cây lớn, và thế rồi xuân tới... và có niềm vui lớn, và cây nở bung thành hàng nghìn hoa. Nhưng chúng tất cả được giấu trong hạt mầm, hạt mầm nhỏ bé. Hạt mầm đã từng mang bản kế hoạch tổng thể cho mọi thứ đó: mầu sắc, hình dáng, hương thơm - tất cả được  giấu kín trong hạt mầm. Cây không là bất kì cái gì mới. Hạt mầm đã không biểu lộ; cây là việc biểu lộ của nó. Nó là việc thoát ra.

Tôi thích từ của Heidegger, nó hay. Nó là việc thoát ra: chứng ngộ là việc thoát ra.

Bạn đã là cái đó. Bạn chưa bao giờ là khác hơn cái đó. Nhớ, nhắc bản thân bạn, lay bản thân bạn vào nhận biết. Dùng mọi cơ hội của sự sống như điểm lẩy cò, như cơ hội, để cho bạn có thể trở nên tỉnh táo và nhận biết bạn là ai.

Những lời này của một trong những nhà huyền bí Hi Lạp vĩ đại, Plotinus, sẽ giúp ích. 'Ông không thực sự đi xa khỏi Nó, vì Nó có đó; ông không "đi" bất kì chỗ nào mà vẫn còn hiện diện với Nó, vậy mà ông quay lưng lại Nó.' Hay như Raman Maharshi thường nói 'Chứng ngộ đơn giản là thừa nhận rằng bạn đã chứng ngộ.'

Chỉ thừa nhận... Vâng, Raman đang phát biểu một sự kiện đơn giản: nó chỉ là việc thừa nhận. Bạn được chứng ngộ; bạn bao gồm nó. Bạn được làm từ ánh sáng; ánh sáng là chất liệu mà bạn được tạo ra. Thế thì tại sao bạn không thể thừa  nhận nó? Tại sao bạn không thể nhận ra nó? Và thay vì nhận ra nó, bạn làm cả nghìn lẻ một thứ khác: bạn tìm Thượng đế, bạn đi lên Himalayas, bạn đi vào các tu viện, bạn hành hạ bản thân bạn, bạn trở thành kẻ tự bạo nhân danh tôn giáo, bạn phá huỷ bản thân bạn, bạn tự tử dần. Bạn làm mọi thứ, nhưng chỉ một điều đơn giản bạn không bao giờ làm: bạn không thừa nhận. Tại sao bạn không thể thừa nhận nó? Và không cái gì bị lấy đi khỏi bạn. Trong việc nhận ra sự kiện này, mọi thứ được thu lấy, không cái gì bị mất. Nhưng bạn đã trở nên quá bị gắn bó với xiềng xích của bạn, bạn đã trở nên quá bị gắn bó với khổ của bạn - bạn đã bắt đầu nghĩ rằng đây là bạn.

Điều đó giống như hoàng đế đã rơi vào giấc ngủ và mơ rằng ông ta đã trở thành người ăn xin. Và trong mơ ông ta có bình bát xin ăn và quần áo sờn rách, và ai đó đang cố giằng lấy bình bát ăn xin từ ông ta. Và ông ta sẽ tranh đấu, ông ta sẽ tranh đấu tới tận cùng rất cay đắng. Đó là vấn đề sống và chết - ai đó đang cố giằng lấy bình bát xin ăn của  ông ta sao? Ông ta sẽ cho trận đánh lớn; ông ta sẽ không cho nó một cách dễ dàng - đó là mọi thứ ông ta có.

Đó là điều đã xảy ra. Khổ là mọi thứ bạn có. Bạn không thể thừa nhận rằng bạn đã chứng ngộ vì thế thì bạn sẽ không có khả năng đảm đương được khổ thêm nữa. Cho nên, nhiều lần bạn tới bờ miệng, nhiều lần việc nhận ra là rất cận kề - bạn thấy vấn đề - nhưng bạn rút lui, bạn lập tức bắt đầu chạy khỏi nó nhiều nhất có thể. Bạn rút lui, bạn quay lưng lại. Bạn đã trở nên quá bị gắn bó với khổ của bạn: cái đó có vẻ dường như là vương quốc của bạn.

Đây là quan sát của tôi: nghe hàng nghìn sannyasin, một điều dường như là tuyệt đối chắc chắn: rằng không ai muốn từ bỏ khổ của họ. Mọi người thậm chí sẵn sàng từ bỏ chút hạnh phúc của họ; họ sẵn sàng. Điều này là kì lạ, nhưng đây là cách nó là vậy. Nếu tôi nói với họ 'Từ bỏ vợ bạn, từ bỏ con bạn, từ bỏ nhà  bạn' họ sẵn sàng, họ nói 'Chúng tôi sẵn sàng đi cùng thầy, Osho, bất kì chỗ nào thầy nói. Chúng tôi có thể từ bỏ.' Nhưng nếu tôi nói 'Từ bỏ khổ của bạn, từ bỏ xiềng xích của bạn' thế thì ngay lập tức tôi thấy rằng họ không thể thu được mấy dũng cảm. Họ bám lấy nó, họ sẽ tranh đấu vì nó.

Raman đơn giản nói rằng mọi điều được cần  cho chứng ngộ là thừa nhận rằng bạn là chứng ngộ. Chỉ nghĩ về nó. Trong một khoảnh khắc chỉ suy ngẫm về nó. Bạn không thể thừa nhận rằng bạn là chứng ngộ sao? Và ngay lập tức bạn sẽ thấy rằng điều đó là khó, vì nếu bạn thừa nhận rằng bạn là chứng ngộ thế thì sẽ có rắc rối. Và rắc rối sẽ là: bạn không thể giận, và bạn không thể buồn, và bạn không thể tranh đấu với vợ bạn hay với chồng bạn, và bạn không thể có tính sở hữu. Mọi thứ bị mất, và điều đó đã là toàn thể cuộc sống của bạn. Bây giờ, điều này là quá nhiều, bạn sẽ nói 'Làm sao người ta có thể trở nên chứng ngộ bất thần thế? Đầu tiên tôi sẽ phải thực hành.' Đó là cách trì hoãn duy nhất. Bạn đang nói 'Tôi không thể phủ nhận chân lí của điều thầy nói, nhưng tôi không thể thừa nhận nó ngay bây giờ. Vâng, thầy đúng, thầy phải đúng; nhưng tôi phải chuẩn bị bản thân tôi cho điều đó.' Và đây là cách bạn đã từng chuẩn bị trong nhiều kiếp thế.

Bạn đã bỏ lỡ Phật, bạn đã bỏ lỡ Huyền Giác - bạn có thể bỏ lỡ tôi nữa.

Và bạn bao giờ cũng chuẩn bị, và bạn bao giờ cũng trì hoãn, và bạn nói 'Vâng, chúng tôi hiểu điều thầy đang nói.'

Nhiều lần bạn suýt chứng ngộ, và thế rồi ngay lập tức bạn co lại. Tôi nói 'suýt' vì bạn có thể vẫn co lại, đó là lí do tại sao tôi nói 'suýt'. Chỉ một bước thêm nữa... nhưng thế rồi sợ bắt lấy bạn, bạn trở nên kinh hoàng. Thế thì cái gì sẽ xảy ra cho toàn thể quá khứ của bạn và mọi đầu tư của bạn?

Bạn sẽ nghĩ rằng điều này sẽ không là vậy - đầu tư nào có thể có đó trong khổ? Có đấy; mọi người vẫn còn khổ vì qua khổ họ thu được thông cảm, ít nhất là thông cảm. Nếu họ không thể có được yêu, họ có thể có được thông cảm, họ có thể có được sự chú ý.

Và bạn quá bị gắn bó với sự chú ý. Mọi sự thế thì bị phức tạp lên. Bạn quá bị gắn bó với sự chú ý - mọi người phải chú ý tới bạn - và bạn không biết cái gì khác để làm. Nếu bạn khổ, họ chú ý tới. Nếu bạn ốm, họ chăm sóc bạn. Nếu bạn phát điên, mọi người tốt với bạn. Thấy ra vấn đề tại sao nhiều người thế phát điên và khi nào họ phát điên. Có thời gian hoàn hảo cho nó. Bất kì khi nào họ đang đi vào khủng hoảng nào đó, qua khủng hoảng nào đó, và họ cần sự chú ý, yêu, thông cảm, chăm sóc, họ lập tức chọn điên. Đó là một chọn lựa - vô ý thức, nhưng dầu vậy vẫn là chọn lựa. Nếu họ vẫn còn lành mạnh, mọi người không thương xót. Nếu họ vẫn còn lành mạnh thế thì thế giới là quá nhiều; thế thì vợ không thương, con không thương, ông chủ không thương - mọi thứ đều không thương xót bạn. Và họ mệt mỏi. Nhưng nếu họ không lành mạnh, nếu họ có giấy xác nhận nói rằng họ điên, nếu nhà tâm thần nói rằng họ không trong tình thế mà bất kì cái gì có thể được mong đợi từ họ, họ có thể thảnh thơi. Bây giờ  không ai mong đợi bất kì cái gì từ họ, và họ có thể mong đợi mọi thứ từ mọi người khác.

Hàng nghìn người sống trong nhà thương điên đã chỉ học được một thủ đoạn; đây là cách sống của họ; họ đã học được một phong cách. Họ không điên tất cả; họ chỉ tìm ra cách sống hay nơi việc chăm sóc cho họ phải được những người khác thực hiện - họ không cần lo nghĩ.

Nhìn vào mọi đầu tư mà bạn đã đổ vào trong khổ của bạn mà xem. Bạn khao khát yêu, và chồng bạn không bao giờ ngồi bên cạnh bạn. Bạn khao khát yêu, và vợ bạn không bao giờ tới và xoa bóp cho bạn. Bây giờ, bạn bị đau đầu, và cô ấy tới và cô ấy là mọi tình yêu. Chỉ thấy ra vấn đề: đau đầu đã trở thành nhu cầu; vì yêu không tự do sẵn có cho nên bạn bắt đầu trả cho yêu bằng đau đầu của bạn. Bất kì khi nào bạn cần yêu, khi có nạn đói, khi bạn cảm thấy rằng yêu sẽ nuôi dưỡng, đột nhiên tâm trí bạn lẩy cò cơ chế này - đau đầu tới.

Và tôi không nói rằng bạn chỉ giả vờ, tôi không nói rằng bạn đang giả vờ - đau đầu thực tới; không có giả vờ trong nó. Tôi không nói rằng bạn chỉ đang lừa vợ bạn, không; bạn đang lừa vợ bạn và bản thân bạn nữa. Đau đầu là thực, nhưng bạn đã học thủ đoạn. Bất kì khi nào yêu bị bỏ đói, cơ chế lẩy cò bản thân nó; nó là tự động. Nó ngay lập tức mang tới ốm nào đó cho bạn, và với ốm, yêu tới. Vợ bạn sẽ trở thành mẹ bạn - bạn bao giờ cũng muốn cô ấy là mẹ bạn. Bạn đã từng đi tìm người mẹ chứ không đi tìm người vợ. Mọi đàn ông đang đi tìm người mẹ. Mọi đàn bà đang đi tìm người bố.

Khó chấp nhận điều đó, nhưng nó phải là như vậy vì tuổi tâm trí của mọi người vẫn còn treo đâu đó quãng mười ba tuổi - không người nào trưởng thành về tâm lí hơn điều đó. Bây giờ, bạn có thể mong đợi gì hơn ở cậu con trai hay cô con gái mười ba tuổi? Về mặt tâm lí đó là tuổi trung bình, cho nên ngay cả đàn ông bẩy mươi hay tám mươi tuổi vẫn còn quan tâm tới vú của đàn bà - tại sao? Để làm gì? Ông ta vẫn trẻ con. Những vú đó tượng trưng hoá cho người mẹ; chúng là biểu tượng. Ông ta vẫn còn khao khát người mẹ, bụng mẹ ấm áp - ai đó bao quanh ông ta. Nhưng cách duy nhất dường là phải là ốm, là khổ, là buồn. Và dường như là điều ao ước xứng đáng với việc đó; đó là lí do tại sao bạn không thể đồng ý với Raman Maharshi rằng mọi điều được cần cho chứng ngộ chỉ là việc thừa nhận. Người ta phải thừa nhận rằng 'tôi đã chứng ngộ.' Nhưng từ việc thừa nhận đó cuộc sống của bạn sẽ không bao giờ là như cũ được nữa; bạn không thể đảm đương được những đồ chơi đó mà bạn đã từng chơi với.

Kinh của Huyền Giác:

Chặt rễ (của sống và chết) ngay lập tức, đây là dấu hiệu của phật tính;

nếu ông liên tục ngắt lá (các tín ngưỡng) và tìm cành (các nguyên tắc trừu tượng),

ta không thể làm gì cho ông.

Điều thứ nhất: Chặt rễ - đó là phát biểu của Huyền Giác; trong dấu ngoặc người dịch đã thêm vào của sống và chết. Lời của Huyền Giác có nhiều ý nghĩa hơn, ý nghĩa đó bị phá huỷ bởi việc thêm vào trong dấu ngoặc.

Lắng nghe:

Chặt rễ ngay lập tức,

đây là dấu hiệu của phật tính;

nếu ông liên tục ngắt lá và tìm cành, ta không thể làm gì cho ông.

Lần nữa người dịch đã thêm vào trong dấu ngoặc các nguyên lí trừu tượng và tìm cành. Ông ấy không sai, nhưng ông ấy đã làm cho phát biểu của Huyền Giác thành rất nhỏ, hạn hẹp. Phát biểu này là rất rộng và lớn - có ý nghĩa khổng lồ. Đây là một trong các nghĩa. Điều được đặt trong dấu ngoặc chỉ là một trong các nghĩa, và điều đó nữa chỉ là nghĩa phụ.

Cho nên, trước tiên chúng ta sẽ nghĩ về phát biểu riêng của Huyền Giác:

Chặt rễ ngay lập tức... Rễ là gì? Tôi đã bảo bạn chỉ có một tảng đá đang kìm hãm dòng chảy cuộc sống của bạn, chứng ngộ của bạn, việc thoát ra của bạn. Tảng đá của vô nhận biết - đó là rễ. Tảng đá của quên lãng - đó là rễ.

Chặt rễ ngay lập tức... Bây giờ, đừng đi ngắt lá và chặt cành. Đó là điều mọi người liên tục làm: thay đổi nhỏ ở đây và thay đổi nhỏ ở kia; trang trí, đánh bóng, sơn trắng, nâng cấp. 'Vữa rơi ra ở đây, trát lại nó. Cái gì đó khác phải được làm, làm nó.' Nhưng cấu trúc vẫn còn như cũ, cấu trúc cơ bản không thay đổi. Bạn liên tục bổ sung thêm cho nó, hay xoá bỏ vài thứ từ nó.

Nếu bạn cắt lá cây, cây sẽ không bị phá huỷ bởi điều đó, tán lá sẽ trở nên dầy hơn. Hỏi bất kì người làm  vườn nào, hỏi Mukta mà xem. Bất kì khi nào bạn liên tục tỉa cây, tán lá trở nên dầy hơn vì cây là hiện tượng sống, nó tự khẳng định bản thân nó. Nếu bạn ngắt một lá, nó đáp lại bằng việc mọc ra ba lá thay vào đó. Nó nói 'Trông đấy, đây không phải là cách thức. Tôi phải sống còn. Anh không thể phá huỷ tôi bằng việc cắt một lá.' Nó đáp ứng. Nó nhận thách thức. Cây là người - và rất tự nhiên và tự phát. Chúng không bận tâm mấy về phép xã giao, vân vân. Bạn cắt một lá, cây đáp lại bằng việc mọc ra ba lá. Bạn cắt ba lá, và bạn sẽ thấy nhiều lá nữa đã tới. Sau rốt, cây phải sống còn, nó phải bảo vệ bản thân nó. Bằng việc cắt lá bạn không thể phá huỷ được cây; thực ra, cây trở nên mạnh hơn.

Và đích xác cùng điều này xảy ra trong thế giới bên trong của con người. Bạn chặt giận, và bạn trở nên giận hơn. Thực ra, bạn càng liên tục chặt giận - chặt giận nghĩa là đè nén giận đây đó - một ngày nào đó bạn thấy rằng bạn gần như tuyệt đối giận, và giận hai mươi bốn giờ một ngày; bạn đang trong rồ dại. Nếu bạn liên tục làm điều đó, bạn sẽ sớm là người nổi điên. Bạn có thể làm gì? Nếu bạn đè nén giận, bạn có thể mong đợi cái gì? Giận liên tục tích luỹ lại.

Đó là điều xảy ra cho những người áp đặt vô dục. Có vô dục tới theo cách riêng của nó; nó phát triển ra từ hiểu biết. Nó lớn lên vì yêu trở nên sâu sắc, sâu lắng tới mức dục đơn giản tan trong nó; dục trở thành không liên quan. Nhưng có những người áp đặt vô dục lên bản thân họ. Họ càng áp đặt vô dục lên bản thân họ, tâm trí họ càng bị ám ảnh với dục; họ trở thành người điên vì dục. Đó là điều xảy ra cho cái gọi là các sư, sadhus, cái gọi là các thánh nhân và mahatma: họ trở nên bị ám ảnh về dục. Họ chỉ nghĩ tới dục vì cái bị đè nén cố gắng khẳng định bản thân nó - nó cho tranh đấu lớn.

Và đây không phải là cách biến đổi năng lượng của bạn; đây đơn giản là ngu xuẩn. Bạn có thể đổi tham của bạn từ phía này, nó tự khẳng định bản thân nó ở phía khác, và với nhiều lực hơn. Bạn có thể  rời bỏ thế giới, vì nếu bạn sống trong thế giới bạn phải tham, thế rồi bạn trở thành tham cõi trời và thiên đường, và bạn bắt đầu nghĩ về bạn sẽ có bao nhiêu vui thú ở đó. Đây lại là tham, tham thuần tuý - gọi nó là tôn giáo nhưng điều đó không tạo ra bất kì khác biệt nào, nó là tham  ngoan đạo. Nhưng chất độc là chất độc - nó có thể là chất độc ngoan đạo, nhưng điều đó không tạo ra khác biệt.

Quan sát mọi người. Những người đã từng chặt cành và lá - bạn sẽ thấy họ trở nên ngày càng bị bắt rễ sâu hơn trong thế giới. Cõi trời của họ không là gì ngoài việc mở rộng của thế giới này; mọi niềm vui và sự hài lòng rằng họ đã từ bỏ ở đây, họ đang hỏi xin ở kia, và cả triệu lần hơn. Một cách tự nhiên, họ đã từ bỏ nhiều tới mức họ muốn được thưởng ở kia. Mọi tôn giáo của thế giới đều mơ tưởng cõi trời với đàn bà đẹp, đàn bà không bao giờ già, vẫn còn bị kẹt lại mười tám tuổi - họ bao giờ cũng mười tám tuổi. Họ không vã mồ hôi, họ không cần chất khử mùi. Họ có thân thể  bằng vàng; thân thể của họ bao giờ cũng đầy hương thơm - hương của hoa, hoa tươi. Và cõi trời có mọi tiện nghi mà các thánh nhân đã từ bỏ ở  đây, chỉ càng nhiều chúng hơn. Đây là tham đang tự khẳng định bản thân nó lần nữa.

Huyền Giác nói:

Chặt rễ ngay lập tức...

Đừng bận tâm với các cành và lá. Một điều về rễ: nó bị ẩn kín, cho nên bạn không thấy nó. Nó là vô hình, cho nên bất kì cái gì bạn thấy như vấn đề của bạn không thể là rễ, nhớ điều đó. Ai đó nói 'Dục là vấn đề của tôi.' Nó không thể là vậy, vì người đó có thể thấy nó. Ai đó nói 'Tham là vấn đề của tôi.' Nó không thể là vậy, vì người đó có thể thấy nó. Bất kì cái gì bạn thấy bình thường không là vấn đề của bạn và không thể là vấn đề. Đây chỉ là lá và cành; rễ vẫn còn ẩn kín sâu dưới đất. Chúng không sẵn có cho tâm thức  bình thường; chúng trở thành sẵn có khi bạn trở thành ý thức phi thường.

Đó là điều thiền tất cả là gì: trở thành ý thức một cách phi thường, đi ngày càng sâu hơn vào trong mọi sự, không bị lừa bởi dáng vẻ - 'lá và cành'; nhìn mỗi lúc sâu hơn, tìm ra vấn đề sâu hơn ẩn trong vấn đề, và tiếp tục như bóc hành.

Và có nhiều tầng, nhiều tầng, và nếu bạn tiếp tục, sâu hơn, sâu hơn, bạn sẽ ngạc nhiên: không có 'nhiều tảng đá' mà chỉ có một tảng đá. Đến tận cùng bạn sẽ thấy vấn đề duy nhất là làm sao nhớ - điều Phật gọi là 'chính tâm', và Gurdjieff gọi là 'nhớ cái ngã', điều Krishnamurti gọi là 'nhận biết'. Vấn đề duy nhất là làm sao trở thành chói sáng tại chính trung tâm của con người bạn, tỉnh táo, nhận biết, ở đó, không ngủ - nhận biết rạng ngời. Đó là rễ: vô nhận biết là rễ. Chặt rễ, và bạn được thoát ra. Chính khoảnh khắc này bạn có thể được thoát ra.

Và để chặt rễ bạn không cần liên tục chuẩn bị; bạn không thể nói rằng 'Trước hết tôi sẽ cắt lá, và thế rồi chặt cành, vì làm sao tôi có thể chặt rễ ngay lập tức được? Tôi phải chuẩn bị.' Không có kết nối. Bằng việc chặt cành và lá bạn sẽ không sẵn sàng chặt rễ; nó không giúp theo bất kì cách nào. Bạn có thể liên tục chặt cành và  lá trong hàng triệu năm và bạn ở trong cùng tình huống. Bất kì khi nào bạn phải chặt rễ, bạn sẽ phải chặt rễ.

Chặt rễ ngay lập tức... Và từ 'ngay lập tức' này là rất quan trọng: ngay lập tức, ngay bây giờ, không trì hoãn, không đem thời gian vào. Nếu bạn mang thời gian vào, bạn sẽ không bao giờ có khả năng chặt rễ, vì nếu bạn nói 'Ngày mai tôi sẽ làm nó' thế thì sự quên lãng của bạn, vô nhận biết của bạn, sẽ sống thêm hai mươi bốn giờ; rễ của bạn sẽ trở nên mạnh hơn. Nếu bạn nói 'Kiếp sau...' thế thì trong khi đó bạn sẽ nuôi dưỡng vô ý thức của bạn - làm mạnh cho nó. Nếu nó là khó bây giờ, nó sẽ là khó hơn ngày mai, và cứ thế mãi.

Nếu bạn thấy ra vấn đề, làm nó ngay bây giờ - chặt nó!

Không trì hoãn, không mang thời gian vào.

Thực ra, có hai loại thời gian, và bạn phải hiểu chúng. Một loại là thời gian đồng hồ, thời gian niên đại; tôi không nói về cái đó. Có loại thời gian khác, thời gian tâm lí, điều tôi đang nói tới.

Thời gian tâm lí là gì? Nó là kẽ hở giữa bạn như bạn đang vậy và ý tưởng của bạn như bạn muốn là vậy. kẽ hở đó là thời gian tâm lí. Bạn là nghèo và bạn muốn là giầu - kẽ hở đó là thời gian tâm lí. Bạn là tội nhân và bạn muốn là thánh nhân, và kẽ hở đó là thời gian tâm lí. Bạn giận và bạn muốn là đầy từ bi - kẽ hở đó là thời gian tâm lí. Các lí tưởng tạo ra thời gian tâm lí, và con người bị bắt giữ trong thời gian tâm lí. Và bạn có nhiều lí tưởng thế: bạn muốn là cái này, bạn muốn là cái kia, và những lí tưởng đó đang ngăn cản bạn khỏi là cái bạn đang là. Cái 'phải' là thời gian tâm lí, cái 'nên' là thời gian tâm lí.

Để những cái 'phải' biến mất đi. Để không có cái 'nên' nào. Quên về các lí tưởng đi. Bạn không phải là bất kì người nào khác. Bạn không thể là bất kì ai khác. Mọi điều bạn có thể là, bạn đã là vậy rồi. Thấy ra điều đó là chặt rễ. Thế thì không có trì hoãn; bạn không thể nói 'Ngày mai tôi sẽ làm...' Hoặc bạn hiểu hoặc bạn không hiểu. Nếu bạn hiểu, làm nó ngay bây giờ. Nếu bạn không hiểu, đơn giản nói 'Tôi không hiểu', nhưng không nói 'Tôi sẽ làm nó ngày mai.' Đó là thủ đoạn: bạn đang giả vờ rằng bạn đã hiểu.

Nếu bạn thấy đây là chất độc - và bạn vừa định uống, và tôi nói 'Đây là chất độc' - bạn có nói 'Ngày mai tôi sẽ không uống nó, nhưng ngay bây giờ tôi đã rót nó vào cốc và tôi đang nửa đường... ngày mai...'? Bạn đang nói chân lí: 'Ngày mai tôi sẽ không uống nó, nhưng làm sao tôi có thể làm điều đó ngay bây giờ?' Nếu bạn đã thấy ra vấn đề, nếu bạn đã hiểu tôi, rằng đây là chất độc, bạn sẽ có nói 'Tôi sẽ làm nó ngày mai' không? Thực ra, chiếc cốc này sẽ tuột khỏi tay bạn theo cách riêng của nó; nó sẽ rơi xuống sàn.

'Đây là chất độc', nếu được hiểu, đem tới thay đổi tức khắc, triệt để. Đây là điều ông ấy ngụ ý bởi 'ngay tức khắc'. Một khi bạn hiểu một điều, nếu bạn hiểu nó tất cả, nó ảnh hưởng tới bạn ngay lập tức. Nhưng mọi người nói 'Chúng tôi có thể hiểu, về mặt trí tuệ chúng tôi đã hiểu thấu nó, bây giờ chúng tôi sẽ thực hành, bây giờ chúng tôi sẽ nghĩ thêm về nó, bây giờ chúng tôi sẽ thay đổi tính cách của chúng tôi dần dần - dần dần chúng tôi sẽ đi.'

Đi dần dần là đi không tức khắc. Đi đột ngột, bất thần, là đi ngay tức khắc. Và rễ chỉ có thể bị chặt ngay tức khắc; lá có thể bị cắt không tức khắc vì chúng là gián tiếp. Rễ là trực tiếp: một khi bạn chặt rễ, toàn thể cây sẽ chết. Chúng là cội nguồn.

Nhớ, thời gian tâm lí phải biến mất; nó là sáng tạo của bạn. Đồng hồ sẽ tiếp tục, và lịch sẽ tiếp tục, thời gian bên ngoài sẽ tiếp tục, nhưng thời gian bên trong sẽ biến mất. Khi thời gian bên trong biến mất bạn không có bất kì quá khứ bào và bạn không có bất kì tương lai nào; thế thì khoảnh khắc này là tất cả. Và khi khoảnh khắc này là tất cả bạn là trực tiếp. Đây là điều Thiền nhân gọi là 'biến đổi trong một nhát'.

Cố hiểu kẽ hở tâm lí này: nó là giữa cái đang vậy và cái phải vậy. Việc hiểu là tức khắc; nó không phải của thời gian. Chỉ lắng nghe tôi, nếu bạn thấy ra vấn đề, bạn thấy ra vấn đề. Thế thì, đột nhiên, nó có đó trong tính toàn bộ của nó. Không phải là bạn sẽ hiểu nó dần dần - không có sự dần dần, không có tiến bộ trong nó - nó tới như chiếc kiếm và đi vào trong chính cốt lõi của bạn; đột nhiên bạn sẽ thấy nó. Nhưng vâng, bạn có thể thử quên nó vì các đầu tư của bạn.

Nhiều lần tôi nhìn vào mắt bạn đột nhiên việc hiểu nảy sinh, nhưng thế rồi ngay lập tức bạn co lại, bạn rút lui. Bạn trở nên sợ việc hiểu nó - điều đó là quá nhiều - và bạn bắt đầu nghĩ 'Đợi đã. Không vội vàng. Không có vội; chúng tôi có thể làm nó ngày mai. Để chúng tôi tận hưởng ngày này như chúng tôi bao giờ cũng tận hưởng.' Và bạn đã không bao giờ tận hưởng, bạn chỉ đã từng khổ. 'Để chúng tôi vẫn còn như cũ - ít nhất cho hôm nay - Và ngày mai chúng tôi sẽ thay đổi.' Và ngày mai không bao giờ đến. Khi bạn mang ngày mai vào, bạn đã bỏ lỡ vấn đề.

Chặt rễ ngay lập tức,

đây là dấu hiệu của phật tính;

nếu ông liên tục ngắt lá và tìm cành, ta không thể làm gì cho ông.

Huyền Giác là đúng, và rõ ràng. Ông ấy nói: Ta không thể làm gì cho ông nếu ông liên tục ngắt lá và cành. Và đó là điều tôi muốn nói với bạn nữa: Đừng liên tục cắt lá và cành. Vấn đề mà bạn mang tới cho tôi mọi ngày là những vấn đề về cách cắt cành này, cách cắt lá kia. Hiếm khi các bạn tới hỏi về rễ. Mọi sự không diễn ra tốt đẹp với vợ bạn, và bạn tới tôi. Mọi sự không diễn ra tốt đẹp với con bạn, và bạn tới tôi. Và tâm trí hiện đại đã bị ước định với những ý thức hệ, triết lí, và tâm lí học tới mức không chỉ bạn mang các lá và cành hiện tại hôm nay tới, mà cả những thứ chết. Ai đó tới vì người đó đã đọc về Trị liệu Nguyên thuỷ, và bây giờ người đó hỏi 'Phải có vấn đề nào đó, chấn thương sinh, khi tôi được sinh ra - làm sao giải nó?' Bây giờ bạn đang đào mồ lên. Chấn thương sinh sao? Đó có thể là năm mươi năm rồi từ khi bạn được sinh ra, nhưng ý tưởng này hấp dẫn bạn.

Mọi người bao giờ cũng quan tâm tới quá khứ  và tương lai, vì theo cả hai cách tâm trí có thể liên tục sống tốt một cách hoàn hảo; chỉ trong hiện tại nó chết. Đây là những vấn đề lớn: chấn thương sinh. 'Cái gì đó đã đi sai giữa tôi và mẹ tôi, hay tôi và bố tôi. Bây giờ, phải làm gì?' Mẹ có thể đã chết. Bây giờ, bạn gặp vấn đề lớn. 'Giải nó thế nào?' Ai đó muốn biết liệu có nên cho sinh con hay không. Ai đó muốn trở thành mẹ, và 'Có đúng lúc để cho sinh con không?' Bây giờ bạn đang trở nên quan tâm tới tương lai. Ai đó quan tâm tới mẹ người đó và ai đó quan tâm tới đứa con tương lai của mình. Khi nào bạn đi tới hiện hữu trong hiện tại? Và những vấn đề này mà bạn mang tới cho tôi... Rất hiếm khi bạn tới với vấn đề rễ. Những cái này là tầm thường; chúng có vẻ rất ý nghĩa khi bạn đi qua chúng - chúng không vậy, chúng toàn là rác rưởi, bề ngoài.

Tôi giúp bạn hiểu chúng trong hi vọng rằng dần dần bạn sẽ bắt đầu chìm sâu hơn bề mặt, dần dần, một ngày này khác, bạn sẽ đủ thông minh để đem tới vấn đề rễ. Và, vâng, vài người bắt đầu mang vấn đề rễ tới. Nhưng chỉ vấn đề rễ phải được giải quyết, không cái gì khác.

Huyền Giác là đúng: Tôi không thể làm được cái gì cho bạn nếu bạn không thể hiểu cách lại gần này. Rễ phải bị chặt đi - và một cách bất thần, và ngay tức khắc. Làm sao chặt rễ? Kiếm ở đâu? Lấy kiếm ở đâu? Và kiếm nào? Bạn phải hiểu nó.

Có hai loại suy nghĩ. Một, suy nghĩ khẳng định, loại kia, suy nghĩ phủ định. Suy nghĩ phủ định là kiếm; nó chặt vấn đề từ chính rễ. Đó là lí do tại sao Phật giáo được gọi là con đường phủ định, con đường của việc phủ định, via negativa - nó là vậy. Suy nghĩ khẳng định nghĩa là bạn nghĩ về cái gì đó. Suy nghĩ khẳng định là suy nghĩ về cái gì đó. Suy nghĩ khẳng định tạo ra niềm tin. Suy nghĩ khẳng định tạo ra lí tưởng. Suy nghĩ khẳng định cho bạn hình ảnh của tương lai, ý tưởng, kết luận về cách sống, cách cải tiến. Suy nghĩ khẳng định đi từ kết luận. Bạn coi kết luận là đương nhiên có, và thế rồi bạn bắt đầu.

Chẳng hạn, 'Thượng đế hiện hữu vì Jesus đã nói vậy' - bạn đã nhận kết luận. Bây giờ, Jesus có thể sai, Jesus có thể bị lừa - ai biết? Tôi có thể sai, tôi có thể bị lừa - làm sao bạn có thể lấy kết luận từ tôi? Kết luận của tôi là kết luận của tôi, và nó không thể là của bạn theo bất kì cách nào; nếu bạn làm nó thành kết luận của bạn, nó sẽ là giả. Trong tay tôi nó đã là con chim sống, trong tay bạn nó là cái xác, và nó sẽ sớm bốc mùi. Trong tay tôi nó đã là kinh nghiệm của tôi, được truyền sang tay bạn nó được vay mượn. Nó không có nghĩa vì nó không có sự sống. Và đó là điều xảy ra. Bất kì khi nào một chân lí sống được truyền, nó không bao giờ đạt tới cùng điều cho người khác; nó thay đổi qua cả nghìn lẻ một hình tướng. Bây giờ, Jesus là quá khứ hai mươi thế kỉ; trong hai mươi thế kỉ con người đã làm mọi trò tinh quái với lời của ông ấy.

Mới vài năm trước một nhà truyền giáo Ki tô giáo đã tới gặp tôi. Ông ta nói 'Ông có là Christ không? Nếu ông là Christ, ông có thể làm phép màu như ông ấy đã làm không?' Tôi đã trong tâm trạng phóng khoáng, cho nên tôi nói 'Được. Ông cứ bảo tôi phép màu nào.' Ông ta nói 'Trước hết, ông ấy đã bước đi trên nước - ông có thể bước đi trên nước không?' Tôi nói 'Tôi bước đi trên hư không. Anh chàng cổ kia, bước đi trên nước. Bên dưới tôi toàn thể trái đất đã biến mất.' Ông ta nói 'Với vài lát bánh mì ông ấy đã nuôi cả nghìn người...' Tôi nói 'Chẳng có lát bánh mì nào tôi đang nuôi cả nghìn người; nhiều người được nuôi dưỡng. Và với một lát  bánh mì việc nuôi dưỡng có thể đi rất sâu. Tôi đang nuôi bằng các lát tâm linh.' Bây giờ, ông ta có vẻ hơi chút phân vân, ông ta nói 'Và ông ấy đã biến nước thành rượu...' Tôi nói 'Ông nghĩ tôi đang làm gì? Ông không thể thấy nhiều người ngất ngây thế quanh đây sao? Tôi đang biến không khí thành rượu!' Thế rồi điều cuối cùng ông ấy nói 'Và... nhưng... ông ấy đã gọi Lazarus ra khỏi cái chết của ông này...' Tôi nói 'Đó là điều chư Phật bao giờ cũng làm - gọi mọi người ra khỏi mồ của họ. Nó chẳng là gì đặc biệt, nó không phải là phép màu - đó là chức năng của vị Phật. Mọi người chết; mọi người là một Lazarus. Không có gì đặc biệt trong việc Jesus gọi Lazarus ra khỏi mồ, nhưng có cái gì đó đặc biệt trong Lazarus rằng ông này đã nghe điều đó.' Tôi đã nói cho nhà truyền giáo này 'Tôi có thể gọi ông quay lại từ mồ của ông, nhưng ông có nghe thấy không? Vấn đề không phải là với Jesus, phép màu được làm bởi Lazarus. Jesus đã gọi, nhưng chỉ Lazarus bước ra khỏi mồ, và Jesus đã gọi nhiều người. Tôi cũng đang gọi nhiều người ra khỏi mồ của họ, vài người tới.'

Nhưng đây là cách lời  dần dần trở thành giả; chúng mất mọi cái đẹp, mọi chân lí - chúng trở thành câu chuyện, chúng trở thành huyền thoại. Khi tôi nói cái gì đó cho bạn, nó là sống, khi nó đạt tới tay bạn nó sẽ là chết. Với tôi nó đã là chân lí, với bạn nó sẽ là niềm tin. Suy nghĩ khẳng định bắt đầu với niềm tin: 'Tin trước hết.' Công thức bản chất của suy nghĩ khẳng định là: 'Việc tin là việc thấy. Nếu ông tin ông sẽ thấy.' Nếu bạn tin một cách toàn bộ chắc chắn bạn sẽ thấy. Bạn có thể tin vào bất kì cái gì, và nó sẽ bắt đầu xảy ra cho bạn. Nhưng điều đó sẽ chỉ như mơ được tôn cao bởi niềm tin của bạn, được tạo ra bởi niềm tin của bạn, được bạn phóng chiếu ra.

Cách tiếp cận của Phật là phủ định. Tâm trí phủ định, suy nghĩ phủ định, không bắt đầu với bất kì kết luận nào. Nó bỏ mọi kết luận, nó đơn giản gạt bỏ mọi niềm tin, mọi kinh sách, mọi học thuyết, mọi tín điều. Nó nói 'Đây không phải là kinh nghiệm của tôi, cho nên tôi không thể tuyên bố tính chân lí cho điều đó. Tại sao tôi phải mang nó? Đây là toàn đồ đồng nát.' Suy nghĩ phủ định ngụ ý rằng bạn bỏ mọi kết luận mà  bạn đã coi là đương nhiên có khỏi các thứ khác. Một điểm tới khi không cái gì còn lại trong tâm trí bạn, vì mọi thứ đều được vay mượn.

Nhìn vào bên trong mà xem. Mọi điều bạn nghĩ như tri thức của bạn đều là tri thức vay mượn, và làm sao cái vay mượn có thể là tri thức? Nó là thông tin. Bạn chỉ đang lặp lại nó; bạn là sinh linh máy móc trong việc lặp lại nó. Suy nghĩ phủ định không bắt đầu với kết luận, với niềm tin, với ý nghĩ.

Bỏ mọi niềm tin, bỏ mọi ý nghĩ đi. Đó là lí do tại sao tôi nói R. H. Blyth là đúng khi ông ấy nói:

nếu ông liên tục ngắt lá (các tín ngưỡng) và tìm cành (các nguyên tắc trừu tượng),

ta không thể làm gì cho ông.

Đó là một trong các nghĩa: định nghĩa về suy nghĩ phủ định. Thử thấy ra vấn đề này. Nếu bạn đang trong trạng thái phủ định - khi bạn đã phủ định tất cả - cái gì sẽ còn lại? Chỉ tâm thức của bạn, tâm thức thuần khiết, bạn đã bỏ mọi ước định, bạn không còn là người Hindu hay người Jaina hay người Ki tô giáo; bạn không biết bạn là ai, bạn đơn giản là không ai cả.

Tâm trí phủ định phải đi tới điểm này, là không ai cả. Bạn chỉ là chỗ trống, rỗng - rỗng mọi cái đã được rót vào trong bạn từ bên ngoài; bạn đã làm trống rỗng nó, bạn là phiến đá sạch. Bạn chỉ là chiếc gương thuần khiết thậm chí không một hạt bụi nào trên nó. Trong khoảnh khắc này rễ bị chặt. Trong khoảnh khắc này chiếc kiếm được tạo ra. Làm sao bạn có thể vẫn còn không chứng ngộ trong khoảnh khắc như vậy khi mắt bạn là tuyệt đối trong trẻo?

Sự trong trẻo này, trong như pha lê này, sự thuần khiết hoàn toàn của cái nhìn này, của cảm nhận - đây là chân lí; nó tạo ra chiếc kiếm của suy nghĩ phủ định. Và suy nghĩ phủ định là loại suy nghĩ cao nhất - vĩ đại nhất. Chỉ tâm trí tầm thường bám lấy suy nghĩ khẳng định. Tâm trí cao nhất chuyển tới các đỉnh của phủ định. Người đó bỏ mọi gánh nặng; người đó đơn giản trở thành được cất gánh nặng. Trong việc cất gánh nặng đó là tự do, thoát ra.

Và khi suy nghĩ dừng lại, việc cám ơn bắt đầu.

Suy nghĩ phủ định này là đồng nghĩa với chờ đợi, vì không có gì để làm. Bạn không có bất kì kết luận nào. Bạn không thể tìm Thượng đế vì bạn không biết. Thượng đế không có nghĩa trong thế giới của suy nghĩ phủ định. Bạn không thể tìm giải thoát - nó không có nghĩa. Bạn không thể thực hành đức hạnh - bạn không biết đức hạnh là gì và tội lỗi là gì. Trong trạng thái của sự phủ định bạn không biết bất kì cái gì, cho nên không cái gì có thể được làm. Người ta chỉ có thể chờ đợi, và chỉ chờ đợi.

Mới hôm nọ tôi đã trao tính chất sannyas cho một người đàn bà mới, đẹp. Tôi đã cho cô ấy cái tên Tada; nó là từ Nhật Bản, nó ngụ ý 'vừa phải', 'duy nhất'. Khi không cái gì còn lại mà chỉ còn bạn, thậm chí không có ý tưởng về tôi, mà chỉ có điều bản chất của tôi - tada; chỉ tâm thức còn lại, mọi nội dung đã bị bỏ đi; tâm thức vô nội dung còn lại - bạn có thể làm cái gì bây giờ? Bạn không thể đi sang Đông, bạn không thể đi sang Tây, vì đó toàn là các niềm tin. Bạn không thể nhìn lên, bạn không thể nhìn xuống - đấy toàn là niềm tin. Bạn không thể làm cái này, bạn không thể làm cái nọ, vì chọn lựa bao giờ cũng là từ kết luận. Bạn không thể là tốt, bạn không thể là xấu. Thế thì cái gì còn lại? Thế thì chờ đợi còn lại, chỉ chờ đợi. Tada; và sự thuần khiết của chờ đợi là mênh mông; đó là phúc lành lớn nhất có thể xảy ra cho con người, niềm vui lớn nhất mà người ta có thể biết, vì trong chờ đợi đó mọi thứ xảy ra. Nó không phải là tìm kiếm, nó là chờ đợi.

Chờ đợi cho phép cái toàn thể nắm quyền sở hữu. Bạn biến mất, cái toàn thể xuất hiện. Chờ đợi đang bỏ trống cho chân lí hiện hữu. Nó là trống rỗng, sự trống rỗng - trống rỗng mọi điều chúng ta đã biết, đã trải nghiệm, đã  tin - và thế rồi từ không đâu cả, hay từ mọi nơi, cảm giác được nâng lên kéo tới. Lòng biết ơn nảy sinh một cách tự nhiên và tự phát như khi chúng ta nhận được món quà yêu thương. Suy nghĩ dừng lại, cám ơn bắt đầu. Đây là lời cầu nguyện. Nó chẳng liên quan gì tới những ý tưởng đần độn của bạn về Thượng đế, và lời cầu nguyện, và tất cả những điều đó. Đây là lời cầu nguyện: khi bạn đang chờ đợi, chờ đợi, chờ đợi, trống rỗng. Và không có gì để làm, không có cách nào để làm; bạn không thể được bận bịu. Khi bạn chỉ im lặng, hoàn toàn im lặng - một loại vắng mặt - người ta được nâng lên; cái toàn thể nhận bạn. Trong việc nâng lên đó, lòng biết ơn và lời cầu nguyện nảy sinh.

Điều này sẽ giúp bạn hiểu phép màu này, hay thách đố này, của việc cầu nguyện Phật giáo. Người Ki tô giáo đã từng phân vân. Người Hindu vẫn còn bị rối về điều đó - làm sao Phật tử có thể cầu nguyện, vì người đó không tin vào Thượng đế. Làm sao Phật tử có thể cầu nguyện? Phật tử có thể cầu nguyện, nhưng lời cầu nguyện của người đó không phải là cái gọi là lời cầu nguyện của bạn. Lời cầu nguyện của người đó là cảm giác biết ơn vô cùng. Nó không đề cập tới bất kì người nào. Nó không cầu tới Thượng đế; người đó đơn giản nguyện. Người đó có thể làm gì? Người đó được nâng lên. Cái toàn thể đã nhận người đó, sở hữu người đó; cái toàn thể đã tới trong người đó, xô vào từ mọi phía, từ mọi nơi hay từ không nơi nào. Người đó không còn là cùng người cũ; tất cả là ánh sáng, tất cả là tự do, và tất cả là yêu. Làm sao bạn có thể vẫn còn vô ơn được? Người đó không cúi lạy bất kì người nào nói riêng, người đó đơn giản cúi lạy. Việc cúi lạy của người đó là thuần khiết: nó là cử chỉ, không địa chỉ. Người đó không cám ơn Thượng đế, vì không có Thượng đế, nhưng người đó cám ơn, người đó cám ơn toàn thể sự tồn tại.

Chứng ngộ phải không được tìm một cách tích cực, không được mang tới, vì nó đã  có đó rồi. Chờ đợi là mọi điều được cần: chờ đợi, chỉ chờ đợi, tada, không có đối thể. Nếu bạn đang đợi cái gì đó, bạn không đợi rồi; thế thì suy nghĩ khẳng định đã bước vào. Nếu bạn đang đợi Krishna tới và chơi trên sáo của ông ấy, đây không phải là đợi. Nếu bạn đang đợi Christ tới và cứu bạn, đây không phải là đợi. Nếu bạn đang đợi tôi tới và giúp bạn, đây không phải là đợi; suy nghĩ khẳng định đã bắt đầu.

Đợi đơn giản là đợi; không đợi ai đó, không đợi cái gì đó xảy ra. Làm sao bạn có thể đợi cái gì đó mà bạn không biết? Và mọi điều bạn nghĩ phải xảy ra sẽ là sai, vì nó sẽ tới từ quá khứ của bạn, và quá khứ của bạn đã không là gì ngoài bóng tối, quá khứ của bạn đã không là gì ngoài dốt nát. Suy nghĩ phủ định không thể làm bất kì cái gì - thậm chí không nghĩ về cái gì sẽ xảy ra. Trạng thái này, im lặng này, sự thuần khiết hoàn toàn này, là chết và phục sinh.

Đợi không có đối thể, và đó là điều thiền là gì. Để tôi định nghĩa thiền: thiền là đợi mà không có hình ảnh trong tâm trí, đợi chỉ vì đợi. Và chân lí bao giờ cũng có đó, rung động tại cốt lõi của con người. Đợi cho phép nó bùng nở. Đợi giúp bạn tan chảy. Đợi giúp cái bên trong nhất diễn đạt bản thân nó. Đợi xả ra bài ca mà bạn đang là, lễ hội mà bạn đang là.

Đó là lí do tại sao Huyền Giác nói:

Không tìm chân lí, không cắt ảo tưởng.

Nếu bạn tìm, bạn sẽ bỏ lỡ. Không tìm, vì tìm là nỗ lực khẳng định. Đợi đi. Jesus nói: Tìm, và ông sẽ thấy. Huyền Giác nói: Đợi, và ông đã thấy. Không có 'sẽ' trong nó. Đợi, và ông đã tìm thấy. Jesus nói: Gõ cửa, và cửa sẽ được mở cho ông. Huyền Giác nói: Đợi, và cửa đã mở; chúng chưa bao giờ đóng. Và không cắt ảo tưởng vì không có nhu cầu. Chừng nào bạn chưa biết chân lí, bạn không thể biết ảo tưởng là gì, ảo vọng là gì. Những điều đó toàn là niềm tin: 'thế giới là ảo vọng'. Và bạn thậm chí đã không biết chân lí, cho nên làm sao bạn có thể biết ảo vọng là gì? Để biết cái giả là giả bạn sẽ phải biết cái thực là thực, chỉ thế thì cái giả có thể được hiểu. Chúng cả hai tới trong hiểu biết của bạn một cách đồng thời: bạn không thể biết cái thực mà không biết cái giả, bạn không thể  biết cái gì mà không biết cái thực. Chúng là cùng nhau, đó là một hiểu biết! Khi thấy cái thực, bạn biết cái giả là gì và cái thực là gì. Nhưng khi bạn biết cái giả là gì bạn không cần phá huỷ nó, vì nó là giả. Nó không có đó để bị phá huỷ chút nào.

Không tìm chân lí... đợi, và không cắt ảo tưởng... vì nếu bạn bắt đầu cắt bỏ ảo tưởng, bạn sẽ lại cắt lá và cành. Tạo ra suy nghĩ phủ định, tạo ra tâm trí phủ định đi. Cái đó phủ định tất cả, và phủ định tuyệt đối, và không để lại cái gì bên trong - giữa bạn trống rỗng hoàn toàn. Đó là chiếc kiếm; nó chặt rễ. Trong trạng thái phủ định đó việc nhớ cái ngã nảy sinh - nó tuôn tràn, bạn đầy nó, bạn là nó.

Cố gạt bỏ ảo vọng,

và tìm để hiểu thấu thực tại, việc bỏ và giữ này

là nguỵ biện và giả dối đơn thuần.

Huyền Giác  rất rõ ràng. Ông ấy nói: Cố gạt bỏ ảo vọng, cố gạt bỏ maya, và thế giới, và cái này và cái nọ, toàn là vô nghĩa. Bạn không biết ảo vọng là gì. Khoảnh khắc bạn biết, bạn đã ở ngoài nó. Cố gạt bỏ ảo vọng là giống như, trong mơ, cố gạt bỏ mơ. Và bạn đang trong mơ. Và bạn biết hoàn toàn rõ rằng có mơ bên trong mơ bên trong mơ.

Bạn có thể mơ, trong mơ, rằng bạn đang đi lên giường để ngủ. Và thế rồi bạn ngủ, và thế rồi bạn có thể bắt đầu mơ - mơ bên trong mơ - và trong mơ bạn thấy rằng bạn đã đi xem phim, và bạn thấy phim. Và bạn có thể  tiếp tục mãi theo cách này. Trong mơ bạn cũng có thể mơ rằng bạn đang từ bỏ thế giới: bạn đã trở thành người từ bỏ, và bạn đang đi lên Himalayas. Ở trong chợ hay ở trong Himalayas toàn là mơ. Đến sáng, khi bạn thức dậy, bạn có định nói 'Bây giờ tôi sẽ phá huỷ mọi giấc mơ đẹp này vì chúng không hiện hữu không'? Làm sao bạn có thể phá huỷ được chúng khi chúng không có? Bạn sẽ đơn giản cười, bạn sẽ nói 'Ha ha ha! Vậy không có cái gì!'

Cố gạt bỏ ảo vọng,

và tìm để hiểu thấu thực tại, việc bỏ và giữ này

là nguỵ biện và giả dối đơn thuần.

Nếu bạn có thể hiểu điều này,  bạn có chìa khoá. Và làm điều đó ngay bây giờ đi. Làm ngay lập tức và tức khắc. Không có nhu cầu phá huỷ ảo vọng và không có nhu cầu hiểu thấu thực tại, vì thực tại là tất cả những cái đang đó, và ảo vọng không có đó và không bao giờ đã từng ở đó. Mọi điều được cần là bỏ mọi giả dối và nguỵ biện. Nhân danh triết lí, chỉ nguỵ biện tiếp tục: triết học không là gì ngoài nguỵ biện rất phức tạp - tinh ranh, khôn lỏi, tính toán. Quên tất cả về triết học, tôn giáo, tín điều, giáo điều. Là một mình đi. Đợi. Và đợi không vì bất kì cái gì đặc biệt; đợi chỉ vì đợi, và mọi thứ là của bạn.

Xem tiếp Chương 4 - Quay về Mục lục

..............................

0 Đánh giá

Ads Belove Post