Chương 2. Không không

A, Cái Này - Osho

Bài nói về Thiền

Chương 2. Không không

Câu hỏi thứ nhất

Osho ơi,

Trong câu hỏi "Tôi là ai?" "Tôi" ngụ ý cái gì? Nó có nghĩa là điều bản chất của cuộc sống không?

Hermann Sander,

"Tôi là ai?" không thực sự là câu hỏi vì nó không có câu trả lời cho nó; nó là không thể trả lời được. Nó là phương cách, không phải là câu hỏi. Nó được dùng như mật chú. Khi bạn thường xuyên hỏi bên trong, "Tôi là ai? Tôi là ai?" bạn không chờ đợi câu trả lời. Tâm trí bạn sẽ cung cấp nhiều câu trả lời; tất cả những câu trả lời đó đều phải bị bác bỏ. Tâm trí bạn sẽ nói, "Mình là bản chất của cuộc sống. Mình là linh hồn vĩnh hằng. Mình là thiêng liêng," vân vân và vân vân. Tất cả những câu trả lời đó đều phải bị bác bỏ: neti neti - người ta phải liên tục nói, "Không cái này không cái nọ."

Khi bạn phủ nhận mọi câu trả lời có thể mà tâm trí có thể cung cấp và nghĩ ra, khi câu hỏi này còn lại tuyệt đối không thể trả lời được, phép màu xảy ra: đột nhiên câu hỏi này cũng biến mất. Khi mọi câu trả lời đã bị bác bỏ, câu hỏi không có chỗ tựa, không có hỗ trợ bên trong để đứng thêm nữa. Nó đơn giản rơi tõm, nó sụp đổ, nó biến mất.

Khi câu hỏi cũng biến mất, thế thì bạn biết. Nhưng việc biết đó không phải là câu trả lời: nó là kinh nghiệm có tính tồn tại. Không cái gì có thể được nói về nó, hay bất kì cái gì được nói đều sẽ sai. Nói bất kì cái gì về nó đều làm sai lạc nó. Nó là điều huyền bí tối thượng, không diễn đạt được, không xác định được. Không lời nào là đủ thích hợp để mô tả nó. Ngay cả cụm từ "điều bản chất của cuộc sống" cũng không thích hợp; ngay cả "Thượng đế" cũng không thích hợp. Không cái gì là thích hợp để diễn đạt nó; chính bản chất của nó là không thể diễn đạt được.

Nhưng bạn biết. Bạn biết đích xác cách thức hạt mầm biết cách mọc lên - không như giáo sư biết về hoá học hay vật lí hay địa lí hay lịch sử, mà như nụ biết cách mở ra trong ánh mặt trời buổi sáng sớm. Không như tu sĩ biết về Thượng đế; ông ta cứ biết về và về, ông ta biết loanh quanh và loanh quanh.

Tri thức là nói quanh co; việc biết là xuyên thấu trực tiếp. Nhưng khoảnh khắc bạn xuyên thấu trực tiếp vào trong sự tồn tại, bạn biến mất như một thực thể tách rời. Bạn không còn nữa. Khi người biết không còn nữa thế thì việc biết hiện hữu. Và việc biết không phải là về cái gì đó - bạn là bản thân việc biết.

Cho nên tôi không thể nói được, Sander, "tôi" ngụ ý gì trong câu hỏi "Tôi là ai?" Nó không ngụ ý cái gì! Nó chỉ là phương cách để dẫn bạn vào trong cái không biết, để dẫn bạn vào chỗ chưa được thăm dò, dẫn bạn vào trong cái không sẵn có cho tâm trí. Nó là chiếc kiếm để chặt đi chính gốc rễ của tâm trí, để cho chỉ im lặng của vô trí còn lại. Trong im lặng đó không có câu hỏi, không có câu trả lời, không có người biết, không có cái được biết, mà chỉ có việc biết, chỉ có việc kinh nghiệm.

Đó là lí do tại sao các nhà huyền môn dường như trong khó khăn thế để diễn đạt nó. Nhiều người trong số họ vẫn còn im lặng từ nhận biết rằng bất kì cái gì bạn nói đều sẽ đi sai; khoảnh khắc bạn nói nó, nó sai liền. Những người đã nói, họ đã nói với điều kiện: "Đừng bám vào lời của chúng tôi."

Lão Tử nói: "Đạo, một khi được mô tả, không còn là Đạo thực nữa." Khoảnh khắc bạn nói cái gì đó về nó, bạn đã làm sai lạc nó, bạn đã phản bội nó. Nó là việc biết thân thiết thế, không thể nào trao đổi được.

"Tôi là ai?" vận hành như chiếc kiếm chặt qua mọi câu trả lời mà tâm trí có thể xoay xở. Thiền nhân sẽ nói nó là công án, cũng như các công án khác. Có nhiều công án, công án nổi tiếng. Một công án là: "Tìm ra mặt nguyên thuỷ của ông." Và đệ tử hỏi thầy, "Mặt nguyên thuỷ là gì?" Và thầy nói, "Mặt mà ông có trước khi bố mẹ ông được sinh ra."

Và bạn bắt đầu suy ngẫm về điều đó: "Mặt nguyên thuỷ của mình là gì?" Một cách tự nhiên, bạn phải phủ nhận mọi mặt của bạn. Nhiều mặt sẽ bắt đầu trồi lên: mặt thời thơ ấu, khi bạn còn trẻ, khi bạn trở nên trung niên, khi bạn trở nên già, khi bạn mạnh khoẻ, khi bạn ốm yếu... Mọi loại mặt sẽ xếp thành hàng. Chúng sẽ diễu qua trước mắt bạn lớn tiếng đòi, "Tôi là mặt nguyên thuỷ." Và bạn phải liên tục bác bỏ.

Khi tất cả các mặt đã bị bác bỏ và tính trống rỗng còn lại, bạn đã tìm ra mặt nguyên thuỷ. Tính trống rỗng là mặt nguyên thuỷ. Số không là kinh nghiệm tối thượng. Tính không - hay chính xác hơn tính không có gì - là mặt nguyên thuỷ của bạn.

Hay một công án nổi tiếng khác là: "Tiếng vỗ tay của một bàn tay." Thầy nói với đệ tử, "Đi và nghe tiếng vỗ tay của một bàn tay." Bây giờ đây là sự ngớ ngẩn tài tình: một bàn tay không thể vỗ được và không có việc vỗ không thể có âm thanh. Thầy biết điều đó, đệ tử biết điều đó. Nhưng khi thầy nói, "Đi và suy ngẫm về nó đi," đệ tử phải tuân theo.

Anh ta bắt đầu làm nỗ lực để nghe âm thanh của tiếng vỗ tay của một bàn tay. Nhiều âm thanh tới tâm trí anh ta: tiếng chim hót, tiếng nước chảy... Anh ta chạy xô ngay lại thầy; anh ta nói, "Tôi đã nghe thấy nó! Tiếng nước chảy đấy - đấy chẳng phải là tiếng vỗ tay của một bàn tay đó sao?"

Và thầy cốc cho anh ta một cú rõ đau vào đầu và thầy nói, "Ngu vừa vừa chứ! Quay về, suy ngẫm thêm đi!"

Và anh ta liên tục suy ngẫm, và tâm trí cứ cung cấp những câu trả lời mới: "Tiếng gió thoảng qua rặng thông - chắc chắn đây là câu trả lời." Anh ta vội vã thế! Mọi người đều trong vội vã thế. Bồn chồn anh ta chạy xô về cửa nhà thầy, hơi chút e ngại, sợ sệt nữa, nhưng có thể đây là câu trả lời...

Và thậm chí trước khi anh ta nói ra cái gì thầy đã đánh anh ta rồi! Anh ta rất phân vân và anh ta nói, "Thế này thì quá thể! Tôi thậm chí đã thốt ra lời nào đâu, vậy làm sao tôi có thể sai được? Và sao thầy đánh tôi?"

Thầy nói, "Vấn đề không phải là liệu ông đã thốt ra cái gì đó hay không. Ông đã tới với câu trả lời - điều đó là đủ bằng chứng rằng ông phải sai. Khi ông đã thực sự tìm thấy nó ông sẽ không tới; sẽ không có nhu cầu. Ta sẽ tới ông."

Đôi khi nhiều năm trôi qua, và thế rồi một hôm điều đó xảy ra, không có câu trả lời. Đầu tiên đệ tử biết rằng không có câu trả lời cho nó, nhưng đó chỉ là việc biết về trí tuệ. Bây giờ anh ta biết từ chính cốt lõi của mình: "Không có câu trả lời!" Mọi câu trả lời đều đã bay hơi.

Và dấu hiệu chắc chắn rằng mọi câu trả lời đã bay hơi chỉ là một: khi câu hỏi cũng bay hơi. Bây giờ anh ta ngồi im lặng không làm gì, thậm chí không suy ngẫm. Anh ta đã quên câu hỏi: "Tiếng vỗ tay của một bàn tay là gì?" Nó không còn đó nữa. Nó là im lặng thuần khiết.

Và có những cách thức... có những con đường bên trong tồn tại giữa thầy và đệ tử. Và bây giờ thầy chạy xô tới đệ tử. Thầy gõ cửa nhà đệ tử. Thầy ôm choàng lấy đệ tử và nói, "Vậy là nó đã xảy ra? Đây là nó! Không câu trả lời, không câu hỏi: đây là nó. A, cái này!"

Câu hỏi thứ hai

Osho ơi,

Tôi cảm thấy cuộc sống là rất chán. Tôi phải làm gì?

Brij Mohan,

Như nó vậy, bạn đã làm đủ rồi. Bạn đã làm cho cuộc sống thành chán - thành tựu nào đó rồi! Cuộc sống là điệu vũ của cực lạc thế và bạn đã thu nó lại thành chán. Bạn đã làm phép màu! Bạn còn muốn làm cái gì nữa? Bạn không thể làm được cái gì lớn hơn điều này. Cuộc sống và việc chán sao? Bạn phải có năng lực mênh mông để bỏ qua cuộc sống.

Mới hôm nọ tôi đã nói cho bạn rằng dốt nát nghĩa là năng lực bỏ qua. Bạn phải bỏ qua chim, cây, hoa, người. Bằng không, cuộc sống là đẹp mênh mông, đẹp một cách ngớ ngẩn tới mức nếu bạn có thể nhìn nó như nó vậy, bạn sẽ không bao giờ dừng cười. Bạn sẽ liên tục cười khúc khích - ít nhất ở bên trong.

Cuộc sống là không chán, nhưng tâm trí là chán. Và chúng ta tạo ra tâm trí như vậy, tâm trí mạnh mẽ, như bức Trường Thành Trung Quốc quanh bản thân chúng ta, tới mức nó không cho phép cuộc sống đi vào trong chúng ta. Nó làm gián đoạn chúng ta với cuộc sống. Chúng ta trở nên bị cô lập, bị bao bọc, không có cửa sổ. Sống đằng sau bức tường nhà tù bạn không thấy mặt trời buổi sáng, bạn không thấy chim đang tung cánh, bạn không thấy bầu trời trong đêm đầy sao. Và, tất nhiên, bạn bắt đầu nghĩ rằng cuộc sống là chán. Kết luận của bạn là sai. Bạn ở trong không gian sai; bạn đang sống trong hoàn cảnh sai.

Bạn phải là người tôn giáo, Brij Mohan, vì để làm cho cuộc sống thành chán người ta phải có tính tôn giáo; người ta phải rất có tính học giả. Người ta phải biết Ki tô giáo, Hindu giáo, Hồi giáo. Người ta phải học nhiều từ Veda và Koran và Kinh Thánh. Bạn phải có được thông tin rất nhiều. Người có quá nhiều thông tin, quá thông thái, sẽ tạo ra bức tường lời dầy - những lời vô tích sự, những lời trống rỗng - quanh bản thân mình tới mức người đó trở nên không có năng lực thấy cuộc sống.

Tri thức là rào chắn với cuộc sống.

Gạt sang bên tri thức của bạn đi! Và thế rồi nhìn bằng con mắt trống rỗng... và cuộc sống là điều ngạc nhiên thường xuyên. Và tôi không nói về cuộc sống thiêng liêng nào đó - cuộc sống bình thường là phi thường thế. Trong những sự vụ nhỏ bạn sẽ thấy sự hiện diện của Thượng đế - trẻ khúc khích, chó sủa, công múa. Nhưng bạn không thể thấy được nếu mắt bạn bị che bởi tri thức. Người nghèo nhất trên thế gian là người sống đằng sau tấm màn tri thức.

Người nghèo nhất là những người sống qua tâm trí. Người giầu nhất là những người đã mở cửa sổ của vô trí và đã tiếp cận tới cuộc sống bằng vô trí.

Brij Mohan, đây không chỉ là kinh nghiệm của bạn; bạn không một mình trong nó. Thực ra, đa số mọi người sẽ đồng ý với bạn. Họ không tìm ra được điều ngạc nhiên nào ở bất kì đâu. Và từng khoảnh khắc đều có hết ngạc nhiên nọ tới ngạc nhiên kia vì cuộc sống không bao giờ như cũ; nó thay đổi thường xuyên, và nó lấy những lối rẽ không thể dự đoán được thế. Làm sao bạn có thể vẫn còn không bị ảnh hưởng bởi chính sự ngạc nhiên về nó? Cách duy nhất để vẫn còn không bị ảnh hưởng là bám lấy quá khứ của bạn, bám lấy kinh nghiệm của bạn, tri thức của bạn, kí ức của bạn, tâm trí của bạn. Thế thì bạn không thể thấy được cái đang đó; bạn liên tục bỏ lỡ hiện tại.

Bỏ lỡ hiện tại và bạn sống trong chán chường. Ở trong hiện tại và bạn sẽ ngạc nhiên rằng không có chán chút nào. Bắt đầu bằng việc nhìn quanh một chút giống như đứa trẻ đi. Lại là đứa trẻ lần nữa! Đó là điều thiền tất cả là gì: lại là đứa trẻ lần nữa - việc tái sinh, lại hồn nhiên, không việc biết. Đó là điều chúng ta đã nói hôm nọ. Thầy nói: Không việc biết là điều thân thiết nhất.

Vâng, bạn phải trở nên xa lại với cuộc sống, do đó mới chán. Bạn đã quên người bạn thân thiết, điều thân thiết. Bạn không còn được bắc cầu. Tri thức vận hành như bức tường; hồn nhiên vận hành như chiếc cầu.

Bắt đầu có vẻ giống như đứa trẻ lần nữa đi. Ra bãi biển và lại bắt đầu nhặt vỏ sò. Nhìn đứa trẻ nhặt vỏ sò mà xem - dường như nó đã tìm ra mỏ kim cương. Nó xúc động thế! Nhìn đứa trẻ đang làm lâu đài cát và nó bị cuốn hút làm sao, hoàn toàn bị mất hút, dường như không có gì quan trọng hơn việc làm lâu đài cát. Nhìn đứa trẻ tung tăng đuổi bướm... và lại là đứa trẻ lần nữa. Bắt đầu đuổi theo bướm lần nữa đi. Làm lâu đài cát, nhặt vỏ sò.

Đừng sống dường như bạn biết rồi. Bạn chả biết gì! Mọi điều bạn biết đều về và về. Khoảnh khắc bạn biết cái gì đó, chán biến mất. Việc biết là cuộc phiêu lưu tới mức chán không thể tồn tại được. Với tri thức tất nhiên nó có thể tồn tại; với việc biết nó không thể tồn tại.

Và để tôi nhắc bạn: tôi không nói về tri thức thiêng liêng nào đó, tri thức bí truyền nào đó; tôi đơn giản nói về cuộc sống này. Cứ nhìn quanh với chút ít sáng tỏ hơn, với chút ít trong suốt hơn... và cuộc sống thật vui nhộn!

Một cửa hàng trong trung tâm thành phố trưng tấm biển trong ô kính bầy hàng có viết: Buy American. Được in bằng chữ nhỏ ở dưới đáy là: Made in Japan.

Cứ bắt đầu nhìn quanh cẩn thận hơn một chút.

Một người Đức trong vùng Xô viết báo cáo với cảnh sát rằng con vẹt của anh ta bị mất. Anh ta được hỏi liệu con vẹt có nói không.

"Có chứ," anh ta đáp, "nhưng bất kì ý kiến chính trị nào nó bày tỏ đều chỉ là riêng của nó."

Molly, bẩy mươi chín tuổi, phàn nàn về việc phồng bụng và đau cho bác sĩ. Bác sĩ khám kĩ lưỡng cho bà ấy, cho bà ấy trải qua một loạt xét nghiệm phòng thí nghiệm, và rồi công bố kết quả.

"Sự kiện rõ ràng, thưa bà," người ngành y nói, "là ở chỗ bà mang thai."

"Điều đó là không thể được!" Molly nói. "Tại sao, tôi bẩy mươi chín rồi và chồng tôi, mặc dầu ông ấy vẫn còn làm việc, đã tám sáu rồi!"

Bác sĩ cứ khăng khăng, thế là bà mẹ tương lai già cả kéo điện thoại bàn của bác sĩ và quay số văn phòng của chồng bà ấy. Khi ông ấy ở đầu dây nói, bà ấy quát lên, "Ông là đồ dê già, ông đã làm cho tôi mang thai!" "Xin bà," ông già nói giọng run run, "ai nói bà gọi điện thế?"

Câu hỏi thứ ba

Osho ơi,

Tôi biết thầy muốn tất cả chúng tôi tự mình tống khứ đi bản ngã và tâm trí của chúng tôi, và trong trường hợp của tôi, tôi biết rằng điều này là rất cần thiết, nhưng với những người trong chúng tôi, người sẽ quay trở về phương Tây, việc thiếu vắng toàn bộ tâm trí hay bản ngã chẳng lẽ không làm cho cuộc sống thêm khó khăn sao?

Prem Joyce,

Khi tôi nói, "bỏ bản ngã, bỏ tâm trí," tôi không ngụ ý rằng bạn không thể dùng tâm trí thêm nữa. Thực ra, khi bạn không níu bám lấy tâm trí bạn có thể dùng nó theo cách tốt hơn nhiều, hiệu quả hơn nhiều, vì năng lượng đã tham gia vào trong níu bám trở thành sẵn có. Và khi bạn không liên tục trong tâm trí, hai mươi bốn giờ một ngày trong tâm trí, tâm trí cũng có chút thời gian nghỉ ngơi.

Bạn có biết không? - ngay cả kim loại cũng cần nghỉ ngơi, ngay cả kim loại cũng bị mệt. Vậy nói gì về cơ chế tinh vi này của tâm trí? Nó là cái máy tinh tế nhất trên thế giới. Trong hộp sọ nhỏ thế bạn đang mang một cái máy tính sinh học phức tạp tới mức không máy tính nào do con người làm ra có năng lực cạnh tranh được với nó. Các nhà khoa học nói riêng một bộ não của con người có thể chứa mọi thư viện của cả thế giới và vậy mà vẫn sẽ có đủ không gian để chứa thêm nữa.

Và bạn liên tục dùng nó - một cách vô dụng, không cần thiết! Bạn đã quên cách tắt nó đi. Trong bẩy mươi, tám mươi năm nó vẫn còn bật, làm việc, làm việc, mệt mỏi. Đó là lí do tại sao mọi người mất thông minh: bởi lí do đơn giản là chúng mệt mỏi thế. Nếu tâm trí có thể có chút nghỉ ngơi, nếu bạn có thể bỏ tâm trí một mình trong vài giờ mỗi ngày, nếu thỉnh thoảng bạn có thể cho tâm trí ngày nghỉ, nó sẽ được làm khoẻ lại; nó sẽ đi ra còn thông minh hơn, hiệu quả hơn, khéo léo hơn.

Cho nên tôi không nói rằng bạn không dùng tâm trí của bạn, nhưng đừng bị tâm trí dùng. Ngay bây giờ tâm trí là người chủ và bạn chỉ là nô lệ.

Thiền làm cho bạn thành người chủ và tâm trí trở thành nô lệ. Và nhớ cho: tâm trí như người chủ là nguy hiểm vì, sau rốt, nó là cái máy; nhưng tâm trí như nô lệ lại cực kì có ý nghĩa, hữu dụng. Cái máy nên vận hành như cái máy, không như người chủ. Ưu tiên của chúng ta tất cả đang bị lộn ngược - tâm thức của bạn nên là người chủ.

Cho nên bất kì khi nào bạn muốn dùng nó, ở phương Đông hay ở phương Tây - tất nhiên bạn sẽ cần nó ở bãi chợ - dùng nó đi! Nhưng khi bạn không cần nó, khi bạn đang nghỉ ở nhà bên cạnh bể bơi hay vườn nhà bạn, không có nhu cầu. Gạt nó sang bên. Quên hết tất cả về nó! Thế thì chỉ hiện hữu.

Và cùng điều đó là hoàn cảnh với bản ngã. Đừng bị đồng nhất với nó, có vậy thôi. Nhớ rằng bạn là một phần của cái toàn thể; bạn không tách rời khỏi nó.

Điều đó không có nghĩa là nếu ai đó ăn trộm từ nhà bạn, bạn đơn giản đứng nhìn - vì bạn chỉ là một phần của cái toàn thể và kẻ kia cũng là một phần của cái toàn thể, cho nên cái gì sai? Và ai đó đang lấy tiền từ túi bạn, cho nên không có vấn đề gì - tay người khác cũng là tay bạn như tay người đó! Tôi không nói điều đó.

Nhớ rằng bạn là một phần của cái toàn thể để cho bạn có thể thảnh thơi, hội nhập; thỉnh thoảng bạn có thể hoàn toàn bị nhận chìm trong cái toàn thể. Và điều đó sẽ cho bạn lại hoạt động. Cội nguồn không hề cạn của cái toàn thể sẽ trở thành sẵn có cho bạn. Bạn sẽ đi ra khỏi nó được làm tươi tắn lại; bạn sẽ đi ra khỏi nó được tái sinh, lại như đứa trẻ, đầy niềm vui, truy hỏi, phiêu lưu, cực lạc.

Đừng bị đồng nhất với bản ngã, mặc dầu, khi có liên quan tới thế giới, bạn phải vận hành như một bản ngã - điều đó chỉ là tiện dụng! Bạn phải dùng từ "tôi" - dùng từ "tôi" đi, nhưng nhớ rằng nó chỉ là từ thôi. Nó có tiện dụng nào đó, và không có nó cuộc sống sẽ trở thành không thể được. Nếu bạn thôi dùng từ "tôi" hoàn toàn, cuộc sống sẽ trở thành không thể được. Chúng ta biết các cái tên chỉ là tiện dụng, không ai được sinh ra mà có tên. Nhưng tôi không nói bỏ tên và vứt hộ chiếu của bạn xuống sông. Thế thì bạn sẽ bị lâm vào rắc rối! Bạn cần cái tên; cái đó là sự cần thiết vì bạn sống với nhiều người thế.

Nếu bạn một mình trên thế giới, thế thì tất nhiên không có nhu cầu mang hộ chiếu. Nếu bạn một mình... chẳng hạn, nếu thế chiến thứ ba xảy ra và Joyce bị bỏ lại một mình, thế thì sẽ không cần mang hộ chiếu; bạn có thể vứt nó bất kì chỗ nào. Thế thì sẽ không có nhu cầu có cái tên nào. Cho dù bạn có một cái tên, nó sẽ là vô dụng - không ai đã bao giờ gọi bạn. Thế thì sẽ không có nhu cầu ngay cả dùng từ "tôi" vì "tôi" cần "người"; không có "người" cái "tôi" là vô nghĩa. Nó có nghĩa chỉ trong hoàn cảnh của người khác.

Cho nên đừng hiểu lầm tôi. Dùng bản ngã của bạn đi, nhưng dùng nó hệt như bạn dùng giầy của bạn và ô của bạn và quần áo của bạn. Khi trời mưa, dùng ô, nhưng không cứ mang nó một cách không cần thiết. Và đừng lên giường với chiếc ô, và đừng sợ rằng trong mơ trời có thể mưa... Ô có tiện dụng, cho nên dùng nó khi nó được cần; nhưng đừng trở nên bị đồng nhất với ô tới mức bạn không thể gạt nó sang bên được. Dùng giầy, dùng quần áo, dùng cái tên - chúng toàn là những tiện dụng, không phải thực tại.

Trong thế giới này, khi nhiều người thế có đó, chúng ta cần vài cái nhãn, vài kí hiệu, chỉ để đánh dấu, chỉ để chắc ai là ai.

Bạn hỏi tôi: Tôi biết thầy muốn tất cả chúng tôi tự mình tống khứ đi bản ngã và tâm trí của chúng tôi...

Tôi không nói "gạt bỏ"; tôi đơn giản nói là người chủ tâm trí của bạn. Tôi không bảo bạn là thiếu suy xét; tôi chỉ nói: đừng chỉ là tâm trí - bạn là nhiều hơn thế nhiều. Có ý thức vào! Thế thì tâm trí trở thành thứ nhỏ. Bạn có thể dùng nó bất kì khi nào được cần, và bất kì khi nào không được cần bạn có thể tắt nó đi.

Tôi đang dùng tâm trí khi tôi nói với bạn. Tâm trí phải được dùng; không có cách khác. Nhưng khoảnh khắc tôi đi vào phòng tôi, thế thì tôi không liên tục dùng nó - không có vấn đề gì. Thế thì tôi đơn giản im lặng. Với bạn tôi đang dùng ngôn ngữ, lời, nhưng khi tôi ở cùng bản thân tôi, không có nhu cầu về bất kì ngôn ngữ nào, về bất kì lời nào. Khi tôi được lắng đọng trong bản thân tôi và không có vấn đề về trao đổi, ngôn ngữ biến mất. Thế thì có một loại tâm thức khác toàn bộ.

Ngay bây giờ tâm thức của tôi đang tuôn chảy qua tâm trí, dùng cơ chế của tâm trí để tiếp cận bạn. Tôi có thể với tới bạn bằng tay tôi, nhưng tôi không phải là tay. Và khi tôi chạm vào bạn bằng tay tôi, tay chỉ là phương tiện; cái gì đó khác đang chạm vào bạn qua tay. Thân thể phải được dùng, tâm trí phải được dùng, bản ngã, ngôn ngữ, và đủ mọi loại các thứ phải được dùng. Và bạn được phép dùng chúng chỉ với một điều kiện: vẫn còn là người chủ.

Câu hỏi thứ tư

Osho ơi,

Hôm nọ thầy đã trả lời câu hỏi của tôi về yêu ba đàn bà. Vài điều đã nảy sinh kể từ đó. Ngay chỗ đầu tiên, tôi bỏ lỡ thầy vì tôi đã không có mặt trong bài nói mà ở trong vòng tay của người được chọn, điều lại hoá ra là chọn lựa xấu vì cô ấy chạy thẳng đi và vào vòng tay của ai đó khác sau khi cô ấy nhận ra rằng cô ấy được chọn. Thế rồi, mặc cho điều này, tâm xã nhỏ bé đã phát triển thành năm đàn bà bây giờ. Một đàn bà là địa ngục, nhưng nói gì về năm? Nhưng tôi có được chút ít giúp đỡ từ bạn bè tôi. Chẳng hạn, Hamid đã gợi ý tôi trở thành đồng dục nam và đã đề nghị tôi hẹn hò với anh ấy. Vivek gợi ý rằng tôi chờ cho tới khi có bẩy người. Nhưng, thưa Osho, trước khi tôi biến mất vào trong địa ngục thứ bẩy, tôi đã mất ba ki lô trọng lượng. Thầy đề nghị trả tiền cho tôi. Chúng ta không thể nói chuyện kinh doanh bây giờ được sao? Tôi thực sự ngụ ý điều đó!

Prem Aditya,

Một người thuyết giảng đang nghe một thanh niên tới thú tội. Giữa chừng ông ta dừng anh ta lại. "Đợi một phút, anh thanh niên," ông ta nói, "anh không thú tội' - anh đang khoe khoang'."

Bây giờ bạn đã bắt đầu khoe khoang đấy! Tôi biết hoàn toàn rõ... vì tôi đang trong tiếp xúc với ba người đàn bà của bạn nữa. Tôi cũng ngụ ý chuyện kinh doanh! Bạn không có năm đâu - bạn thậm chí đã mất ba rồi. Và hôm hay bạn ở đây vì chẳng có ai bạn có thể ở cùng được!

Hamid là hào phóng... nhưng, nhớ cho, anh ấy là người Iran!

Một hôm, trở về khi chế độ quân dịch vẫn còn hiệu lực Glascox nhận được một thông báo nhập ngũ. Anh ta báo cáo cho ban quân dịch và thú nhận rằng anh ta là người đồng dục.

"Đồng dục, hử?" một thành viên lẩm bẩm. "Anh nghĩ anh có thể giết người được không?"

"Ồ, có chứ," Glascox cười khúc khích, "nhưng điều đó tôi cần một lúc!"

Và để tôi làm cho bạn nhận biết rằng trước khi bạn có thể giết người Iran, người Iran sẽ giết bạn! Cho nên tránh Hamid ra - anh ấy hào phóng, nhưng tránh anh ấy ra! Anh ấy cũng mệt mỏi với đàn bà. Anh ấy vừa tới tách ra khỏi Divya, cho nên anh ấy phải cảm thấy đơn độc.

Và gợi ý của Vivek là rất bí truyền. Cô ấy đang trở nên hơi bí truyền, dần dần. Là trưởng nhóm lên đồng, cô ấy có nhiều người lên đồng bí truyền dưới cô ấy cho nên cô ấy biết vài con số bí truyền. Bẩy thực sự là nguy hiểm!

Và việc đoán của bạn là đúng: bẩy đàn bà sẽ đưa bạn xuống địa ngục thứ bẩy. Và đó là địa ngục cuối cùng, tảng đá đáy; bạn không thể rơi xuống thấp hơn điều đó. Vivek phải đã gợi ý điều đó để cho bạn rơi xuống đáy bạn bắt đầu vươn lên trở lại vì không có chỗ nào khác mà đi.

Và bạn nói bạn đã mất ba ki lô trọng lượng. Máy cân của bạn không làm việc tốt - bạn phải đã mất nhiều hơn!

Điều thực sự kì lạ tại sao đàn bà được gọi là phái yếu - họ không phải vậy. Đàn ông mới là phái yếu.

Danny phát hiện ra vợ mình không chung thuỷ và đi với anh chàng khác, cho nên anh ta đi tới vợ anh chàng này để nói cho cô ta về điều đó.

"Tôi biết điều chúng ta sẽ làm," cô ấy nói, "để chúng ta báo thù họ."

Thế là họ ra nhà nghỉ và báo thù cho họ.

Cô ấy nói, "Chúng ta báo thù nữa đi," và họ cứ thế báo thù, báo thù...

Chung cuộc Danny nói, "Báo thù đủ rồi - tôi không có cảm giác khó chịu nào còn lại."

Cẩn thận chút ít vào - đây chỉ mới là bắt đầu!

Một đôi thức dậy sau đêm đầu tiên của tuần trăng mật của họ. Cô ấy ngồi trên giường, nhìn vào chồng mình đang nằm trần truồng cạnh cô ấy, và nói với giọng ngạc nhiên, "Anh yêu ơi, chúng ta đã dùng nó tất cả trong một đêm à?"

Aditya, điều này xảy ra cho hầu hết mọi sannyasin mới lúc bắt đầu: tìm ra thật nhiều đàn bà ở đây anh ta phát rồ. Nhưng trong vòng vài tuần anh ta trở về với ý thức của mình, và thế rồi một quá trình đảo ngược toàn bộ bắt đầu. Ban đầu anh ta theo đuổi đàn bà; sau vài tuần đàn bà theo đuổi đàn ông và họ bắt đầu chạy trốn.

Nhiều đàn bà đã báo cáo cho tôi: "Cái gì đã xảy ra ở đây với sannyasin nam? Họ dường như không mấy quan tâm tới đàn bà. Họ không tiếp cận đàn bà, họ tránh đàn bà. Thay vì lấy bước khởi đầu, họ trốn mất - khoảnh khắc họ thấy một đàn bà theo đuổi họ, họ trốn mất."

Điều xảy ra trong thế giới thông thường là ở chỗ đàn ông có nhiều thứ để tưởng tượng, hoang tưởng, vì xã hội không cho phép bạn có nhiều quan hệ với đàn bà - chỉ một đàn bà. Và bạn bị mệt mỏi, bạn phát chán, và tâm trí bạn bắt đầu lang thang xung quanh. Và mọi đàn bà không thuộc vào bạn đều có vẻ cực kì đẹp, lộng lẫy - vì họ không sẵn có. Tâm trí bạn bắt đầu tưởng tượng, tâm trí bạn đi vào cuộc dạo chơi.

Ở đây điều đó khác toàn bộ. Tâm xã này sống trong tương lai bây giờ. Đó là cách nó sẽ diễn ra trên khắp thế giới sớm hay muộn. Tâm xã này báo trước một tâm thức mới, tâm thức được bắt rễ trong tự do. Mãi cho tới giờ bạn đã sống trong cảnh nô lệ sâu, nô lệ về tâm lí.

Khi bạn được tự do, lúc ban đầu bạn xô vào trong nó một cách điên dại. Bạn bắt đầu làm đủ mọi thứ mà bạn bao giờ cũng muốn làm nhưng bạn đã không được phép làm. Thế rồi chẳng mấy chốc mọi thứ lắng đọng. Bạn trở nên nhận biết rằng mọi đàn bà đều giống nhau cũng như mọi đàn ông đều giống nhau. Có thể có những khác biệt, nhưng chúng là ngoại vi. Ai đó có tóc đen và ai đó có tóc nâu và ai đó có mắt xanh và ai đó có mắt đen - chỉ khác biệt ngoại vi.

Nhưng khi bạn trở nên ngày một nhận biết hơn về nhiều người, khi bạn trở nên có quan hệ với nhiều người, một điều trở nên tuyệt đối rõ ràng cho bạn: rằng mọi đàn ông đều giống nhau - gần như giống nhau - mọi đàn bà cũng vậy. Thế rồi việc lắng đọng bắt đầu. Thế rồi bạn bắt đầu lắng đọng với một đàn bà, với một đàn ông, trong mối quan hệ thân thiết hơn.

Thân thiết đó là không thể được trong thế giới bên ngoài vì tâm trí bạn bao giờ cũng liên tục nghĩ rằng người đàn bà của bạn, người đàn ông của bạn, đã không có được cái mà người khác có. Và không có cách nào tìm ra chân lí. Ở đây cách thức là sẵn có; bạn có thể tìm ra chân lí. Và một khi chân lí được biết tới bạn bắt đầu lắng đọng với một người. Và việc lắng đọng này không bị bắt buộc; đây không phải là dàn xếp pháp lí. Bạn sẽ không bị trừng phạt nếu bạn tách ra; không ai ngăn cản bạn khỏi việc tách ra.

Nhưng, dầu vậy, bây giờ bạn bắt đầu một loại hành trình khác toàn bộ, cuộc hành hương mới của sự thân thiết, thân thiết không bị áp đặt. Và bây giờ bạn thấy rằng bạn càng muốn đi vào sâu hơn trong người khác, càng nhiều thời gian được cần tới, kiên nhẫn được cần tới, nhiều loại tình huống được cần tới.

Và việc xuyên thấu vật lí là dục, điều rất hời hợt bề ngoài. Xuyên thấu tâm lí là yêu, điều sâu sắc hơn nhiều, có ý nghĩa hơn nhiều, đẹp hơn nhiều, nhân bản hơn nhiều. Xuyên thấu thứ nhất có tính con vật, xuyên thấu thứ hai có tính con người. Và thế rồi có loại xuyên thấu thứ ba: khi hai tâm thức gặp gỡ, hội nhập, tan vào nhau. Tôi gọi điều đó là lời cầu nguyện.

Aditya, đi hướng tới lời cầu nguyện đi, vì chỉ lời cầu nguyện mới cho bạn mãn nguyện thực. Chỉ lời cầu nguyện mới làm cho bạn nhận biết về tính thiêng liêng của người khác, về tính thượng đế của người khác. Và thấy tính thượng đế của người khác, của người yêu của bạn, bạn sẽ trở nên nhận biết về tính thượng đế riêng của bạn.

Yêu là tấm gương. Mối quan hệ thực là tấm gương trong đó hai người yêu thấy mặt của nhau và nhận ra Thượng đế. Nó là con đường hướng tới Thượng đế.

Câu hỏi thứ năm

Osho ơi,

Tôi được sinh ra là người Anh và bạn tôi cũng thế! Có hi vọng gì không?

Vivek,

Không ai được sinh ra là người Anh cả. Đó là bệnh xảy ra về sau. Chúng ta học nó; nó không phải là bẩm sinh. Cũng giống như không ai được sinh ra là người Đức hay người Ấn Độ. Đây là những cấu trúc được áp đặt lên chúng ta về sau, sau khi sinh. Đây là cách thức xã hội để làm nô lệ hoá tinh thần của bạn, bản thể của bạn. Mọi xã hội đều áp đặt hình thái, qui tắc, qui chế nào đó. Mọi xã hội đều cho bạn hình dạng, hình tướng, khuôn mặt, mẽ ngoài.

Không ai là người Anh và không ai là người Đức và không ai là người Ấn Độ. Do đó các cấu trúc này có thể bị bỏ đi, người ta có thể tuộtt ra khỏi chúng.

Điều duy nhất được cần là nhận biết. Chúng ta vô nhận biết tới mức chúng ta trở thành một với cấu trúc, bị đồng nhất với nó. Chúng ta bắt đầu nghĩ rằng chúng ta là nó. Và đó là chỗ bệnh trở thành hiện tượng thường hằng; nó trở thành kinh niên. Bằng không, người ta có thể tuột ra khỏi việc là người Anh hay người Hindu hay người Mô ha mét giáo hay người cộng sản dễ dàng như con rắn tuồn ra khỏi bộ da cũ của nó và không bao giờ nhìn lại.

Thứ hai: không phải mọi người Anh đều là người Anh, không phải mọi người Đức đều là người Đức, không phải mọi người Ấn Độ đều là người Ấn Độ. Bạn có thể thấy vài người Ấn Độ ở đây - các sannyasin của tôi hay những người sẽ là sannyasin; họ không phải là người Ấn Độ. Họ đã tuột ra khỏi nhà tù Ấn Độ. Bây giờ, có nhiều người Đức ở đây, và khi tôi liên tục kể chuyện đùa chống lại người Đức họ cười thảnh thơi như bạn cười. Họ không cảm thấy bị tổn thương.

Khi tôi nói cái gì đó chống lại người Anh, những người Anh là những người sung sướng nhất. Họ sung sướng vì họ phải cảm thấy ghen tị của người Đức! Tôi liên tục đánh người Đức nhiều thế! Tôi có một góc mềm mại nào đó dành cho Haridas, Govinddas, vân vân - tôi liên tục đánh họ! Và người Anh phải cảm thấy mất mát chút ít, tụt lại sau!

Các sannyasin của tôi không thuộc vào giống nòi nào, không thuộc vào quốc gia nào, không thuộc vào tôn giáo nào. Đó là điều tính chất sannyas của tôi tất cả là gì: thoát ra khỏi mọi loại nhà tù, đơn giản trở thành con người; tuyên bố về tính vũ trụ của người ta, tuyên bố rằng "Toàn thể trái đất thuộc về chúng ta."

Khi các sannyasin tăng dần dần thành hàng triệu người, chúng ta sẽ tạo ra rắc rối. Khi tôi đã có đủ các sannyasin tôi sẽ bảo bạn, "Bây giờ bạn có thể đốt hộ chiếu của bạn và đi tự do từ nước này sang nước khác - vì tự do di chuyển là quyền tập ấm."

Điều này xấu thế, rằng bạn không thể đi được từ nước này sang nước khác một cách dễ dàng; họ tạo ra nhiều rào chắn thế. Khi bạn qua biên giới từ nước này sang nước khác, bạn lập tức trở nên nhận biết rằng bạn đã ở trong một nhà tù và bạn đang đi vào nhà tù khác. Nhà tù là lớn, cho nên khi bạn ở bên trong bạn không biết gì về nó.

Người không bao giờ rời khỏi Ấn Độ sẽ không nhận biết rằng người đó đang sống trong một nhà tù lớn, nhưng khi bạn rời khỏi nước này thế thì bạn biết điều đó khó thế nào: bạn bị hành hạ thế nào trong hàng giờ, bao nhiêu giấy tờ bạn phải điền vào, bao nhiêu thứ bạn phải làm trước khi bạn có thể bước qua biên giới. Thế thì bạn biết rằng đây là nhà tù. Và bạn phải làm cùng điều đó ở nước khác. Những nước này đều là những nhà tù lớn.

Niềm hi vọng là ở chỗ khi có vài triệu sannyasins, và chúng ta đã tạo ra đủ năng lượng mầu cam trên thế giới, chúng ta sẽ phá vỡ tất cả những rào chắn này.

Nhưng bao giờ cũng nhớ: không phải mọi người Đức đều là người Đức, không phải mọi người Anh đều là người Anh, không phải mọi người Ấn Độ đều là người Ấn Độ. Đó là niềm hi vọng duy nhất. Có vài người ở trong tù nhưng không là một phần của nó - chính chỉ là ngẫu nhiên mà họ được sinh ra ở Ấn Độ, ngẫu nhiên mà họ được sinh ra ở Anh; bằng không họ là những linh hồn tự do. Họ là niềm hi vọng thực cho nhân loại, niềm hi vọng thực cho tương lai.

Nhà thể thao người Anh này đã ở nước ngoài và trở về nhà mình mà không để ý. Trong khi bước qua hành lang với người quản gia, anh ta nhìn vào trong phòng ngủ và phát hiện ra vợ mình đang làm tình với một người lạ.

"Lấy ngay súng cho tôi!" anh ta ra lệnh cho người quản gia.

Trong vòng vài phút súng của anh ta đã được mang tới cho anh ta. Nâng súng lên và nhắm vào mục tiêu, anh ta bị người quản gia vỗ vai và thì thào, "Nếu tôi có thể nói như vậy, thưa ngài, xin nhớ cho ngài là nhà thể thao thực sự. Để cho anh ta lên!"

Bây giờ người quản gia không phải là người Anh, không chút nào! - có cảm giác khôi hài hơn.

Hai người Anh về nhà muộn trong đêm từ bữa tiệc đánh bài. Một người nói, "Tôi bao giờ cũng sợ khi tôi về nhà muộn từ đám tiệc như thế này. Tôi tắt động cơ xe từ nửa khối nhà cách nhà tôi và trượt dốc xe vào trong ga ra. Tôi cởi giầy ra và lẻn vào trong nhà. Tôi giữ yên tĩnh nhất có thể được, nhưng lúc nào cũng vậy, vào lúc tôi nằm vào giường, vợ tôi ngồi dậy và bắt đầu nhiếc móc tôi."

Người kia nói, "Anh có kĩ thuật sai rồi. Tôi không bao giờ gặp rắc rối gì. Tôi đột nhập vào ga ra, đóng sầm cửa, dậm mạnh chân đi vào nhà và gây ồn ào không thể chịu được. Thế rồi tôi lên tầng vào phòng ngủ, vỗ vào vợ và nói, 'Thế nào, con?' Cô ấy bao giờ cũng giả vờ cô ấy đang ngủ."

Câu hỏi thứ sáu

Osho ơi,

Không đam mê, không ghen, và yêu nhiều thế. Có thể chăng đau khổ này qua rồi?

Prem Turiya,

Đây là một trong những điều nền tảng nhất cần được ghi nhớ, và bạn sẽ phải thường xuyên nhận biết: bạn không thể coi như đương nhiên rằng khổ hết rồi. Nếu bạn coi nó như đương nhiên rằng khổ hết rồi, khổ sẽ quay trở lại theo cửa sau. Bạn phải thường xuyên tỉnh táo và nhận biết.

Vâng, trong khoảnh khắc không có ghen, không đam mê, và vậy mà nhiều yêu thế - một cách tự nhiên. Khi không có đam mê và không ghen, mọi năng lượng chuyển vào theo hướng của yêu. Nó là cùng năng lượng trở thành đam mê, trở thành ghen. Khi không có ghen, không có đam mê, mọi năng lượng là sẵn có cho hoa của yêu để nở ra. Nhưng đừng coi nó là đương nhiên sẵn có. Đừng nghĩ rằng khổ là hết mãi mãi.

Cuộc sống là tiến hoá liên tục và bạn phải thường xuyên tỉnh táo, bằng không bạn có thể rơi lại vào trong hình mẫu cũ rất dễ dàng. Và hình mẫu cũ cứ còn dai dẳng lâu thế, chúng đã trở nên được ăn sâu thế vào máu bạn, vào xương bạn, vào chính tuỷ bạn, tới mức một khoảnh khắc của vô ý thức và bạn trở lại. Bạn phải liên tục nhận biết.

Cái gì đó đẹp đang xảy ra... nhiều điều nữa sẽ xảy ra. Người ta chẳng bao giờ biết nhiều bao nhiêu nữa là có thể. Chúng ta không bao giờ nhận biết về tiềm năng của chúng ta chừng nào nó chưa trở thành thực tại.

Bạn đã thấy không gian đẹp của yêu không ghen. Đam mê là một loại sốt và nó tiêu thụ nhiều năng lượng. Sốt tự nhiên tiêu tốn năng lượng - và đam mê là sốt. Khi đam mê biến mất, từ bi nảy sinh. Và từ bi là mát. Đam mê là nóng, nó thiêu cháy bạn. Từ bi là mát - không lạnh, nhớ lấy. Hận thù là lạnh, thèm khát là nóng. Đích xác ở giữa hai điều này là trung bình vàng, không nóng không lạnh. Thế thì bạn ở trong trạng thái của ấm mát. Điều đó dường như rất ngược đời - ấm mát. Nó không nóng, nhưng nó ấm áp; nó không lạnh, nhưng nó mát mẻ.

Và hoa thực của yêu mở ra chỉ trong khí hậu đó của mát mẻ ấm áp. Mát mẻ ấm áp là khí hậu đúng cho hoa sen của yêu nở.

Nhưng đừng coi nó như đương nhiên có. Đừng bao giờ coi bất kì cái gì như đương nhiên có! Từng khoảnh khắc bạn phải chinh phục nó lặp đi lặp lại. Cuộc sống là cuộc chinh phục liên tục. Không phải là một lần cho tất cả nó được giải quyết và thế rồi bạn có thể rơi vào giấc ngủ và ở trong vô ý thức và không lo nghĩ nào còn lại. Lần nữa bạn sẽ trở lại trong cùng đường mòn.

Turiya, tôi sung sướng - tôi đã từng quan sát bạn. Bạn có vẻ vừa ấm và mát. Nó là quá trình không kết thúc. Tỉnh táo, quan sát vào. Đừng phá huỷ đoá hoa đẹp này đang lớn lên trong bạn.

Khi bạn có cái gì đó quí giá bạn phải nhận biết nhiều hơn. Khi bạn không có gì để mất bạn có thể vô ý thức, bạn có thể rơi vào giấc ngủ; không có vấn đề gì. Nhưng khi bạn có cái gì đó để mất - và đây là cái gì đó quí giá - phải ý thức nhiều hơn, phải tỉnh táo hơn. Bạn đã khám phá ra kho báu.

Câu hỏi thứ bẩy

Osho ơi,

Thông minh là gì?

Govindo,

Thứ nhất, biết rõ rằng trí tuệ không phải là thông minh. Có tính trí thức là có tính rởm; nó là thông minh giả vờ. Nó không phải là thực vì nó không phải là của bạn; nó được vay mượn. Thông minh là sự trưởng thành của tâm thức bên trong. Nó không liên quan gì tới tri thức, nó có cái gì đó liên quan với tính thiền.

Người thông minh không vận hành từ kinh nghiệm quá khứ của mình; người đó vận hành trong hiện tại. Người đó không phản ứng, người đó đáp ứng. Do đó người đó bao giờ cũng không thể dự đoán được; người ta không bao giờ có thể chắc chắn người đó sẽ làm gì.

Một người Cơ đốc giáo, một người Tin lành và một người Do Thái đang nói chuyện với một người bạn, người này nói anh ta vừa mới được cho sáu tháng để sống.

"Ông sẽ làm gì," anh ta hỏi người Cơ đốc giáo, "nếu bác sĩ cho ông sáu tháng để sống?"

"À!" người Cơ đốc giáo nói. "Tôi sẽ đem mọi của cải của tôi cho Nhà thờ, tham gia nhóm bạn đạo mọi chủ nhật, và nói 'Kính chào Đức Mẹ' đều đặn."

"Còn ông?" anh ta hỏi người Tin Lành.

"Tôi sẽ bán mọi thứ và đi chơi biển thế giới và có thời gian thú vị!"

"Còn ông?" anh ta hỏi người Do Thái.

"Tôi á? Tôi sẽ đến bác sĩ khác."

Đó là thông minh!

Janet, một thư kí nhanh nhẩu, đi khệnh khạng trong văn phòng của ông chủ. "Tôi có một số tin lành và một số tin dữ," cô ấy công bố.

"Đừng đùa, xin cô," ông chủ của cô ta nói. "Không phải là ngày báo cáo quí. Chỉ cần cho tôi tin lành."

"Được," cô gái tuyên bố. "Tin lành là ở chỗ ông không vô sinh."

Đây là thông minh!

Anh chồng bị xúc phạm phát hiện ra vợ mình trên giường với người đàn ông khác. "Nghĩa của việc này là gì?" anh ta hỏi. "Thằng cha này là ai?"

"Điều đó dường như là câu hỏi hợp lí," cô vợ nói, quay người qua. "Tên anh là gì?"

Đó là thông minh!

Xem tiếp Chương 3 - Quay về Mục lục

..............................