Read more
Sống Thiền - Osho
Bài nói về Thiền
Chương 9. Một
kí rưỡi lanh
Osho kính yêu
Một sư hỏi Tozan, "Phật là gì?"
Tozan nói, "Một kí rưỡi lanh."
Setcho nói:
Quạ vàng nhào xuống, thỏ bạc nhảy lên;
Tiếng vọng quay lại, trực tiếp và tự do.
Người phán xét Tozan qua lời hay câu của
ông ấy
Là rùa mù, lạc trong rãnh nước đơn độc.
Dư thừa bừng nở, xa hoa nở hoa,
Tre phương nam, cây phương bắc.
Người ta nhớ tới Riku Taifu và Chokei:
"Các ông không nên khóc, mà cười!"
E hèm!
Osho ơi,
Yaa-hoo!
Maneesha, đừng tìm bất kì cách
diễn đạt nào cho chân lí, Thiền đã phát triển một ngôn ngữ của riêng nó; do đó,
với logic thông thường nó có vẻ ngớ ngẩn. Nhưng những người có kinh nghiệm về bản
thể riêng của họ, tâm thức của họ, sẽ thấy rằng mặc dầu ngôn ngữ là ngớ ngẩn nó
tuyệt đối liên quan.
Trường hợp của Thiền là rất đặc
biệt, chẳng hạn "một cân rưỡi lanh" của Tozan.
Không thể nào nói kinh nghiệm về
việc là vị phật là gì, về được thức tỉnh là gì. Ngay cả trong cuộc sống thông
thường của bạn, bạn thức dậy mọi sáng, bạn đi ngủ mọi đêm; hàng nghìn đêm bạn
phải đã ngủ và hàng nghìn sáng bạn phải đã thức dậy - nhưng bạn có thể mô tả được
ngủ là gì không? Bạn không thể nói được, bạn không biết nó. Bạn có thể cho bất
kì lời giải thích nào về kinh nghiệm thức dậy buổi sáng không? Bạn đã biết nó
nhiều lần rồi; nó không phải là cái gì đó không biết với bạn. Nhưng dầu vậy,
khi phải đi tới diễn đạt nó, bạn đi tới đối đầu với một bức tưởng rất cứng rắn:
ngôn ngữ mà chúng ta dùng cho trao đổi đơn giản thất bại. Nhưng cái gì đó phải
được thực hiện. Câu hỏi đã được hỏi, và câu trả lời phải được cho và ngôn ngữ
không cho phép bất kì câu trả lời nào.
Trong tình huống như vậy Thiền
đã phát triển ngôn ngữ riêng của nó. Nó có thể bị phê phán dễ dàng, bị kết án,
được mô tả như điều ngớ ngẩn và bất hợp lí, nhưng điều đó không phải là rất
thông minh. Thông minh cần tìm ra cách để hiểu ngôn ngữ bất hợp lí của Thiền.
Một sư hỏi Tozan... Tozan là một
trong những thầy có ý nghĩa nhất, người đã sống một nghìn bốn trăm năm trước.
Ông ấy đang được hỏi, "Phật là gì?"
Từ 'phật' bắt nguồn từ tiếng Phạn,
nhưng bây giờ nó đã được tiếp quản bởi tiếng Trung Quốc, bởi tiếng Nhật Bản, bởi
lẽ đơn giản là họ không thể tìm được cái gì tương đương. Từ 'phật' nghĩa là tâm
thức ở đỉnh cao của nó. Điều đó nghĩa là gì - tâm thức ở đỉnh cao của nó?
Tozan nói... Bạn phải mong đợi
câu trả lời triết lí nào đó, câu trả lời có tính thượng đế học nào đó, câu giải
thích hợp lí nào đó, nhưng điều Tozan nói là, "Một kí rưỡi lanh."
Vào khoảnh khắc đó ông ấy phải
đang mang một kí rưỡi lanh. Trong khoảnh khắc đó ông ấy không thể chỉ ra được
cái gì khác; không có gì khác sẵn có khác hơn kí rưỡi lanh. Thực ra ông ấy đang
nói rằng câu hỏi là sai và nếu bạn hỏi câu hỏi sai bạn sẽ nhận được câu trả lời
sai. Nhưng ông ấy từ bi và lễ phép. Thay vì nói, "Ông ngốc ơi! Câu hỏi về
phật không phải là để được hỏi - nó là kinh nghiệm mà không có giải thích nào,
kinh nghiệm bên ngoài tâm trí." Có bản tính rất tốt bụng, thay vì nói rằng
bạn đang hỏi câu hỏi sai, ông ấy đơn giản cho một câu trả lời ngớ ngẩn:
"Một kí rưỡi lanh."
Trong khoảnh khắc đó việc đó chắc
phải đã đưa người hỏi tới cú choáng và cũng như sự xúc phạm - không chỉ với bản
thân người đó mà cả với Phật Gautam - nhưng người đó biết rằng Tozan không thể
xúc phạm hay làm giảm uy tín theo bất kì nghĩa nào tới Phật Gautam, vì với
Tozan xúc phạm Phật Gautam sẽ là xúc phạm bản thân ông ấy.
Câu trả lời của ông ấy là chỉ dẫn
rằng điều đó là không thể được đối với ngôn ngữ để chứa đựng kinh nghiệm này.
Nó gần giống như là, "Bất kì điều gì tôi nó sẽ không có giá trị gì nhiều
hơn một kí rưỡi lanh."
Cố thấy ra vấn đề này.
Tôi sẽ cho bạn một ví dụ, có lẽ
điều đó có thể giúp cho bạn...
Adolf Hitler đã thuyết phục một
trong những quốc gia văn minh, văn hoá, dũng cảm nhất rằng thất bại của nước Đức
trong cuộc thế chiến thứ nhất và mọi vấn đề của nước Đức đều là do người Do
Thái. Ban đầu mọi người cười: "Điều này là ngớ ngẩn! Người Do Thái chẳng
liên quan gì tới điều đó cả; ngược lại, họ đã cho nhiều tiền để đánh nhau hơn bất
kì ai khác, và làm cho họ chịu trách nhiệm..." Nhưng khi ai đó liên tục lặp
lại một điều nó trở thành chân lí. Mọi lời nói dối đều có thể trở thành gần như
thực; nó chỉ cần được lặp lại với lực giáo điều, có thẩm quyền.
Đó là toàn thể chiến lược của
Adolf Hitler. Ông ta không phải là con người của thông minh lớn lao, nhưng ông
ta đã làm cho toàn thể quốc gia bị thuyết phục rằng ông ta là đúng: "Nếu
người Do Thái bị loại bỏ mọi vấn đề sẽ được giải quyết."
Một hôm ông ta tới từ việc đi dạo
buổi sáng, ông ta gặp giáo sĩ trưởng của Berlin - sự trùng hợp ngẫu nhiên kì lạ.
Adolf Hitler hỏi giáo sĩ, "Ông nghĩ gì... cái gì gây ra thất bại của nước
Đức, tất cả các vấn đề của nó?"
Giáo sĩ trưởng nói: "Điều
đó rất đơn giản: xe đạp. Chừng nào ông chưa phá huỷ mọi xe đạp không có cơ hội
nào cho nước Đức đạt tới vinh quang của nó."
Adolf Hitler nói, "Ông đùa
sao? Ông đang nói cái loại vô nghĩa gì vậy? Làm sao xe đạp có thể chịu trách
nhiệm cho thất bại của nước Đức?"
Giáo sĩ trưởng nói, "Tôi
cũng định nói điều đó - làm sao người Do Thái có thể chịu trách nhiệm được? Và
nếu người Do Thái có thể chịu trách nhiệm thì cái gì sai trong xe đạp...?"
Câu trả lời này của Tozan là ngớ
ngẩn, nhưng bất kì câu trả lời nào cũng sẽ ngớ ngẩn. Cho nên bạn phải hiểu hoàn
cảnh của Thiền. Thực ra Tozan đã không trả lời, ông ấy đơn giản nói với người
này, "Đừng hỏi câu hỏi ngu xuẩn! Nhưng bởi vì lòng tốt của ta, ta không thể
gọi ông là ngu xuẩn được. Và mọi câu trả lời có thể đều sẽ có cùng phẩm chất
như một kí rưỡi lanh, điều ít nhất ngay bây giờ sẵn có trong tay ta. Ta có thể
chỉ nó cho ông."
Bằng câu trả lời của mình, ông ấy
đang làm mọi câu trả lời thành vô dụng.
Bình luận, Setcho nói:
Quạ vàng nhào xuống, thỏ bạc nhảy
lên;
Tiếng vọng quay lại, trực tiếp
và tự do.
Người phán xét Tozan qua lời
hay câu của ông ấy
Là rùa mù, lạc trong rãnh nước
đơn độc.
Dư thừa bừng nở, xa hoa nở hoa,
Tre phương nam, cây phương bắc.
Người ta nhớ tới Riku Taifu và
Chokei:
"Các ông không nên khóc,
mà cười!" E hèm!
Setcho đang nói rằng khi Quạ
vàng nhào xuống, hay thỏ bạc nhảy lên; tiếng vọng quay lại, trực tiếp và tự do.
Đó là phật: tiếng vọng. Người phán xét Tozan qua lời hay câu của ông ấy là rùa
mù, lạc trong rãnh nước đơn độc.
Đừng phán xét Tozan qua lời của
ông ấy; nhìn vào trong mắt ông ấy đi, cảm thấy điệu vũ trong tim ông ấy. Nhìn
vào vẻ duyên dáng và từ bi và tình yêu của con người này.
Trong bình luận của mình anh ta
nhắc tôi nhớ tới một sự cố với Riku Taifu, một trong những đệ tử của thầy vĩ đại
Nansen.
Nansen chết... Riku Taifu đứng
trước quan tài của thầy và cất tiếng cười to. Một tu sĩ tiến tới ông ấy, nói,
"Ông ấy chẳng phải là thầy giáo của ông sao? Sao ông cười khi ông đáng phải
than khóc vì thầy?"
Riku Taifu nói, "Nói một lời,
và nếu nó hoàn thành giáo huấn của Phật ta sẽ than khóc."
Tôi sẽ lặp lại: Ông ấy nói,
"Ta sẵn sàng than khóc. Nói một lời mà hoàn thành giáo huấn của Phật và ta
sẵn sàng than khóc."
Nhưng tu sĩ này không thể thốt
ra được một lời. Lấy làm tiếc về điều này, Riku Taifu nói, "Hỡi ôi, thầy
giáo của chúng ta đã mất lâu rồi! Nansen chắc đã không còn im lặng; ông ấy chắc
đã nói cái gì đó - có lẽ tuyệt đối ngớ ngẩn, nhưng dẫu sau vẫn chỉ ra như mũi
tên hướng tới ngôi sao xa xăm."
Và nói điều này, Riku Taifu
khóc to. Về sau, Chokei nghe thấy điều này, nói, "Ông không nên khóc, ông
nên cười!"
Một Thiền sư khác, khi ông ấy
nghe thấy điều này, nói, "Không có lí do nào để khóc cả: Nansen đã hoàn
thành số mệnh của ông ấy. Đây là lúc mở hội. Ông ấy đã không đi đâu cả, ông ấy
đơn giản trở thành tự do khỏi thân thể và tâm trí; ông ấy đã trở thành chỉ là
tâm thức thuần khiết như không khí bao quanh ông. Ông ấy đã bị giới hạn trong
thân thể, bây giờ ông ấy không bị giới hạn nữa. Đây không phải là lúc để khóc.
Ông không nên khóc; ông nên cười."
Đó là lí do tại sao Maneesha
đáng thương phải hét lên, "Yaa-Hoo!" Điều đó là hoàn toàn tốt: một kí
rưỡi lanh của Yaa-Hoo - cả hai đều nặng kí rưỡi.
Có một câu chuyện kì lạ được
phát triển nhân danh Thiền... Một nhóm người nhỏ, bắt đầu với Mahakashyapa, vào
thời của Phật Gautam... Mặc dầu nó được gọi là Thiền Phật giáo, Thiền không nên
được gắn với Phật giáo - nó không liên quan tới bất kì giáo nào. Nó là kinh
nghiệm thuần khiết mà không có thượng đế học. Sự thuần khiết của nó là tới mức
không từ nào có thể nắm bắt được nó, mọi từ đều sẽ làm ô nhiễm nó. Mahakashyapa
là người sáng lập, không theo nghĩa như Mohammed là người sáng lập của Mô ha
mét giáo, hay Mahavira là người sáng lập của Jaina giáo, hay Karl Marx là người
sáng lập của chủ nghĩa cộng sản...
Từ chính lúc bắt đầu nó lấy lối
rẽ kì lạ chưa từng xảy ra ở bất kì đâu khác. Nó đơn giản là duy nhất; không có
gì khác với nó mà có thể được so sánh.
Một bài nói buổi sáng, Phật
Gautam tới cùng một đoá hoa, hoa hồng, trong tay. Điều đó là rất kì lạ. Ngay cả
những người đã từng ở cùng ông ấy trong hai mươi năm cũng chưa bao giờ thấy ông
ấy đem cái gì trong tay cả. Cái gì đã xảy ra... tại sao ông ấy đã đem đoá hoa hồng
này? Nhưng mọi sự trở nên huyền bí khi thời gian trôi qua.
Phật ngồi vào chỗ của ông ấy,
và thay vì nói lại bắt đầu nhìn vào đoá hồng... và tiếp tục...
Việc chờ đợi của mọi người trở
nên ngày càng sâu hơn - và ông ấy cứ liên tục nhìn vào đoá hoa. Có im lặng mênh
mông... Nó phải đã tương tự với im lặng đang có ở đây, nhưng nó đã trở nên nặng
nề. Một khoảnh khắc tới - bạn chỉ có thể có một lượng im lặng nào đó thôi; bằng
không nó sẽ nghiền nát bạn. Nó có trọng lượng.
Nó trở thành gánh nặng quá lớn.
Không ai nói cái gì, Phật thì cứ nhìn vào đoá hoa và không ai có dũng cảm hay can
đảm để hỏi ông ấy, "Vấn đề là gì? Cái gì đã xảy ra? Bài nói buổi sáng đâu
rồi?"
Chỉ một người, Mahakashyapa đã
hiểu. Đây là bài nói buổi sáng: việc quan sát một cách im lặng, không nói gì,
chỉ là nhận biết. Nó có thể là đoá hồng hay nó có thể là bất kì cái gì. Quan
sát không bị gắn bó - đó là bài nói. Nhưng thấy rằng không ai hiểu cả,
Mahakashyapa phì cười to.
Điều đó thậm chí còn huyền bí
hơn bởi vì Mahakashyapa là người tuyệt đối im lặng. Ông ấy chưa bao giờ được nhắc
tới trước đây trong kinh sách Phật giáo. Ông ấy chưa bao giờ nói một lời với bất
kì ai. Ông ấy không phải là người hay nói. Ông ấy thường ngồi dưới một cây nào
đó khi Phật nói; trong nhiều năm ông ấy đã từng ngồi dưới cây đó, tới mức cây
đó đã gần như trở thành bị độc quyền của ông ấy. Không có bất kì ai nói bất kì
cái gì, không ai ngồi ở đó; mọi người đều biết rằng Mahakashyapa sẽ tới và chỗ
đó và chỗ đó được dành riêng.
Đây là lần đầu tiên mà người im
lặng này cười - to tới mức ông ấy chắc đã đánh bại Sardar Gurudayal Singh!
(Từ phía cuối phòng, một tiếng cười bụng cất
lên từ Sardar.)
Chỉ ở đây chúng ta có Sardar
Gurudayal Singh. Có lẽ Gurudayal Singh có thể đã đánh bại Mahakashyapa, vì là một
sardar, anh ấy không thể chấp nhận được bất kì thất bại nào - Mahakashyapa hay
không Mahakashyapa - nhưng không may anh ta đã không hiện diện trong hội chúng
đó. Anh ấy là niềm vui của chúng ta.
Nhưng tiếng cười này của
Mahakashyapa là bắt đầu của Thiền - vì không ai khác hiểu. Phật chẳng nói gì và
đơn giản làm cử chỉ hướng tới Mahakashyapa để đi tới gần lần đầu tiên trong hai
mươi năm! - và đưa đoá hồng cho ông ấy. Việc trao hoa hồng này cho Mahakashyapa
là bắt đầu của Thiền.
Bây giờ, ngôn ngữ không còn
liên quan; bây giờ, trao đổi phải tìm cách khác nào đó. Việc trao hoa hồng của
Phật cho Mahakashyapa được gọi là Dấu ấn Thiền. Phật xác nhận việc hiểu của
Mahakashyapa rằng trong hội chúng bao la đó gồm các sư, chỉ Mahakashyapa đã hiểu
tính quan sát im lặng của Phật Gautam, rằng chỉ ông ấy mới có thể nghe điều
không được nói, rằng chỉ ông ấy mới có thể cảm được khi những người khác đã đơn
giản tự hỏi vấn đề là gì.
Và thậm chí đến bây giờ điều đó
vẫn được hỏi trong các Thiền viện, "Tại sao Phật Gautam trao hoa hồng cho
Mahakashyapa?"
Nó chỉ là một chỉ báo, rằng
"ông đã hiểu."
Ở đây bắt đầu một ngôn ngữ mới
- huyền bí, vô lí, ngớ ngẩn, nhưng cực kì có nghĩa.
Có nhu cầu lớn để nhìn Thiền
không như một tôn giáo, nhưng như một ngôn ngữ, một phương pháp giao cảm mà
khác toàn bộ với bất kì phương pháp trao đổi nào.
Thiền bắt đầu trong tiếng cười.
Điều hay là có vài tiếng cười...
Paddy và Sean đang ngồi trong
quán rượu thảo luận về vợ của họ.
"Anh ngụ ý gì," Sean
hỏi, "khi anh nói anh phải nghĩ hai lần trước khi bỏ vợ một mình trong
đêm?"
"Thứ nhất," Paddy
đáp, "tôi phải nghĩ tới lí do để đi ra ngoài. Và thứ hai, tôi phải nghĩ tới
lí do tại sao cô ấy không thể đi cùng tôi!"
Bà Zambini đi tới một người lên
đồng. "Bà có thể nói chuyện được với người chết không?" bà ấy hỏi.
"Tôi có thể làm được mọi
thứ!" người lên đồng nói, "đọc con bài, nói vận may, chiêm tinh học,
bóng pha lê, áp vong, dùng con lắc... Bà muốn gì?"
"Tôi muốn nói với bà tôi
đã chết ở Budapest," bà Zambini giải thích.
Người lên đồng ngồi xuống và tắt
đèn. Có im lặng và thế rồi âm thanh của gió và người lên đồng đi vào cơn mê. Đột
nhiên có một giọng nói: "Bà đây, cháu!"
"Ôi, bà ơi," bà
Zambini kêu lên, "Mọi sự thế nào với bà?"
"Ở đây đẹp lắm," bà
đáp.
"Ông khoẻ không?" bà
Zambini hỏi.
"Ông rất hạnh phúc,"
bà đáp.
Có tiếng gió và thế rồi Bà lại
nói, "Bà phải đi bây giờ, cháu."
"Ôi, bà ơi," bà
Zambini kêu lên, "cháu còn một câu hỏi nữa."
"Được, cháu yêu, hỏi
đi," bà đáp.
"Bà nói cho cháu," bà
Zambini hỏi, "bà học tiếng Anh ở chỗ chết tiệt nào vậy?"
Cha Murphy, Đức cha Philpot và
Giáo sĩ Nussbaum đang chơi bài cùng nhau và đánh bạc trong phòng sau của quán
rượu. Bất thình lình một cảnh sát tới và họ bị bắt.
Ở toà án quan toà hỏi Cha
Murphy, "Cha bị buộc tôi đánh bạc. Cha có gì để nói không?"
Linh mục già ngước nhìn lên trời,
nháy mắt và cầu nguyện một cách im lặng, "Ôi lạy Chúa! Chỉ nói dối trắng
trợn chút xíu thôi! Con sẽ không bao giờ làm điều đó lần nữa. Được chứ ạ?"
Thế rồi ông ta tuyên bố với
quan toà, "Không phạm tội."
"Được," quan toà nói,
"cha có thể đi. Thế còn cha thì sao, thưa Đức cha? Cha có gì để nói
không?"
Giáo sĩ nhìn một cách ngoan đạo
lên trời và thế rồi cúi đầu trong cầu nguyện, "Ôi lạy Chúa! Chỉ nói dối trắng
trợn chút xíu thôi! Con sẽ không bao giờ làm điều đó lần nữa," và thế rồi
nói to, "Không phạm tội."
"Rất tốt," quan toà
nói, "cha có thể đi. Giáo sĩ Nussbaum vào tiếp. Ông bị buộc tội đánh bạc,"
quan toà nói. "Ông có gì để nói không?"
"Đánh bạc sao?" giáo
sĩ hỏi. "Với ai?"
Barbara mới lập gia đình muốn
chắc rằng cô ta đang làm mọi thứ đúng. Cô ta đi tới nhà thờ và vào hộp thú tội,
nơi Cha Sullivan đang ngồi.
"Thưa cha," Barbara hỏi,
"Làm giao hợp ngay trước nhóm đạo có được không?"
"Tất nhiên được, con
ta," linh mục đáp, "chừng nào chúng ta không làm ồn ào quá nhiều."
Bây giờ, hai phút im lặng...
không chuyển động. Để thân thể tuyệt đối tĩnh lặng, như tượng, đông cứng...
Bây giờ, thảnh thơi đi.
Bây giờ, quay lại.
Được chứ, Maneesha?
Vâng, thưa Osho.
0 Đánh giá