Read more
Thực Hành Vô Ngã by Vô Ngã
Tâm Lí Của Bí Truyền - Osho
Cuộc cách mạng bên trong
Có phân chia giữa thân thể và tâm trí, vật
chất và ý thức, vật lí và tâm linh không? Làm sao người ta có thể siêu việt
trên thân thể và tâm trí để đạt tới ý thức tâm linh?
Điều đầu tiên cần được
hiểu là ở chỗ phân chia giữa thân thể và tâm trí là tuyệt đối giả. Nếu bạn bắt
đầu với phân chia đó bạn sẽ không đạt tới đâu cả. Không cái gì có thể bắt nguồn
từ nó được vì mọi bước đều có logic tiến hoá riêng của nó. Bước thứ hai sẽ bắt
nguồn từ bước thứ nhất, và bước thứ ba là bước thứ hai và cứ tiếp diễn mãi. Có
trình tự logic. Cho nên khoảnh khắc bạn lấy bước thứ nhất, bạn đã chọn mọi thứ
theo cách nào đó.
Bước thứ nhất là quan
trọng hơn bước cuối cùng, cái bắt đầu là quan trọng hơn cái kết thúc, vì cái kết
thúc chỉ là kết quả, sự trưởng thành. Nhưng chúng ta bao giờ cũng quan tâm tới
cái kết thúc, không bao giờ quan tâm tới cái bắt đầu; bao giờ cũng quan tâm tới
mục đích, không bao giờ quan tâm tới phương tiện. Mục đích đã trở thành có ý
nghĩa với chúng ta tới mức chúng ta mất dấu vết của hạt mầm, của cái bắt đầu.
Thế thì chúng ta có thể liên tục mơ, nhưng chúng ta sẽ không bao giờ đạt tới
cái thực.
Với bất kì người tìm
kiếm nào, quan niệm này về con người bị phân chia, quan niệm này về sự tồn tại
nhị nguyên - của thân thể và tâm trí, của vật lí và tâm linh - là bước giả. Sự
tồn tại là không bị phân chia; mọi phân chia chỉ mang tính tâm trí. Chính cách
thức tâm trí nhìn vào mọi sự tạo ra nhị nguyên. Chính nhà tù của tâm trí làm
phân chia.
Tâm trí không thể làm
khác được. Khó cho tâm trí quan niệm về hai thứ mâu thuẫn là một, về các cực đối
lập là một. Tâm trí có sự cưỡng ép, ám ảnh để là nhất quán. Nó không thể quan
niệm được làm sao sáng và tối là một. Điều đó là không nhất quán, nghịch lí.
Tâm trí phải tạo ra
các đối lập: Thượng đế và quỉ, sống và chết, yêu và ghét. Làm sao bạn có thể
quan niệm được yêu và ghét như một năng lượng? Điều đó là khó cho tâm trí. Cho
nên tâm trí phân chia. Thế thì khó khăn này qua đi. Ghét là đối lập với yêu, và
yêu là đối lập với ghét. Bây giờ bạn có thể nhất quán và tâm trí có thể thoải
mái. Cho nên phân chia là tiện nghi của tâm trí - không phải chân lí, không phải
thực tại.
Phân chia bản thân bạn
thành hai là thuận tiện: thân thể và bạn. Nhưng khoảnh khắc bạn phân chia, bạn
đã lấy bước sai. Chừng nào bạn chưa quay lại và đổi bước thứ nhất, bạn có thể
lang thang trong hết kiếp nọ tới kiếp kia, và không cái gì sẽ bắt nguồn từ nó;
vì một bước sai dẫn tới nhiều bước sai. Cho nên bắt đầu với việc bắt đầu đúng
đi. Nhớ rằng bạn và thân thể không phải là hai, hai đó chỉ là sự thuận tiện. Một
là đủ khi có liên quan tới sự tồn tại.
Chia bản thân bạn
thành hai là nhân tạo. Thực sự, bạn bao giờ cũng cảm thấy rằng bạn là một,
nhưng một khi bạn bắt đầu nghĩ về điều đó, vấn đề nảy sinh. Nếu thân thể bạn
đau, trong chính khoảnh khắc đó bạn không bao giờ cảm thấy rằng bạn là hai. Bạn
cảm thấy rằng bạn là một với thân thể. Chỉ về sau, khi bạn bắt đầu nghĩ về nó,
bạn phân chia.
Trong khoảnh khắc hiện
tại, không có phân chia. Chẳng hạn, nếu ai đó chĩa dao găm vào ngực bạn, vào
khoảnh khắc đó không có phân chia. Bạn không nghĩ rằng người đó sẽ giết thân thể
bạn; bạn nghĩ người đó sẽ giết bạn. Chỉ về sau, khi nó đã trở thành một phần của
kí ức, bạn có thể phân chia. Bây giờ bạn có thể nhìn vào mọi thứ, nghĩ về
chúng. Bạn có thể nói rằng người này định giết thân thể bạn. Nhưng bạn không thể
nói điều đó trong bản thân khoảnh khắc này.
Bất kì khi nào bạn cảm,
bạn đều cảm về tính một. Bất kì khi nào bạn nghĩ, bạn bắt đầu phân chia. Thế rồi,
thù địch được tạo ra. Nếu bạn không là thân thể, cuộc vật lộn nào đó phát triển
ra. Câu hỏi nảy sinh: "Ai là chủ? Thân thể hay mình?" Thế thì bản ngã
bắt đầu cảm thấy bị tổn thương. Bạn bắt đầu kìm nén thân thể. Và khi bạn kìm
nén thân thể, bạn đang kìm nén bản thân bạn; khi bạn tranh đấu với thân thể, bạn
đang tranh đấu với bản thân bạn. Nhiều mơ hồ thế được tạo ra. Nó trở thành tự tử.
Cho dù bạn cố gắng, bạn
không thể thực sự kìm nén thân thể bạn. Làm sao tôi có thể kìm nén được tay
trái của tôi bằng tay phải của tôi? Chúng có vẻ như là hai, nhưng cùng năng lượng
chảy trong cả hai. Nếu như chúng thực sự là hai, thế thì kìm nén chắc sẽ là có
thể - và không chỉ kìm nén, phá huỷ tuyệt đối chắc sẽ là có thể - nhưng nếu
cùng năng lượng này chảy trong cả hai, làm sao tôi có thể kìm nén tay trái của
tôi? Điều này chỉ là việc giả bộ. Tôi có thể để tay phải của tôi lên tay trái của
tôi, và tôi có thể giả vờ rằng tay phải của tôi đã thắng, nhưng giây sau tôi có
thể giơ tay trái của tôi lên và sẽ chẳng có gì dừng nó lại. Đây là trò chơi
chúng ta chơi. Nó liên tục diễn ra. Đôi khi bạn đẩy dục xuống, và đôi khi dục đẩy
bạn xuống. Nó trở thành cái vòng luẩn quẩn. Bạn không bao giờ có thể kìm nén dục.
Bạn có thể biến đổi nó, nhưng bạn không bao giờ có thể kìm nén nó.
Việc bắt đầu với phân
chia giữa bạn và thân thể dẫn tới kìm nén. Cho nên nếu bạn ủng hộ biến đổi, bạn
không nên bắt đầu bằng việc phân chia. Biến đổi có thể tới chỉ từ việc hiểu cái
toàn thể là cái toàn thể. Kìm nén tới từ việc hiểu lầm cái toàn thể là những bộ
phận bị phân chia. Nếu tôi biết rằng cả hai tay đều là của tôi, thế thì nỗ lực
kìm nén là ngớ ngẩn. Cuộc vật lộn trở thành ngớ ngẩn, vì cái nào kìm nén cái
nào? Ai đang đánh nhau với ai? Nếu bạn có thể cảm thấy thoải mái với thân thể bạn,
bạn có thể lấy bước đầu tiên mà sẽ là bước đúng. Thế thì phân chia, kìm nén, sẽ
không tới.
Nếu bạn phân chia bản
thân bạn khỏi thân thể bạn, nhiều điều sẽ tự động đi theo. Bạn càng kìm nén
thân thể, bạn sẽ càng thất vọng hơn, vì kìm nén là không thể được. Việc tạm dừng
nhất thời có thể được đạt tới, nhưng thế thì bạn sẽ lại bị đánh bại. Và bạn
càng trở nên thất vọng, phân chia càng lớn, kẽ hở càng rộng phát triển giữa bạn
và thân thể. Bạn bắt đầu cảm thấy ngày càng đối nghịch với nó. Bạn bắt đầu cảm
thấy rằng thân thể là rất mạnh và đó là lí do tại sao bạn không có năng lực kìm
nén nó. Thế rồi bạn nghĩ, "Giờ mình phải tranh đấu mạnh hơn!"
Đó là lí do tại sao
tôi nói rằng mọi thứ có logic riêng của nó. Nếu bạn bắt đầu với tiền đề sai, bạn
có thể tiếp tục và tiếp tục tới chính tận cùng, chẳng bao giờ đạt tới bất kì chỗ
nào. Mọi cuộc vật lộn dẫn bạn tới cuộc vật lộn khác. Tâm trí cảm thấy,
"Thân thể là mạnh và mình yếu. Mình phải kìm nén nó nhiều hơn." Hay
nó cảm thấy, "Mình phải làm cho thân thể yếu đi bây giờ." Mọi khổ hạnh
chỉ là nỗ lực để làm cho thân thể yếu. Nhưng bạn càng làm cho thân thể yếu đi,
bản thân bạn càng trở nên yếu đi. Cùng sức mạnh liên quan này bao giờ cũng được
duy trì giữa bạn và thân thể bạn.
Khoảnh khắc bạn trở
nên yếu bạn bắt đầu cảm thấy nhiều thất vọng hơn, vì bây giờ bạn dễ bị đánh bại
hơn. Và bạn không thể làm được bất kì cái gì về điều đó: bạn càng yếu hơn, càng
ít khả năng có đó để vượt qua tác động của thân thể và bạn càng phải tranh đấu
nhiều hơn với nó.
Cho nên điều đầu tiên
là không nghĩ dưới dạng phân chia. Phân chia này - vật lí và tâm linh, vật chất
và tinh thần, tâm thức và vật chất - chỉ là nguỵ biện ngôn ngữ. Toàn thể điều
vô nghĩa được tạo ra từ ngôn ngữ.
Chẳng hạn, nếu bạn
nói cái gì đó, tôi phải nói có hay không. Chúng ta không có thái độ trung lập.
Có bao giờ cũng là tuyệt đối; không, cũng là tuyệt đối. Không có từ trung lập
trong bất kì ngôn ngữ nào. Cho nên De Bono đã phát minh ra một từ mới, po. Ông ấy
nói po phải tới để được dùng như từ trung lập. Nó ngụ ý: "Tôi đã nghe quan
điểm của anh. Tôi không nói có không nói không cho nó."
Dùng ‘po', và toàn thể
khả năng thay đổi đi. ‘Po' là từ nhân tạo mà De Bono đã lấy ra từ giả thuyết
hay khả năng hay thơ ca. Nó là từ trung lập mà không có đánh giá trong nó,
không kết án, không ca ngợi, không cam kết, không ủng hộ không chống đối. Nếu
ai đó xúc phạm bạn, cứ nói "po." Thế rồi cảm thấy sự khác biệt bên
trong bạn. Riêng một từ có thể làm ra khác biệt nhiều thế. Khi bạn nói
"po," bạn đang nói, "Tôi đã nghe bạn. Bây giờ tôi biết rằng đây
là thái độ của bạn hướng tới tôi. Bạn có thể đúng; bạn có thể sai. Tôi không
đánh giá."
Ngôn ngữ tạo ra phân
chia. Ngay cả những nhà tư tưởng lớn vẫn liên tục tạo ra các thứ về ngôn ngữ mà
không có đó. Nếu bạn hỏi họ, "Tâm trí là gì?" họ nói, "Nó không
là vật chất." Nếu bạn hỏi họ, "Vật chất là gì?" họ nói, "Nó
không là tâm trí." Cả vật chất lẫn tâm trí đều chẳng được biết. Họ định
nghĩa vật chất bằng tâm trí và định nghĩa tâm trí bằng vật chất. Nguồn gốc vẫn
còn không được biết. Điều này là ngớ ngẩn, nhưng điều đó an ủi chúng ta hơn là
nói, "Tôi không biết. Không cái gì được biết về nó."
Khi chúng ta nói,
"Tâm trí không là vật chất," chúng ta cảm thấy thoải mái - dường như
cái gì đó đã được định nghĩa. Không cái gì đã được định nghĩa. Tâm trí và vật
chất cả hai đều không được biết, nhưng nói, "Tôi không biết," sẽ làm
xì hơi bản ngã. Khoảnh khắc chúng ta phân chia, chúng ta cảm thấy chúng ta đã
trở thành người chủ của mọi thứ mà về chúng, chúng ta tuyệt đối dốt nát.
Chín mươi chín phần
trăm của triết học được tạo ra bởi ngôn ngữ. Các ngôn ngữ khác nhau tạo ra các
loại triết học khác nhau, cho nên nếu bạn đổi ngôn ngữ, triết học sẽ thay đổi.
Đó là lí do tại sao triết học không thể dịch được. Khoa học bao giờ cũng là dịch
được, nhưng triết học là không dịch được. Và thơ ca thậm chí còn không thể dịch
được hơn vì nó phụ thuộc vào sự tươi tắn đặc biệt của ngôn ngữ. Khoảnh khắc bạn
đổi ngôn ngữ, hương vị bị mất; mùi vị bị mất. Mùi vị đó thuộc vào cách thu xếp
lời đặc biệt, việc dùng lời đặc biệt. Chúng không thể được dịch.
Cho nên điều đầu tiên
cần nhớ là không bắt đầu với phân chia. Chỉ thế thì bạn bắt đầu đúng. Tôi không
ngụ ý bắt đầu với quan niệm rằng "Tôi là một." Tôi không ngụ ý điều
đó. Thế thì lần nữa bạn bắt đầu với quan niệm. Chỉ bắt đầu trong dốt nát, trong
dốt nát khiêm tốn; với cơ sở của "Tôi không biết."
Bạn có thể nói rằng
thân thể và tâm trí là tách rời, hay bạn có thể lấy lập trường đối lập và có thể
nói, "Tôi là một, thân thể và tâm trí là một." Nhưng phát biểu này vẫn
hàm ý sự phân chia. Bạn nói một, nhưng bạn đang cảm thấy hai. Chống lại cảm
giác về hai bạn khẳng định tính một. Khẳng định này lại là kìm nén tinh vi.
Cho nên đừng bắt đầu
với advait, với triết lí bất nhị. Bắt đầu với sự tồn tại đi, không với quan niệm.
Bắt đầu với ý thức không khái niệm hoá, sâu sắc. Đó là điều tôi ngụ ý bởi việc
bắt đầu đúng. Bắt đầu cảm sự tồn tại. Không nói một hay hai; không nói cái này
hay cái nọ. Bắt đầu cảm cái đang đó. Và bạn chỉ có thể cảm cái đang đó khi tâm
trí không có đó, khi các khái niệm không có đó, khi các triết lí và học thuyết
không có đó - thực sự, khi ngôn ngữ không có đó. Khi ngôn ngữ thiếu vắng, bạn ở
trong sự tồn tại. Khi ngôn ngữ hiện diện, bạn ở trong tâm trí.
Với ngôn ngữ khác, bạn
sẽ có tâm trí khác. Có nhiều ngôn ngữ thế. Không chỉ về mặt ngôn ngữ mà cả mặt
tôn giáo, chính trị. Người cộng sản đang ngồi bên cạnh tôi không là cùng với
tôi chút nào. Người đó sống trong ngôn ngữ khác.
Ngay ở phía bên kia của
tôi, ai đó có thể đang ngồi, người tin vào nghiệp. Người cộng sản và người khác
này không thể gặp gỡ. Không đối thoại nào là có thể vì họ không biết ngôn ngữ của
nhau chút nào. Họ có thể dùng cùng lời, nhưng dầu vậy họ không biết điều người
kia đang nói. Họ sống trong các vũ trụ khác nhau.
Với ngôn ngữ, mọi người
sống trong vũ trụ riêng tư. Không có ngôn ngữ, bạn thuộc vào ngôn ngữ chung, sự
tồn tại. Đây là điều tôi ngụ ý bởi thiền: bỏ thế giới ngôn ngữ riêng tư và đi
vào sự tồn tại vô lời.
Những người phân chia
thân thể và tâm trí bao giờ cũng chống lại dục. Lí do là ở chỗ, bình thường, dục
là kinh nghiệm tự nhiên, vô lời mà chúng ta biết. Ngôn ngữ không được cần chút
nào. Nếu bạn dùng ngôn ngữ trong dục, bạn không thể đi sâu vào trong nó. Cho
nên mọi người nói bạn không là thân thể sẽ chống lại dục, vì trong dục bạn tuyệt
đối không bị phân chia.
Đừng sống trong thế
giới lời. Chuyển sâu vào trong bản thân sự tồn tại đi. Dùng bất kì cái gì,
nhưng quay đi quay lại mức độ của vô lời, mức độ của tâm thức. Với cây, với trời,
mặt trời, mây, mưa - sống cùng thế giới vô lời ở mọi nơi. Và bạn càng làm điều
đó nhiều, bạn đi vào trong nó càng sâu hơn, bạn sẽ càng cảm thấy tính một nhiều
hơn, cái không tồn tại trong sự đối lập của tính hai; trong tính một mà không
chỉ là việc nối của hai, mà tính một của đất liền với hòn đảo nối với đất liền
bên dưới bề mặt nước đại dương. Cái hai bao giờ cũng là một. Bạn thấy chúng như
là hai vì bạn chỉ nhìn trên bề mặt.
Ngôn ngữ là bề mặt. Mọi
kiểu ngôn ngữ - tôn giáo, chính trị - là trên bề mặt. Khi bạn sống cùng sự tồn
tại vô lời, bạn đi tới tính một tinh tế mà không phải là tính một toán học
nhưng là tính một tồn tại.
Cho nên đừng cố chơi
những trò chơi lời này: "Thân thể và tâm trí bị phân chia; thân thể và tâm
trí là một..." Bỏ chúng đi! Chúng là đáng quan tâm, nhưng vô dụng. Chúng
chẳng dẫn tới đâu. Cho dù bạn tìm ra chân lí nào đó trong chúng, chúng chỉ là
chân lí lời. Bạn sẽ học cái gì từ chúng? Trong hàng nghìn năm tâm trí bạn đã
chơi trò chơi này, nhưng nó là ấu trĩ; bất kì trò chơi lời nào đều là ấu trĩ.
Dù bạn chơi nó nghiêm chỉnh thế nào, điều đó không tạo ra khác biệt. Bạn có thể
tìm ra nhiều thứ hỗ trợ cho lập trường của bạn, nhiều nghĩa, nhưng nó chỉ là
trò chơi. Khi có liên quan tới công việc hàng ngày, ngôn ngữ là hữu dụng; nhưng
bạn không thể đi vào các lĩnh vực sâu hơn cùng nó, vì những lĩnh vực này là vô
lời.
Ngôn ngữ chỉ là trò
chơi. Nếu bạn tìm thấy liên kết nào đó giữa lời và vô lời, lí do không phải là
bạn đã tìm ra bí mật quan trọng nào đó, không. Bạn có thể tìm ra nhiều liên kết
có vẻ quan trọng, nhưng chúng không thực sự có ý nghĩa. Chúng có đó vì tâm trí
bạn đã tạo ra chúng một cách vô ý thức.
Tâm trí con người ở mọi
nơi về căn bản là tương tự, cho nên mọi thứ phát triển ra từ tâm trí con người
có xu hướng là tương tự. Chẳng hạn, từ mẹ xảy ra là tương tự trong mọi ngôn ngữ.
Không phải bởi vì có bất kì cái gì có ý nghĩa về nó, nhưng bởi vì âm thanh ma
là âm thanh mọi đứa trẻ dễ thốt ra nhất. Một khi âm thanh này có đó bạn có thể
tạo ra các lời khác từ nó, nhưng âm thanh chỉ là âm thanh. Đứa trẻ chỉ làm ra
âm thanh ma, nhưng bạn nghe nó như một lời.
Đôi khi sự tương tự
có thể được tìm ra mà chỉ là ngẫu nhiên. ‘God' là từ đảo ngược của ‘dog'. Nó chỉ
là trùng hợp ngẫu nhiên. Nhưng chúng ta thấy nó có nghĩa vì với chúng ta
dog-chó là cái gì đó thấp. Thế rồi chúng ta nói rằng God-Thượng đế là đảo ngược
của điều này. Đây là diễn giải của chúng ta. Có thể là với cái đối lập của God
chúng ta đã tạo ra từ ‘dog' và thế rồi đem cái tên này cho chó. Hai điều này là
không có quan hệ chút nào, nhưng nếu bạn có thể tạo ra mối quan hệ giữa chúng,
nó dường như có ý nghĩa cho bạn.
Bạn có thể liên tục tạo
ra những sự tương tự từ bất kì cái gì. Bạn có thể tạo ra đại dương bao la các lời,
với những sự tương tự vô hạn. Chẳng hạn, từ ‘monkey-khỉ'. Bạn có thể chơi với từ
này và thấy liên kết nào đó, nhưng trước Darwin điều này chắc đã là không thể
được. Vì chúng ta bây giờ biết rằng con người tới từ khỉ, chúng ta có thể chơi
trò chơi từ. Chúng ta có thể nói monkey (khỉ) là man-key (người-khoá): chìa
khoá cho người. Người khác đã nối hai từ này theo cách khác. Họ đã nói rằng
monkey (khỉ) và man (người) có quan hệ vì mind (tâm trí): con người có tâm trí
kiểu khỉ.
Cho nên bạn có thể tạo
ra liên kết và thích thú với nó, bạn có thể cảm thấy nó là trò chơi hay, nhưng
nó chỉ là trò chơi. Người ta phải nhớ điều đó. Bằng không bạn sẽ mất dấu vết của
cái gì là thực và cái gì chỉ là trò chơi, và bạn sẽ phát điên.
Bạn càng đi sâu vào
trong lời, bạn sẽ càng thấy các liên kết. Và thế thì, chỉ bằng thủ thuật và
tráo lật, bạn có thể tạo ra toàn thể triết lí từ nó. Nhiều người làm điều đó.
Ngay cả Ram Dass đã làm điều này rất nhiều. Ông ấy đã chơi với từ ‘monkey' theo
cách này; ông ấy đã so sánh ‘dog' và ‘God' theo cách này. Điều đó là được;
không có gì sai trong nó. Điều tôi đang nói là thế này: nếu bạn chơi trò chơi
và thích thú nó, thế thì tận hưởng nó đi - nhưng đừng bao giờ bị nó lừa. Và bạn
có thể bị lừa. Trò chơi có thể thu hút tới mức bạn sẽ liên tục chơi với nó, và
nhiều năng lượng sẽ bị phí hoài.
Mọi người nghĩ rằng
vì có nhiều tương tự thế trong các ngôn ngữ, phải có một ngôn ngữ gốc mà từ đó
mọi ngôn ngữ khác đã tới. Nhưng những tương tự này không có đó vì một ngôn ngữ
chung; chúng có đó vì những sự tương tự trong tâm trí con người. Trên khắp thế
giới, những người bị thất vọng tạo ra cùng âm thanh; những người đang trong yêu
tạo ra cùng âm thanh. Sự tương tự cơ bản trong con người tạo ra sự tương tự nào
đó trong lời của chúng ta nữa. Nhưng đừng coi điều đó là nghiêm chỉnh, vì thế
thì bạn có thể đánh mất bản thân bạn trong nó. Cho dù bạn tìm ra nguồn ý nghĩa
nào đó, nó là vô nghĩa, không liên quan. Với người tìm kiếm tâm linh, nó là bên
cạnh vấn đề.
Và tâm trí chúng ta
là tới mức khi chúng ta đi tìm cái gì đó chúng ta bắt đầu với định kiến. Nếu
tôi cảm thấy rằng người Hồi giáo là xấu, thế thì tôi liên tục tìm thấy những thứ
hỗ trợ cho luận cứ của tôi và chung cuộc tôi chứng minh bản thân tôi là đúng.
Thế thì bất kì khi nào tôi gặp một người Hồi giáo, tôi bắt đầu tìm lỗi, và
không ai có thể nói tôi sai vì tôi có chứng minh.
Ai đó có thể tới cùng
một cá nhân với quan niệm mâu thuẫn. Nếu Hồi giáo ngụ ý là người tốt với người
đó, chứng minh về tính tốt này có thể được tìm thấy với cùng người Hồi giáo
này. Tốt và xấu không phải là đối lập; chúng tồn tại cùng nhau. Con người có khả
năng hoặc cái nọ hoặc cái kia, cho nên dù bạn tìm bất kì cái gì trong người đó,
bạn sẽ có khả năng tìm thấy. Trong một số tình huống người đó sẽ là tốt và
trong một số tình huống người đó sẽ là xấu. Khi bạn phán xét người đó, điều đó
tuỳ thuộc nhiều vào định nghĩa của bạn hơn là vào bản thân tình huống đó. Nó tuỳ
thuộc vào cách bạn nhìn vào cái này hay cái kia.
Nếu bạn nghĩ hút thuốc
là xấu, chẳng hạn, thế thì nó trở thành xấu. Nếu bạn nghĩ rằng cư xử theo cách
đặc biệt là xấu, thế thì nó trở thành xấu. Nếu chúng ta ngồi đây và ai đó rơi
vào giấc ngủ trong khi chúng ta đang nói, nếu bạn nghĩ điều đó là xấu, nó là xấu.
Nhưng thực sự, không cái gì là tốt; không cái gì là xấu. Ai đó với thái độ khác
sẽ nghĩ rằng cùng điều này là tốt. Người đó sẽ nghĩ rằng nếu ai đó nằm ra và ngủ
giữa những người bạn, chính điều tốt là người đó cảm thấy tự do làm điều đó.
Cho nên nó là tuỳ vào thái độ của bạn.
Tôi đã đọc về một số
thực nghiệm mà A. S. Neill đã thử tại trường của ông ấy, Summerhill. Ông ấy đã
thực nghiệm với một kiểu trường mới nơi đã có tự do toàn bộ. Ông ấy là hiệu trưởng,
nhưng không có kỉ luật. Một hôm thầy giáo bị ốm cho nên ông ấy bảo lũ trẻ không
được tạo ra phiền phức nào làm quấy rối thầy giáo đêm đó.
Nhưng ban đêm, lũ trẻ
bắt đầu đánh nhau ở phòng ngay bên cạnh phòng người ốm. Neill lên cầu thang.
Khi lũ trẻ nghe thấy ai đó sắp tới chúng trở nên im lặng và bắt đầu học. Neill
nhìn vào phòng qua cửa sổ. Một cậu bé, đang giả vờ sẵn sàng lên giường, nhìn
lên và thấy ông ấy ở cửa sổ. Nó nói với những đứa khác, "Chẳng có ai ngoài
Neill. Tiếp tục đi, không cần dừng lại. Đó chỉ là Neill thôi." Thế là
chúng bắt đầu lại đánh nhau. Và Neill là hiệu trưởng!
Neill viết, "Tôi
hạnh phúc tới mức chúng đã không sợ tôi, tới mức chúng có khả năng nói, ‘Không
cần lo lắng. Chỉ có Neill thôi.'" Ông ấy cảm thấy thoải mái về điều đó,
nhưng các hiệu trưởng khác chắc không cảm thấy thoải mái. Không hiệu trưởng
khác nào thoải mái! Chưa bao giờ có trong lịch sử!
Cho nên điều đó là tuỳ
ở bạn, ở cách bạn định nghĩa mọi sự. Neill đã cảm thấy điều đó như yêu nhưng, lần
nữa, đó là định nghĩa của ông ấy. Chúng ta bao giờ cũng tìm ra cái chúng ta đi
tìm. Bạn có thể tìm ra bất kì cái gì trên thế giới nếu bạn nghiêm chỉnh trong
tìm kiếm nó.
Cho nên đừng bắt đầu
với tâm trí bị cố định vào việc tìm cái gì đó. Cứ bắt đầu đi! Tâm trí truy hỏi
không ngụ ý là trong tìm kiếm bất kì cái gì mà đơn giản là việc tìm kiếm. Đơn
giản tìm, không có ý niệm định kiến, không cái gì xác định để tìm ra. Chúng ta
tìm ra các thứ vì chúng ra đang tìm chúng.
Nghĩa của câu chuyện
Kinh Thánh về Tháp Babel là ở chỗ khoảnh khắc bạn nói, bạn bị phân chia. Câu
chuyện này không phải ở chỗ mọi người bắt đầu nói các ngôn ngữ khác nhau mà ở
chỗ họ bắt đầu nói. Khoảnh khắc bạn nói, mơ hồ có đó. Khoảnh khắc bạn thốt ra
cái gì đó, bạn bị phân chia. Duy nhất im lặng là một.
Nhiều người đã phí
hoài các kiếp sống của họ để đi tìm các thứ. Khi cái gì đó được coi là nghiêm
chỉnh, bạn có thể phí hoài đời bạn rất dễ dàng. Chơi với lời là đáp ứng bản ngã
tới mức bạn có thể phí hoài đời bạn khi làm điều đó. Cho dù nó là thú vị - trò
chơi hay, chơi vui - nó là vô dụng cho người tìm kiếm tâm linh. Việc tìm kiếm
tâm linh không phải là trò chơi.
Cùng trò chơi này có
thể được chơi với con số. Bạn có thể tạo ra kết nối. Bạn có thể hình dung ra tại
sao có bẩy ngày trong tuần, bẩy nốt nhạc, bẩy thiên cầu, bẩy thể. Tại sao bao
giờ cũng có bẩy? Thế rồi bạn có thể tạo ra triết lí quanh điều đó, nhưng triết
lí này sẽ chỉ là sản phẩm của tưởng tượng của bạn.
Đôi khi mọi sự bắt đầu
theo cách rất hồn nhiên. Chẳng hạn, cách việc đếm bắt đầu. Lí do duy nhất có
chín chữ số là vì con người có mười ngón tay. Trên khắp thế giới, việc đếm đầu
tiên đã xảy ra trên ngón tay. Cho nên mười là giới hạn được chọn. Nó là đủ, vì
thế thì bạn có thể liên tục lặp lại. Cho nên trên khắp thế giới, có chín chữ số.
Một khi chín đã được
cố định, sự việc trở thành khó để quan niệm về làm sao xử trí với nhiều hơn
chín chữ số hay ít hơn. Nhưng ít hơn có thể được dùng. Chín chỉ là thói quen.
Leibnitz đã dùng chỉ
ba chữ số: 1, 2 và 3. Bất kì bài toán nào có thể được giải với ba chữ số như với
chín chữ số. Einstein đã dùng chỉ hai chữ số: 1 và 2. Thế thì việc đếm trở
thành: 1, 2, 10, 11... Với chúng ta, dường như có kẽ hở của tám chữ số, nhưng kẽ
hở đó không tồn tại; nó chỉ ở trong tâm trí chúng ta.
Chúng ta có thái độ cố
định rằng 3 phải tới sau 2. Không có cái phải. Nhưng điều đó trở nên gây mơ hồ
cho chúng ta. Chúng ta nghĩ rằng 2 cộng với 2 bao giờ cũng là 4, nhưng không có
sự cần thiết cố hữu nào trong điều đó. Nếu bạn dùng hệ thống hai chữ số, thế
thì 2 cộng 2 sẽ là 11. Nhưng thế thì "11" và "4" ngụ ý cùng
một điều. Bạn có thể nói rằng hai ghế và hai ghế là bốn ghế, hay bạn có thể nói
chúng là mười một ghế, nhưng dù bạn quyết định bất kì cái gì để đi theo, về mặt
tồn tại số ghế vẫn còn là cùng một số.
Bạn có thể tìm ra lí
do cho mọi thứ - tại sao có bẩy ngày trong một tuần, tại sao có hai mươi tám
ngày trong chu kì kinh nguyệt của đàn bà, tại sao có bẩy khấc trong cân, tại
sao có bẩy thiên cầu. Và một số trong những điều này thực tại có thể có lí do ẩn
sau chúng.
Chẳng hạn, từ ‘kinh
nguyệt' ngụ ý tháng (nguyệt). Có thể là đàn ông đầu tiên bắt đầu đếm tháng
tương ứng với chu kì kinh nguyệt của đàn bà, vì chu kì nữ tính tự nhiên là thời
kì thời gian cố định: hai mươi tám ngày. Điều này chắc đã là phương pháp dễ
dàng để biết rằng một tháng đã trôi qua. Khi vợ bạn bắt đầu kinh nguyệt, một
tháng đã trôi qua.
Hay, bạn có thể đếm
tháng tương ứng với trăng. Nhưng thế thì thời kì thời gian mà chúng ta gọi là một
tháng thay đổi sang ba mươi ngày. Trăng cứ lớn dần lên trong mười lăm ngày và
khuyết dần trong mười lăm ngày, cho nên trong ba mươi ngày nó đã đi qua chu
trình đầy đủ của nó.
Chúng ta cố định các
tháng tương ứng với trăng, cho nên chúng ta nói rằng tháng có ba mươi ngày.
Nhưng nếu bạn xác định nó theo người đàn bà đẹp hay theo chu kì kinh nguyệt, nó
sẽ có hai mươi tám ngày. Bạn có thể làm mất sự chênh lệch bằng việc chia chu kì
hai mươi tám ngày và nghĩ dưới dạng tuần bẩy ngày. Thế thì, một khi phân chia
này trở thành cố định trong tâm trí, những điều khác tự động đi theo. Đó là điều
tôi ngụ ý: mọi thứ có logic riêng của nó. Một khi bạn có tuần bẩy ngày bạn có
thể tìm ra nhiều hình mẫu số bẩy khác, và bẩy trở thành con số có ý nghĩa, con
số ảo thuật. Nó không phải vậy. Hoặc toàn thể sự sống là ảo thuật hoặc không có
cái gì. Nó trở thành chỉ là trò chơi cho tưởng tượng.
Bạn có thể chơi với
những điều này, và sẽ có nhiều sự trùng hợp ngẫu nhiên. Thế giới là to lớn, vô
hạn, nhiều điều đang xảy ra mọi giây, tới mức nhất định có sự trùng hợp ngẫu
nhiên. Trùng hợp ngẫu nhiên bắt đầu bổ sung thêm, và chung cuộc bạn đã tạo ra một
danh sách dài tới mức bạn bị thuyết phục bởi nó. Thế rồi bạn tự hỏi, "Tại
sao bao giờ cũng có bẩy? Phải có điều huyền bí nào đó cho nó." Điều huyền
bí chỉ là ở chỗ tâm trí bạn thấy sự trùng hợp ngẫu nhiên và cố diễn giải nó
theo cách logic.
Gurdjieff đã nói rằng
con người là thức ăn cho trăng. Điều này là logic hoàn hảo. Nó chỉ ra cái ngu
xuẩn của logic. Mọi thứ trong sự sống là tốt cho cái gì đó khác, cho nên
Gurdjieff bắt gặp một ý tưởng rất phát minh: rằng con người cũng phải là thức
ăn cho cái gì đó. Thế thì, "Con người là thức ăn cho cái gì?" trở
thành câu hỏi logic để hỏi.
Mặt trời không thể là
kẻ ăn người vì tia sáng mặt trời là thức ăn cho các thứ khác, cho cây cối. Con
người vậy sẽ ở bậc thang thấp nhất so với các loài khác. Nhưng điều này không
thể là vậy vì con người là con vật cao nhất - tương ứng với bản thân con người.
Cho nên, con người không thể là thức ăn cho mặt trời.
Mặt trăng có liên
quan tới chúng ta the cách tinh tế, nhưng không theo cách Gurdjieff đã nói. Nó
có liên quan tinh tế tới chu kì kinh nguyệt của đàn bà. Nó có liên quan tới triều
lên, tới triều xuống và dòng chảy của biển. Nhiều người dường như phát điên vào
kì trăng tròn. Đó là chỗ từ ‘lunatic' bắt nguồn: lunar, trăng.
Trăng bao giờ cũng
thôi miên tâm trí con người. Gurdjieff đã nói, "Con người phải là thức ăn
cho trăng, vì thức ăn có thể dễ dàng bị thôi miên bởi người ăn." Con vật,
rắn nói riêng, đầu tiên thôi miên nạn nhân của chúng. Chúng trở nên bị tê liệt
tới mức chúng có thể bị ăn. Đây là sự trùng hợp ngẫu nhiên khác mà Gurdjieff
đùa vui. Các nhà thơ, những người điên, nhà thẩm mĩ, nhà tư tưởng, tất cả bị
thôi miên bởi trăng. Cái gì đó phải có đó. Con người phải là thức ăn.
Bạn có thể chơi với ý
tưởng này. Với tâm trí đầy sáng tạo như tâm trí của Gurdjieff, mọi sự liên tục
rơi vào trong hình mẫu logic. Gurdjieff là thiên tài có thể để mọi thứ vào theo
cách chúng dường như là logic, hợp lí, có nghĩa, không thành vấn đề chúng là ngớ
ngẩn thế nào. Ông ấy đã mặc nhiên công nhận lí thuyết này và thế rồi tưởng tượng
của ông ấy đã có khả năng tìm ra nhiều kết nối, nhiều bằng chứng.
Mọi người tạo ra hệ
thống đều dùng logic để bóp méo, để chứng minh quan điểm của mình. Mọi người
làm ra hệ thống! Những người muốn vẫn còn với chân lí không thể tạo ra hệ thống.
Chẳng hạn, tôi không bao giờ có thể tạo ra hệ thống được vì, với tôi, chính nỗ
lực này là sai. Tôi chỉ có thể là mảnh mẩu trong điều tôi nói, không đầy đủ. Sẽ
có kẽ hở, kẽ hở không thể bắc cầu được. Với tôi, bạn sẽ phải nhảy từ quan điểm
này sang quan điểm tiếp.
Hệ thống có thể được
tạo ra rất dễ dàng bởi vì kẽ hở có thể được lấp đầy bằng tưởng tượng. Thế thì
toàn thể sự việc trở thành rất cân đối và rõ nét, logic. Nhưng khi nó trở thành
logic, nó đi ngày càng xa hơn khỏi nguồn tồn tại.
Bạn càng biết nhiều,
bạn càng cảm thấy rằng có kẽ hở mà không thể được lấp đầy. Sự tồn tại không bao
giờ có thể là nhất quán, không bao giờ. Hệ thống cần là nhất quán, nhưng bản
thân sự tồn tại không bao giờ là nhất quán. Cho nên không hệ thống nào đã bao
giờ có thể giải thích được nó.
Bất kì khi nào một
người tạo ra hệ thống để giải thích sự tồn tại - ở Ấn Độ, ở Hi Lạp, ở Trung Quốc
- người đó đã tạo ra trò chơi. Nếu bạn chấp nhận bước đầu tiên là đúng, thế thì
toàn thể hệ thống làm việc hoàn hảo, nhưng nếu bạn không chấp nhận bước đầu
tiên, toàn thể dinh thự sụp đổ. Toàn thể dinh thực là bài tập trong tưởng tượng.
Nó là tốt, có tính thơ ca, đẹp. Nhưng một khi hệ thống nhấn mạnh rằng phiên bản
của nó về sự tồn tại là chân lí tuyệt đối, nó trở thành bạo hành và có tính phá
huỷ. Những hệ thống chân lí này là thơ ca. Chúng là đẹp, nhưng chúng chỉ là thơ
ca. Nhiều kẽ hở đã được lấp đầy bởi tưởng tượng.
Gurdjieff đã chỉ ra
những mảnh mẩu nào đó của chân lí, nhưng bởi vì dễ dàng thế để tựa một lí thuyết
trên một hay hai mảnh, ông ấy đã lắp ghép nhiều mảnh lại. Thế rồi ông ấy cố làm
những mảnh mẩu này thành một hệ thống cố kết. Ông ấy bắt đầu rót đầy các kẽ hở.
Nhưng các kẽ hở này càng được lấp vào, thực tại càng bị mất đi. Và chung cuộc,
toàn thể hệ thống sụp đổ vì những thứ được lấp vào trong các kẽ hở.
Người được say mê với
nhân cách của thầy giáo có thể không trở nên nhận biết về những kẽ hở trong lí
thuyết của thầy giáo, trong khi những người không say mê sẽ chỉ thấy các kẽ hở
và không thấy các mảnh của chân lí. Với những người đi theo ông ấy, Phật là Phật,
người chứng ngộ - nhưng với những người khác ông ấy tạo ra mơ hồ vì họ chỉ thấy
các kẽ hở. Nếu bạn nối mọi kẽ hở lại với nhau nó trở thành có tính phá huỷ,
nhưng nếu bạn nối mọi mảnh chân lí lại với nhau, nó có thể trở thành nền móng
cho biến đổi của bạn.
Chân lí nhất định là
chắp vá. Nó là vô hạn tới mức với tâm trí hữu hạn bạn không bao giờ có thể nắm
được cái toàn thể. Và nếu bạn nhấn mạnh vào việc cố có được cái toàn thể, bạn sẽ
làm mất tâm trí bạn, bạn sẽ siêu việt trên tâm trí của bạn. Nhưng nếu bạn tạo
ra hệ thống, bạn sẽ không bao giờ làm mất tâm trí của bạn, vì thế thì tâm trí của
bạn rót vào trong các kẽ hở. Hệ thống trở thành rõ ràng và đẹp; nó trở thành
nguy nga, hợp lí, hiểu được, nhưng không bao giờ là bất kì cái gì thêm nữa. Và
cái gì đó thêm nữa được cần tới: lực, năng lượng để biến đổi bạn. Nhưng lực đó
chỉ có thể tới qua những thoáng nhìn chắp vá.
Tâm trí tạo ra nhiều
hệ thống thế, nhiều phương pháp thế. Nó nghĩ, "Nếu mình bỏ sự sống mình
đang trải qua, cái gì đó sâu hơn sẽ được tìm thấy." Điều này là ngớ ngẩn.
Nhưng tâm trí liên tục nghĩ rằng ở đâu đó trên Tây Tạng, ở đâu đó tại Núi Tu
Di, ở đâu đó, "thứ thật" phải đang xảy ra. Tim đang ở trong xung đột:
làm sao đi tới đó? Làm sao đi vào tiếp xúc với các thầy, người đang làm việc ở
đó? Tâm trí bao giờ cũng tìm cái gì đó ở đâu đó, không bao giờ vì cái gì đó ở
đây và bây giờ. Tâm trí không bao giờ ở đây. Và từng lí thuyết hấp dẫn mọi người:
"Trên Núi Tu Di, điều thực đang xảy ra ngay bây giờ!
Đi tới đó đi, ở trong
tiếp xúc với các thầy ở đó, và mình sẽ được biến đổi."
Đừng là nạn nhân của
những điều như vậy. Cho dù chúng có cơ sở nào đó, đừng đổ vì chúng. Ai đó có thể
nói với bạn về cái gì đó là thực, nhưng lí do cho việc hấp dẫn của bạn là sai.
Cái thực là ở đây và bây giờ; nó ở cùng với bạn bây giờ. Cứ làm việc trên bản
thân bạn đi. Ngay cả khi người ta đã đi tới mọi Núi Tu Di, người ta vẫn phải quay
lại bản thân người ta. Chung cuộc, người ta tìm ra rằng Núi Tu Di là ở đây, Tây
Tạng là ở đây: "Ở đây, bên trong mình. Và mình đã từng lang thang và lang
thang mọi nơi..."
Hệ thống càng hợp lí,
nó càng rạn vỡ ra, và cái gì đó bất hợp lí phải được đưa vào. Nhưng khoảnh khắc
bạn đưa yếu tố bất hợp lí vào, tâm trí bắt đầu tan vỡ. Cho nên đừng lo nghĩ về
hệ thống. Cứ lấy cú nhảy vào trong ở đây và bây giờ.
0 Đánh giá